تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
محمدحسین قشقایی، کارشناس تأمین اجتماعی
بنابراین طبق قانون، انعقاد قرارداد کار نیاز به تشریفات خاصی ندارد و به‌صورت شفاهی نیز منعقد می‌شود. با‌این‌حال در مقام اثبات قرارداد کار و شرایط آن، ارجح آن است که قرارداد به‌صورت کتبی باشد. اما قانون برای هردو نوع قرارداد (کتبی و شفاهی) اعتبار قائل شده است. درهر‌حال قرارداد کار از یکی از دو حالت مذکور خارج نیست و اگر مدرک، سند و اماره‌ای دالّ بر شرایط و توافقات طرفین وجود نداشته باشد، قواعد عام قانون کار بر عقد مذکور حاکم خواهد بود. باید توجه داشت که مقررات موجود در قانون و مقررات کار جنبۀ حداقلی دارد و هیچ‌یک از طرفین قرارداد اعم از کارفرما و کارگر نمی‌تواند به کمتر از آن چیزی که در مقررات عام قانون آمده است، توافق کند یا رضایت دهد. البته برای مزایای بیش‌تر از آن امکان توافق وجود دارد. در توافقات گروهی و دسته‌جمعی که بین گروهی از کارگران یا نمایندگان آن‌ها با گروهی از کارفرمایان یا نمایندگان آن‌ها منعقد می‌شود، نیز این حکم جاری است و نمی‌توان از حداقل‌های قانون کار کمتر توافق کرد.
انواع قرارداد کار
قرارداد کار از نظر زمان و شیوۀ انجام کار به قراردادهای موقت، غیرموقت (دائمی) و معین تقسیم می‌شود:قرارداد دائمی، قراردادی است که مدت معین و مشخصی ندارد و تاریخی برای خاتمۀ قرارداد ذکر نمی‌شود، ولی در قراردادهای غیردائمی تاریخ شروع و خاتمۀ قرارداد تعیین می‌شود و پس از پایان آن، قرارداد فسخ می‌شود. در قرارداد کار معین انجام مقدار و میزانی از کار برای کارگر تعیین می‌شود و دست‌مزد آن نیز توافقی است و با اتمام و انجام تعهد توسط کارگر، قرارداد پایان می‌پذیرد.
در قرارداد دائم امکان فسخ یک‌طرفۀ قرارداد کار وجود ندارد، مگر این‌که کارگر در انجام وظایف و تعهدات خود قصور کند. دراین‌صورت کارفرما می‌تواند در صورت موافقت شورای اسلامی کار به قرارداد کار پایان دهد. در قراردادهای موقت و کار معین، فسخ قرارداد تا اتمام مدت و ایفای تعهدات مندرج در قرارداد امکان‌پذیر نیست.در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبۀ مستمر دارد، درصورتیکه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود. البته تکرار و تمدید قرارداد کار مدت‌موقت آن را به قرارداد کار دائم و نامحدود تبدیل نمی‌کند.کارفرمایان موظف‌اند به کارگران با قرارداد موقت و معین به نسبت مدت و میزان کارکرد، مزایای قانونی پایان کار را به مأخذ هرسال، یک‌ماه آخرین مزد پرداخت کنند. در تمامی موارد فوق کارفرما موظف است کارگر خود را نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه کند.
در قرارداد کتبی موارد زیر باید رعایت شود:
در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد، در چهار نسخه تنظیم می‌شود. یک نسخه از آن به ادارۀ کار محل و یک نسخه نزد کارگر و یک نسخه نزد کارفرما و نسخۀ دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نمایندۀ کارگر قرار می‌گیرد. قراردادهای با بیش از سی‌روز باید به‌صورت کتبی و در فرم مخصوص باشد که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در چهارچوب قوانین و مقررات تهیه می‌شود و در اختیار طرفین قرار می‌گیرد.
مفاد و مندرجات قرارداد
در قرارداد کار که بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود، برخی موضوعات و شرایط کار باید به‌صراحت مشخص شود. این موارد عبارت‌اند از:
1. مشخصات فردی و سجلی کارفرما و کارگر و آدرس محل سکونت در قرارداد ذکر می‌شود.
2. مدت قرارداد در قراردادهای موقت باید تعیین شود، درغیر‌این‌صورت قرارداد دائمی تلقی می‌شود. تاریخ شروع قرارداد در قراردادهای دائم و موقت ذکر می‌شود و میزان کار در قرارداد معین مشخص شود.
