با توجه به این‌که سؤالات مربوط به بازنشستگی زیاد است و درخواست‌هایی نیز مبنی بر توضیح بیشتر شرایط بازنشستگی به دست‌مان رسیده، در این شماره شرایط بازنشستگی و موارد مربوط به آن را مطرح می‌کنیم و به سؤالات مرتبط پاسخ می‌دهیم.
برای احراز شرایط بازنشستگی در قانون تأمین اجتماعی به دو عامل توجه می‌شود:
الف) رسیدن به سن مقرر در قانون: سن مورد نیاز برای احراز بازنشستگی در مقررات فعلی تأمین اجتماعی موارد متفاوتی را دربرمی‌گیرد. برای مثال در مشاغل سخت و زیان‌آور و قانون بازنشستگی جانبازان با 20 سال سابقه، شرط سنی لحاظ نمی‌شود و فقط داشتن سنوات مندرج در قانون برای بازنشستگی کفایت می‌کند. هم‌چنین خانم‌های مشغول‌به‌کار در کارگاه‌های مشمول قانون کار با 42 سال و 20 سال سابقه می‌توانند با 20 روز حقوق بازنشسته شوند. بازنشستگی با 50 سال و 30 سال سابقه برای آقایان و 45 سال و 30 سال سابقه برای خانم‌ها نیز یکی دیگر از اشکال بازنشستگی است که مشمولان این بند با 30 روز حقوق بازنشسته می‌شوند. در مورد دیگر، آقایان با 60 سال و 10 سال سابقه و خانم‌ها با 55 سال و 20 سال سابقه با 20 روز حقوق می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند.
ب) داشتن سنوات (خدمت) پرداخت حق بیمه به میزان مقرر در قانون تأمین اجتماعی: میزان حداکثر سنوات قابل تاثیر در تعیین مستمری بازنشستگی در قانون تأمین اجتماعی 35 سال است و سنوات بیشتر از 35 سال در فرمول مربوط به بازنشستگی قابل محاسبه نخواهد بود. باید توجه داشت که منظور از سنوات خدمت، مدت زمانی است که بابت کارگر و بیمه‌شده به شعب سازمان تأمین اجتماعی حق بیمه پرداخت شده است. ممکن است فردی سابقۀ کار زیادی داشته باشد ولی حق بیمه آن توسط کارفرما به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نشده باشد، که در این صورت برای بازنشستگی قابل محاسبه نخواهد بود. توصیه می‌شود برای جلوگیری از این وضعیت، بیمه‌شده هرچند مدت یک‌بار وضعیت بیمۀ خود را از شعبۀ مربوطه یا از سایت تأمین اجتماعی جویا شود. ضمن این‌که لازم است بیمه‌شدگان کلیۀ سوابق پرداخت حق بیمه خود را در آخرین شعبه‌ای که در حال پرداخت حق بیمه هستند متمرکز کنند تا هنگام استفاده از بازنشستگی و یا خدمات دیگر دچار مشکل و وقفه در برقراری مستمری نشوند. نکتۀ دیگر در مورد میزان مستمری پرداختی، رعایت حداقل و حداکثر پرداخت مستمری است. مستمری به موجب مادۀ 111 قانون تأمین اجتماعی نباید از حداقل حقوق سال مربوطه کم‌تر باشد و از حداکثر حقوق سال مربوطه که در حال حاضر هفت‌برابر حداقل حقوق است بیشتر باشد. این موضوع در مورد دریافت حق بیمه نیز رعایت می‌شود و سازمان تأمین اجتماعی نیز حق بیمه را در این چارچوب از کارفرما دریافت می‌کند. مواردی که در میزان مستمری بیمه‌شده دخالت دارند، به ترتیب تأثیر عبارت‌اند از:
1. میزان حق بیمه‌ای که بیمه‌شده در دو سال پایانی خدمت منجر به بازنشستگی به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند تاثیری اساسی در میزان معین مستمری دریافتی دارد. بنابراین معمولاً کسانی که در دو سال پایانی خدمت خود بر مبنای حداقل حقوق سال مربوطه حق بیمه پرداخت می‌کنند، از مستمری حداقلی نیز برخوردار می‌شوند. هم‌چنین کسانی که با وجود افزایش حقوق در طول سال‌های متمادی خدمت، کارفرما حداقل حقوق را برای آنها در لیست حق بیمه درج می‌کند و بر مبنای حقوق واقعی حق بیمه پرداخت نمی‌کنند، از این بابت متضرر می‌شوند و درنتیجه از مستمری واقعی خود برخوردار نمی‌شوند.
2. مدت‌زمان پرداخت حق بیمه نیز یکی دیگر از عوامل اساسی در میزان دریافت مستمری است. در قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن حداقل سنوات لازم برای احراز بازنشستگی از 10 سال شروع می‌شود و تا حداکثر 30 سال ادامه می‌یابد. بیمه‌شده‌ای که با 30 سال سابقه بازنشسته می‌شود، از کسی که با 10 سال یا 20 سال سابقه بازنشسته می‌شود، قطعاً مستمری بیش‌تری دریافت خواهد کرد. این امر طبعاً با عدالت بیمه‌ای سازگارتر است، زیرا هرکس با توجه به میزان حق بیمه پرداختی از مستمری بهره‌مند خواهد شد.
