قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به‌موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی (حقوق و مزایا)، کاری را برای مدت موقت یا غیرموقت (دائم) برای کارفرما انجام می‌دهد. با شروع‌به‌کار کارگر، کارفرما موظف است علاوه‌بر پرداخت حقوق و دستمزد وی که به‌صورت روزانه، هفتگی و یا ماهیانه می‌پردازد، حق بیمۀ وی را نیز به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.
اگرچه به موجب قانون کار، قرارداد به‌صورت شفاهی نیز معتبر است، ولی برای روشن بودن شرایط قرارداد و تأمین حق و حقوق طرفین بهتر است قرارداد کار به‌صورت کتبی منعقد شود. مواردی که در قرارداد کار باید منعکس شود عبارت‌اند از:
۱. حقوق و مزایای شغلی: شامل مزد ثابت و مبنا، حق مسکن، خواربار و عائله‌مندی:
الف) دستمزد: حداقل حقوق در سال جاری هفت‌میلیون و ۱۲۰هزار ریال است. کارفرما نباید کمتر از آن به کارگر پرداخت کند. حداقل میزان مشمول کسر حق بیمه برای تمامی گروه‌های شغلی نیز نباید از مبلغ مذکور کمتر باشد.
ب) حق مسکن: مبلغ حق مسکن در حال حاضر ۴۰۰هزار ریال است که به کلیۀ کارگران اعم از آن‌که منزل شخصی داشته باشند یا خیر، باید پرداخت شود.
ج) حق خواربار: کلیۀ کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون کار مکلف‌اند در سال ۱۳۹۴ ماهانه مبلغ یک‌میلیون و ۱۰۰هزار ریال به‌عنوان وجه بن کارگری به هریک از کارگران واحدهای خویش اعم از متأهل یا مجرد پرداخت کنند.
د) حق عائله‌مندی (حق اولاد): درصورتیکه کارگر دارای فرزند باشد، مشمول دریافت حق عائله‌مندی می‌شود. به استناد مواد ۸۶ و ۸۷ قانون تأمین اجتماعی کلیۀ کارفرمایان مکلف‌اند زمان پرداخت مزد و یا حقوق به کارگران بیمه‌شده‌ای (زن و مرد) که علاوه‌بر تأهل و صاحب فرزند بودن حداقل ۷۲۰ روز سابقۀ پرداخت حق بیمه دارند، برای هر فرزند ماهانه سه‌برابر حداقل مزد روزانه و حداکثر تا دو فرزند به‌عنوان کمک‌هزینه عائله‌مندی پرداخت کنند. عائله‌مندی در مواد مذکور حق اولاد است و همسر را شامل نمی‌شود.
۲. بیمه و پرداخت حق بیمه مربوطه توسط کارفرما: در چارچوب مادۀ ۱۴۸ قانون کار و قانون تأمین اجتماعیکارفرما موظف است از نخستین‌روزی که کارگر مشغول به کار می‌شود وی را تحت پوشش حمایت‌های بیمۀ تأمین اجتماعی قرار دهد. تمام وجوه و مزایای نقدی و یا غیرنقدی مستمر که تحت هر عنوان به‌صورت مزد، حقوق، کارمزد و یا کارآموزی در مقابل کار به بیمه‌شده پرداخت می‌شود، مشمول کسر حق بیمه است.درمجموع این پرداختی‌ها مشمول کسر حق بیمه است: مزد، حقوق، دستمزد، مزایای مستمر شغلی (فوق‌العادۀ شغل)، اضافه‌کار، حق‌الزحمه، نوبت کاری، فوق‌العادۀ کارهای سخت و زیان‌آور، حق حضور در جلسات، کار شب و فوق‌العادۀ کشیک، مزد ایام تعطیل و مرخصی، کمک‌هزینۀ مسکن، پاداش مستمر، دریافتی افرادی که به‌طور کارمزدی به کار اشتغال دارند، دریافتی کارآموزان (در مواردی که افراد جهت یادگیری مشاغل در کارگاه‌ها وجهی دریافت می‌کنند) و ایاب‌وذهاب کارکنان که به‌صورت ماهانه برای رفت‌وآمد به محل کار و منزل پرداخت می‌شود.
۳. ساعات کار: ساعات کار کارگران در ایران در شبانه‌روز نباید از هشت‌ساعت تجاوز کند. کارفرما می‌تواند با موافقت کارگر، ساعات کار را در بعضی از روزها تغییر دهد، مشروط بر این‌که ساعات کار در هفته از ۴۴ ساعت تجاوز نکند. به‌طور مثال پنج‌روز اول هفته هشت‌ساعت و روز ششم چهارساعت، یا پنج‌روز هفته هفت‌ساعت و سی‌دقیقه و روز ششم شش‌ساعت و سی‌دقیقه.