۳. نوع کار و شغلی که کارگر باید در آن اشتغال یابد تعیین می‌شود.
۴. محل کار در قرارداد ذکر می‌شود.
۵. ساعات کار در قرارداد کار مشخص می‌شود، که در روز حداکثر هشت‌ساعت است و بیش از آن اضافه‌کار محسوب می‌شود و باید برای آن فوق‌العادۀ اضافه‌کار پرداخت شود. در این ارتباط با توجه به این‌که برابر قانون حداکثر ساعات کار در هفته ۴۴ ساعت است، تنظیم ساعات کار در هفته با توافق تعیین می‌شود. ساعات کار برای کارهایی که به‌صورت نوبتی انجام می‌پذیرد، در ماه ۱۷۶ ساعت است.
۶. میزان مزد و حقوق فرد تعیین و نحوۀ پرداخت آن مشخص می‌شود. حقوق فرد نمی‌تواند از حداقل دست‌مزد تعیین‌شده توسط شورای عالی کار کمتر باشد. طریقه پرداخت مزد (روزانه، هفتگی یا ماهانه) باید روشن باشد.
۷. وضعیت بیمۀ مشخص و بر پرداخت حق بیمۀ کارگر به سازمان تأمین اجتماعی تأکید شود. در این ارتباط نیز باید حقوق واقعی فرد مبنای کسر حق بیمه قرار گیرد و نباید از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد. نرخ حق بیمه در کارگاه‌های مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی ۳۰ درصد است که هفت‌درصد آن سهم کارگر و ۲۳ درصد آن سهم کارفرماست. از مواردی که کارفرما می‌تواند از حقوق کارگر کسر کند، حق بیمه سهم کارگر است که کارفرما باید به انضمام سهم خود، آن را تا آخرین روز ماه بعد به شعب سازمان تأدیه کند. درغیر‌این‌صورت مشمول جریمه خواهد شد. جریمۀ تأخیر برای عدم ارسال لیست حق بیمۀ کارکنان ۱۰ درصد، و برای عدم پرداخت مبلغ حق بیمۀ مقرر به ازای هرماه دودرصد است.
از وقتی شروع به کار کردم، بیمه شدم. بعد از ازدواج و بچه‌دار شدن، آن‌ها هم توسط من بیمه شدند. در حال حاضر چندسالی است که کار دائمی ندارم و خودم هم مبلغ بیمه‌ام را پرداخت نکرده‌ام. آیا بیمه‌ام باطل می‌شود؟ یا اگر حق بیمۀ این چند سال پرداخت شود، بیمه‌ام ادامه پیدا می‌کند؟ چندسال باید بیمه پرداخت کنم تا حقوق بازنشستگی دریافت کنم؟
سابقۀ بیمه در صندوق تأمین اجتماعی از بین نمی‌رود و برای شخص تا زمانی که بتواند از شرایط لازم برخوردار شود و از تعهدات بلندمدت سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند شود، محفوظ خواهد ماند. البته در قانون تأمین اجتماعی استرداد حق‌بیمه پیش‌بینی نشده است و ایجاد سابقه هم به‌طور مستمر و با پرداخت حق بیمۀ مربوطه امکان‌پذیر است. بنابراین شما می‌توانید با توجه به سابقۀ قبلی، خود را بیمۀ اختیاری کنید تا شرایط بازنشستگی را پیدا کنید. جهت احراز بازنشستگی برای آقایان داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه و ۶۰ سال سن یا ۳۰ سال سابقه و ۵۰ سال سن ضروری است. درغیر‌این‌صورت با داشتن ۶۰ سال سن و حداقل ۱۰ سال سابقه می‌توان از ۱۰ روز حقوق برخوردار شد.
برای انجام کارهای مشاوره‌ای می‌خواهم با آقایی که بازنشستۀ نیروی زمینی است، قرارداد ببندم. آیا باید برای وی حق بیمه رد کنم؟
هرکس می‌تواند فقط در یک صندوق پایه بیمه باشد، یا مستمری دریافت کند. با توجه به این‌که این شخص بازنشستۀ صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح است، مشمول صندوق تأمین اجتماعی نمی‌شود و نیازی به پرداخت حق بیمه بابت وی نیست. لازم است مدارک لازم در این زمینه به شعبۀ سازمان تأمین اجتماعی ارائه شود.
