تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
در این نوشتار به موضوع وظایف و تکالیف کارگر در قبال کارفرما و موازین قانونی مرتبط با آن می‌پردازیم.
الف) رعایت مقررات ایمنی و حفاظت فنی:
استفاده و به‌کارگیری ابزار و وسایل ایمنی در ضمن کار یکی از وظایف و تکالیف کارگر در عرصۀ کار و اشتغال است. عدم توجه به رعایت موازین ایمنی ضمن این‌که موجب بروز حادثه می‌شود و صدمات جبران‌ناپذیری به کارگر وارد می‌سازد، برای ادامۀ فعالیت کارگاه نیز مشکل‌ساز خواهد شد. چیزی که در بیش‌تر مواقع و در نوشته‌های گوناگون مطرح می‌شود مسئولیت کارفرما در پیشگیری از حوادث کار است. اگرچه در مورد نقش و مسئولیت کارفرما و نمایندگان وی در این زمینه شک و شبهه‌ای وجود ندارد، ولی کارگر نیز در این زمینه مسئولیت دارد. لازم است نقش و مسئولیت کارگر در جلوگیری از حوادث را از جنبه‌های حقوقی نیز مورد توجه قرار دهیم. کارگر به‌عنوان شخصی که مستقیماً با ابزار و ماشین‌آلات سروکار دارد، معمولاً در معرض هرگونه خطر و حادثه‌ای قرار دارد. بنابراین موظف است قبل از شروع کار از ایمنی ابزار و وسایل اطمینان حاصل کند و وسایل ایمنی لازم را از قبیل عینک، دستکش، کفش ایمنی و هر آن‌چه برای پیشگیری از حادثه لازم است به کار گیرد.بنابراین باید تاکید کرد، همان‌گونه که کارفرما در تأمین ابزار ایمنی و آموزش نحوۀ استفاده از آن‌ها به کارگر دارای تکلیف است، کارگر نیز در کاربرد وسایل مذکور مسئولیت قانونی دارد. در فراز پایانی مادۀ ۹۱ قانون کار، کارگران ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مرتبط هستند. به نظر می‌رسد عدم رعایت این موارد توسط کارگر می‌تواند یکی از موارد قصور در کار در مدلول مادۀ ۲۷ قانون کار باشد که کارفرما را مجاز خواهد ساخت کارگر خود را اخراج کند. در مادۀ یک آیین‌نامۀ تبصرۀ ۲ مادۀ ۲۷ قانون کار، از مصادیق قصور در کار «هرگونه فعل و ترک فعل که موجب نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه شود» را عنوان کرده است (مقررات تعیین موارد قصور و نقض دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های انضباط کار در کارگاه‌های موضوع تبصرۀ ۲ مادۀ ۲۷ قانون کار مصوب 24 فروردین 1370 شورای عالی کار). به‌طوری‌که قصور و کوتاهی در استفاده از وسایل و ابزارهای ایمنی و در پی آن اخراج کارگر، متضمن آن است که کارگر از مقرری بیمۀ بیکاری نیز برخوردار نشود.بند ۲ دستورالعمل مشترک وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی در مورد بیمۀ بیکاری (مصوب 30 فروردین 1370): «بیکارشدگانی که وفق مقررات قانون کار و حسب آرای صادره از مراجع حل اختلاف مقرر در این قانون، به‌دلیل قصور در انجام وظایف محوله و یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه توسط کارفرما اخراج شده‌اند، مستحق دریافت مقرری بیمۀ بیکاری نخواهند بود.»هم‌چنین در نمونۀ آیین‌نامۀ انضباط کار در بخش تشویقی برای استفاده به‌موقع از وسایل ایمنی و رعایت مقررات دقیق حفاظتی و بهداشتی ۱۰ امتیاز در نظر گرفته شده است. در این آیین‌نامه موارد زیر قصور در کار شناخته می‌شوند:
1. از کار انداختن سیستم حفاظتی و یا عدم استفاده از حفاظ‌ها، ماشین‌آلات و دستگاه‌ها.
2. بی‌دقتی در حین کار که منجر به نقص عضو جزئی یا جراحت عمقی پرسنل در کارگاه شود.
3. اهمال و قصور که موجب بروز حادثه و از بین رفتن و آسیب دیدن ماشین‌آلات و افزار کارخانه و یا خرابی و از بین رفتن مواد اولیه و افزایش ضایعات و محصولات شود.