۴. مرخصی: مرخصی استحقاقی کارگران ۲۶ روز در سال است که با احتساب چهار روزِ جمعه، سی‌روز می‌شود. در صورت فقدان قرارداد کتبی و عدم ذکر موارد مذکور در بالا، قواعد و مقررات کار بر نظام حقوقی قراردادهای کار حاکم است و هرجا ابهامی در قرارداد وجود داشته باشد، مقررات عام قانون کار و تأمین اجتماعی حاکم خواهد بود.
آیا کارفرما و کارگر می‌توانند توافق کنند که به‌جای پرداخت حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی، مبلغ ریالی آن به کارگر پرداخت شود؟
خیر، چنین توافقی باطل است و کارفرما به‌عنوان مسئول بیمه کردن کارکنان، در قبال چنین اقدامی باید پاسخگو باشد.
حق عائله‌مندی مشمول کسر حق بیمه است؟
خیر، مشمول حق بیمه نیست.
مزایای پایان خدمت (حق سنوات) و عیدی مشمول بیمه است؟
خیر، مشمول حق بیمه نیست.
موارد خاتمه قرارداد کار کدم‌اند؟
در موارد زیر قرارداد کار خاتمه می‌یابد:
۱. فوت کارگر: با فوت کارگر، قرارداد کار به‌طور طبیعی خاتمه می‌یابد، به‌دلیل آن‌که قرارداد کار با شخص حقیقی منعقد می‌شود و شخصیت حقوقی نمی‌تواند کارگر باشد. در واقع کارگری قائم به شخص است. در صورت فوت کارگر، کارفرما موظف است به ازای هرسال سابقه یک‌ماه حقوق به بازماندگان کارگر خود به‌عنوان حق سنوات پرداخت کند و سازمان تأمین اجتماعی نیز برای خانواده و بازماندگان قانونی بیمه‌شدۀ متوفی مستمری فوت برقرار کند. لازم به توضیح است که با فوت کارفرما قرارداد کار خاتمه نمی‌یابد، بلکه تعهدات به کارفرمای بعدی و وراث قانون کارفرمای فوت‌شده منتقل می‌شود.
۲. بازنشستگی کارگر: درصورتیکه طبق قانون تأمین اجتماعی بیمه‌شده کارگر شرایط سنی و سابقۀ لازم را داشته باشد، می‌تواند از سازمان تأمین اجتماعی درخواست بازنشستگی کند. پس از بررسی درخواست بازنشستگی توسط شعبۀ مربوطه، موضوع به فرد و کارفرمای وی اعلام می‌شود. در آن صورت بیمه‌شده می‌تواند کار را ترک کند. کارفرما نیز موظف است به ازای هرسال سابقۀ کار، معدل یک‌ماه حقوق را به کارگر خود به‌عنوان پاداش پایان خدمت پرداخت کند.
۳. ازکارافتادگی کلی کارگر: ازکارافتادگی بیمه‌شدگان چه ناشی از کار باشد و چه غیرناشی از کار، توسط کمیسیون‌های پزشکی سازمان تأمین اجتماعی مشخص می‌شود. درصورتیکه بیمه‌شده دارای بیش از ۶۶ درصد ازکارافتادگی باشد، ازکارافتادۀ کلی محسوب می‌شود و در صورت داشتن سایر شرایط (از سابقۀ لازم) می‌تواند از مستمری ازکارافتادگی کلی بهره‌مند شود. در این صورت نیز بیمه‌شده ازکارافتاده از حق سنوات به ازای هرسال سابقه از یک ماه حقوق برخوردار می‌شود و درصورتیکه ازکارافتادگی ناشی از کار باشد از دو ماه پاداش پایان کار بهره‌مند می‌شود.
۴. انقضای مدت در قراردادهای کار با مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی آن؛
۵. پایان کار در قراردادهایی که مربوط به کار معین است؛
۶. استعفای کارگر؛
۷. فسخ قرارداد به نحوی که در متن قرارداد پیش‌بینی شده است؛
۸. کاهش تولید و تغییرات ساختاری؛
۹. اخراج موجه کارگر.
کارگاه نقش مهمی در حوادث ناشی از کار دارد و کارفرما موظف است کلیۀ استانداردهای ایمنی را برای پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کارگاه خویش اعمال کند. اما موضوع اصلی این است که چه محل‌هایی جزء کارگاه محسوب می‌شود؟
اختتامیه نمایشگاه صندوق های بازنشستگی باحضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی عصر دیروز ۲۶ بهمن ماه در مصلی تهران برگزار شد.