خانمی هستم که حدود 13 سال سابقه بیمه دارم. در حال حاضر دو ماه است که استعفا داد‌ه‌ام و می‌خواهم با نرخ 12 درصد برای استفاده از خدمات بازنشستگی خودم را بیمه حرف و مشاغل آزاد کنم. کارکنان شعبه گفتند چون بیش از 10 سال سابقه دارم، متوسط مبلغ دستمزد ماهانۀ دو سال آخر را به‌عنوان مبنای پرداخت حق بیمه تعیین می‌کنند، که مبلغ آن حدود 270هزار تومان می‌شود. این مبلغ برای من زیاد است. چند سؤال دارم: اگر از جایی که الآن در آن پاره‌وقت کار می‌کنم بخواهم با حداقل دستمزد برای من بیمه رد کنند، ماهیانه چقدر باید حق‌بیمه پرداخت کنم؟ اگر چندسال با حداقل دستمزد حق بیمه را بپردازم و در دو سال آخر پرداخت آن را بیشتر کنم تا به حقوق قبلی‌ام برسد چه مشکلی پیش می‌آید؟ اگر بخواهم با همان مبلغ 270هزار تومان خود را بیمه مشاغل آزاد کنم، در چه صورتی می‌توانم با 20 سال سابقه و با 20 روز حقوق بازنشسته شوم؟
30 درصد حداقل حقوق (حداقل حقوق در سال 1394، 712هزار تومان است) باید به‌عنوان حق بیمه پرداخت شود. کم‌تر از مبلغ فوق را نمی‌توان به‌عنوان دستمزد مبنای تعیین حق‌بیمه پرداخت کرد. اگر در دو سال آخر خدمت حقوق مبنای پرداخت حق بیمه به طور غیرمتعارف افزایش یابد، محاسبۀ مستمری که در حالت عادی براساس میانگین دو سال پایان اشتغال محاسبه می‌شود، به‌صورت پنج‌ساله محاسبه و تعیین می‌شود. البته به شرطی که افزایش دستمزد در دو سال پایانی اشتغال ناشی از ارتقای شغلی نباشد. خانم‌ها با 20 سال سابقه و 55 سال می‌توانند با 20 روز حقوق بازنشسته شوند، مگر این‌که مشمول قانون کار باشند که با 20 سال سابقه و 42 سال می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند. مشمولان بیمه حرف و مشاغل آزاد تحت پوشش قانون کار نیستند، زیرا کارفرما ندارند و در کارگاه‌های مشمول قانون کار به‌عنوان کارگر مشغول به کار نیستند.
در قرارداد کار هرگاه انجام تعهدات یکی از طرفین موقتاً متوقف شود، و یا کارگاه به‌دلایلی قادر به ادامۀ فعالیت نباشد، تعلیق قرارداد کار به وجود می‌آید. پس از مرتفع شدن تعلیق، کارفرما مکلف است کارگر را به کار سابق خود یا کار مشابه آن بازگرداند و چنان‌چه کارفرما از پذیرش کارگر تعلیقی سرباز زند، اخراج غیرموجه محسوب می‌شود و فرد مذکور می‌تواند به هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار مراجعه و از کارفرمای خود شکایت کند.
گفته می شود، حدود ۳.۵ میلیون راننده فعال تاکسی اینترنتی در کشور وجود دارد که بیشتر از تعداد راننندگان تاکسی «اوبر» در جهان گزارش شده است. بی تردید همه 3.5 میلیون نفر راننده تاکسی اینترنتی در ایران به طور حرفه ای و تمام وقت دراین کار اشتغال ندارند و بخش قابل توجهی از آنها به عنوان شغل های دوم یا سوم به این کار مبادرت می کنند و از همین رو است که شرکت های تاکسی اینترتی از اعطای حقوق اجتماعی این دسته از رانندگان از جمله حق برخورداری از «بیمه تامین اجتماعی» طفره می روند. در این حال، حقوق مادی رانندگان تمام وقت تاکسی های اینترنتی نادیده گرفته می شود، حال آن که این دسته از رانندگان نیز مانند سایر شاغلان به عنوان شهروندان کشور دارای حقوق شهروندی از جمله برخورداری از پوشش بیمه ای و درمانی هستند. در چنین شرایطی چگونه می توان حقوق اجتماعی و بیمه ای رانندگان تمام وقت تاکسی های اینترنتی را به آنها اعطا کرد؟
اختتامیه نمایشگاه صندوق های بازنشستگی باحضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی عصر دیروز ۲۶ بهمن ماه در مصلی تهران برگزار شد.
گزارشهای رسمی داخلی گویای آن است که در ایران ۵۸ درصد اشتغال غیر رسمی است. اما بر اساس گزارشهای سازمانهای بینالمللی، این آمار به مراتب فراتر بوده و به ۷۵ تا ۸۵ درصد بازار کار میرسد. در بازار پول، سرمایه، ارز، کالا و تجارت خارجی نیز اوضاع از بازار کار هم بدتر است.
