تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
در این نوشتار به چند سؤال درخصوص دست‌مزد،ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها، عیدی، و سنوات کارگران می‌پردازیم.
منظور از کارمزد و کارمزد ساعتی چیست؟
براساس مادۀ ۳۵ قانون کار، مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیرنقدی و یا مجموع آن‌ها که در مقابل انجام کار، به کارگر پرداخت می‌شود. در این قانون، چنان‌چه مزد با ساعات کار مرتبط باشد، مزد ساعتی، و درصورتی‌که با میزان انجام کار یا محصول تولیدشده مرتبط باشد، کارمزد، و چنان‌چه براساس محصول تولیدشده یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می‌شود. به‌عنوان مثال، چنان‌چه به کارگری در یک کارگاه، به میزان هر ساعت کار، ده‌هزار تومان مزد داده شود، مزد ساعتی وی، ده‌هزار تومان در هر ساعت کار خواهد بود و چنان‌چه با تولید یک محصول یا فروش یک محصول خاص در هر ساعت متناسب باشد، کارمزد ساعتی دریافت می‌کند.
مزد کارگران باید بهچهنحوی پرداخت شود؟ بین مرد و زن، در یک کارگاه و مزد ماه‌های ۳۰ و ۳۱ روز، تفاوتی وجود دارد؟
براساس مواد ۳۷ و ۳۸ قانون کار، مزد باید در فواصل زمانی مرتب و غیرتعطیل و ضمن ساعات کار، به وجه رایج کشور یا توافق طرفین یا به‌وسیلۀ چک برعهدۀ بانک، با شرایط زیر پرداخت شود:
الف) چنان‌چه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، مبلغ مزد، به‌صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده‌روز یک‌بار، به نسبت ساعات کار یا روزهای کارکرد صورت گیرد.
ب) درصورتی‌که براساس قرارداد یا عرف کارگاه، پرداخت مزد به‌صورت ماهانه باشد، این پرداخت باید در آخر ماه صورت گیرد. در این حالت، مزد مذکور حقوق نامیده می‌شود.
قبل از ادامۀ پاسخ، توصیه می‌شود که در صورت دریافت مزد یا حقوق با چک، از کارفرما خواسته شود، روی چک بنویسد که این چک، بابت مزد یا حقوق آقا یا خانم فلانی، در ماه و سال فلان است و قبل از نقدکردن آن در بانک، از آن فتوکپی گرفته شود و این کپی یا فیش حقوقی، یکی از مدارک مهم جهت اثبات احراز اشتغال براساس مادۀ ۱۴۸ قانون کار است.
اما برای انجام یک کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌گیرد، باید به زن و مرد، مزد مساوی پرداخت شود. تبعیض در تعیین مزد براساس سن، جنس، نژاد، قومیت و یا اعتقادات سیاسی و مذهبی، ممنوع است و همه در برابر قانون، مساوی‌اند. ضمن آن‌که در ماه‌های ۳۱ روزه، مزایا و حقوق باید براساس ۳۱ روز محاسبه و به کارگر پرداخت شود که این موضوع، در مورد واریز حق بیمۀ کارگران نیز مصداق دارد و باید به همان نسبت، حق بیمه پرداخت شود؛ چرا که در سازمان تأمین اجتماعی نیز میزان سابقه افراد بر اساس تعداد روزهای کارکرد افراد، مطابق آنچه در ازای آن حق بیمه به حساب سازمان مذکور واریز شده باشد، محاسبه و لحاظ می‌شود. هم‌چنین مزد و مزایای کارگرانی که به‌صورت نیمه‌وقت یا کم‌تر از ساعات قانونی تعیین‌شده (۴۴ ساعت در هفته) به کار اشتغال دارند و تعداد روزهای کارکرد آن‌ها در لیست پرداخت حق بیمه که به تأمین اجتماعی داده می‌شود، به نسبت ساعات کار انجام گرفته، محاسبه و پرداخت می‌شود. مثلاً چنان‌چه کارگری به‌جای اشتغال ۴۴ ساعت در هفته، ۳۳ ساعت اشتغال داشته باشد، میزان حقوق و مزایا و تعداد روزهای کارکرد وی در لیست پرداخت حق بیمۀ تأمین اجتماعی، معادل سه‌چهارم حقوق و کارکرد کامل است.