4. مسامحه در استفاده به‌موقع از وسایل ایمنی، حفاظتی، بهداشتی به هنگام کار و سهل‌انگاری در اجرای دستورات و مقررات مربوط به حفاظت بهداشت کار به تشخیص کمیتۀ حفاظت و بهداشت یا مسئول ایمنی کارخانه.براساس مادۀ ۲۷ قانون کار، «هرگونه کوتاهی در انجام وظایف محوله یا هرگونه فعل و ترک فعل که موجب نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه، بروز اختلال و یا بی‌نظمی در روند طبیعی کار، کاهش کمی و کیفی تولید و خدمات، افزایش ضایعات، ضرر و زیان و نقض شئون اسلامی در کارگاه را فراهم آورد، قصور نامیده می‌شود.» بنابراین رعایت موارد مذکور از وظایف قانونی کارفرما به حساب می‌آید و چنان‌چه کارگر موارد مذکور را رعایت نکند کارفرما می‌تواند با وی برخورد کند و در صورت تکرار کارگر را اخراج کند.در صورت بروز حادثه ناشی از کار کارفرما موظف است ظرف سه‌روز اداری موضوع را به بیمه و وزارت کار اعلام کند. چنان‌چه کارفرما در اعلام مراتب به مراجع مذکور کوتاهی کند لازم است خود کارگر مراتب را گوشزد و ارگان‌های مذکور را در جریان بروز حادثه قرار دهد، چراکه عدم توجه به این امر اول از همه به ضرر کارگر مصدوم است و رسیدن به حق و حقوق وی را دچار مشکل و وقفه می‌سازد.رعایت آیین‌نامۀ انضباطی کارگاه از وظایف قانونی کارگران است. در این آیین‌نامه بر رعایت موارد زیر تأکید می‌شود:
1. حفظ و نگهداری از ماشین‌آلات و ابزار کار
2. رعایت مقررات مربوط به رفت‌وآمد و حضور به‌موقع سر کار
ب) هم‌چنین کارگر باید هنگام عقد قرارداد کار با کارفرما بر پرداخت حق‌بیمه خود به سازمان تأمین اجتماعی تاکید کند. اگرچه بیمه کردن کارکنان توسط کارفرما در چارچوب قانون اجباری است، ولی لازم است در متن قرارداد نیز به این موضوع اشاره شود. هم‌چنین لازم است کارگر در حین اشتغال نیز نسبت به وضعیت بیمه‌ای خود حساس باشد و هرچند یک‌بار تداوم پرداخت حق بیمۀ خود را پیگیری و چک کند. متأسفانه عدم پرداخت حق بیمه به طور مستمر از طرف برخی از کارفرمایان مشاهده شده است. به‌طوری‌که بعضی از کارفرمایان برای تمدید دفترچۀ درمان کارکنان و اخذ مهر شعبۀ حق بیمۀ یک‌ماه را پرداخت می‌کنند و سپس پرداخت حق بیمه را متوقف می‌کنند و کارگر فکر می‌کند با تمدید دفترچۀ درمان حق بیمۀ آن‌ها به طور کامل پرداخت شده است.
حدود ۱۶ ماه است که در یک پروژۀ ساختمانی مشغول به کار هستم. در این مدت برای ماه‌های تیر و مرداد بیمه پرداخت نشده است. کارفرما می‌گوید به‌خاطر مشکلات مالی نتوانسته حق بیمه را واریز کند و فقط برای ماه شهریور به‌خاطر این‌که دفترچه اعتبار بخورد حق بیمه را پرداخت کرده است. از آن زمان تا حالا دیگر حق بیمه‌ای نپرداخته و می‌گوید به مشکلات مالی برخورده و از ما خواسته به دنبال کار دیگری باشیم. می‌خواستم بدانم اگر ما با وی تسویه مالی کنیم، تکلیف بیمۀ این چند ماه چه می‌شود و باید از چه طریقی آن را پیگیری کنیم؟
حقوق و مزایای کارگر ازجمله بیمه جزء دیون ممتازه است و اول باید حقوق و مزایای کارگر پرداخت شود، سپس دیگر بدهی‌ها تسویه شود. از آن‌جا که بیمه و پرداخت حق بیمه اجباری است بهتر است کارفرما در چنین وضعیتی لیست اسامی کارکنان را بدون پرداخت حق بیمه به شعبه ارائه دهد و سپس در مورد چگونگی پرداخت آن و اخذ موافقت در تأخیر پرداخت حق بیمه با مسئولان شعبه وارد مذاکره شود. درهر‌حال در صورت عدم پرداخت حق بیمه برای ماه‌های مذکور می‌توانید ابتدا به شعبه و در صورت نتیجه نگرفتن به هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار بابت عدم اجرای مادۀ ۱۴۸ قانون کار توسط کارفرما مراجعه و شکایت کنید. در مورد تسویه با کارفرما نیز چنان‌چه از دست دادن کار به علت تعطیلی کارگاه و بحران مالی صاحب کار باشد، کارگر می‌تواند از مقرری بیمۀ بیکاری بهره‌مند شود.