حداقل مزد روزانه در هر سال، چگونه و توسط چه نهادی تعیین می‌شود؟
مطابق ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی همه‌ساله موظف است که میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور یا صنایع مختلف، با توجه به معیارهای زیر تعیین کند:
الف) حداقل مزد با توجه به درصد تورم اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تعیین می‌شود.
ب) حداقل مزد، بدون آن‌که مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول‌شده را مورد توجه قرار دهد (یعنی بدون ایجاد فشار اضافه‌کاری و روانی بر کارگران) باید به اندازه‌ای باشد که زندگی یک خانواده را -که تعداد متوسط آن، توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود- تأمین کند. به‌عنوان مثال، حداقل دست‌مزد روزانه در سال ۱۳۹۶، معادل 309هزارو977 ریال است. ضمن آن‌که کارفرمایان، موظف‌اند در ازای انجام کار در ساعات تعیین‌شده قانونی، به هیچ کارگری کم‌تر از مزد تعیین‌شده جدید در سال مورد نظر را پرداخت نکنند و در صورت تخلف، ضامن پرداخت مابه‌التفاوت مزد پرداخت‌شده و حداقل مزد جدید هستند که این حداقل مزد نیز منحصراً باید به‌صورت نقدی پرداخت شود و پرداخت آن به‌صورت غیرنقدی (مانند بن یا کالا) صحیح نیست و پرداخت‌های غیرنقدی که به‌هرصورت در قراردادها پیش‌بینی می‌شوند، به‌عنوان پرداختی تلقی می‌شود که اضافه بر حداقل مزد است.
در مورد ساعات کار، تعطیلی‌ها و مرخصی‌های کارگران توضیح دهید.
به موجب مادۀ۵۱ قانون کار، ساعات کار مدت زمانی است که کارگر، نیرو یا وقت خود را به‌منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. به غیر از مواردی که در قانون مستثنی شده (مانند اضافه‌کار) ساعات کار کارگران در شبانه‌روز نباید از ۸ ساعت و مجموع ساعات کار آنان در هر هفته، نباید از ۴۴ ساعت بیش‌تر باشد. در کارهای سخت و زیان‌آور، ساعات کار نباید از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز کند. ضمناً در شرایط عادی، ارجاع کار اضافی به کارگر در شرایط زیر، مجاز است:
الف) موافقت کارگر
ب) پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی
مثلاً چنان‌چه کارگری در هر ساعت عادی، ده‌هزار تومان مزد دریافت می‌کند، برای هر ساعت اضافه‌کاری، باید 14هزار تومان پرداخت شود. هم‌چنین ساعات کار اضافی ارجاعی به کارگران، نباید از ۴ ساعت در روز تجاوز کند (مگر در موارد استثنایی و با توافق طرفین). ضمناً ارجاع کار اضافه به کارگرانی که کار شبانه (کار بین ساعت ۲۲ شب تا ۶ صبح) یا کارهای خطرناک یا سخت و زیان‌آور انجام می‌دهند، ممنوع است.
اما درخصوص تعطیلی‌ها: براساس مادۀ ۶۲ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، روز جمعه، روز تعطیلی هفتگی کارگران با استفاده از مزد است و در امور مربوط به خدمات عمومی، نظیر آب، برق، اتوبوس‌رانی یا کارگاه‌هایی که حسب نوع یا ضرورت کار (مانند نانوایی‌ها) و یا توافق طرفین، به‌طور مستمر روز دیگری به‌عنوان روز تعطیل تعیین شود، همان روز در حکم تعطیل هفتگی (با استفاده از مزد) خواهد بود و به‌هرحال تعطیلی یک‌روز معین در هفته اجباری است. لذا کارگرانی که بههرعنوان روزهای جمعه کار می‌کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، 40 درصد اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.
