تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیرنقدی یا مجموع آن‌ها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود. چنان‌چه مزد به‌صورت روزانه تعیین و توافق شده باشد، «روزمزد» نامیده می‌شود و درصورتیکه با ساعات انجام کار مرتبط باشد، «مزد ساعتی» و درصورتیکه براساس میزان انجام کار و یا محصول تولیدشده باشد، «کارمزد» و چنان‌چه براساس محصول تولیدشده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، «کارمزد ساعتی» نامیده می‌شود. کار ساعتی یا پاره‌وقت کاری است که ساعات کار آن کمتر از ساعات مقرر در قانون کار است.
مزد و مزایای کارگرانی که به‌صورت نیمه‌وقت یا کمتر از ساعات قانونی تعیین‌شده کار می‌کنند به نسبت ساعات کار انجام‌یافته محاسبه و پرداخت می‌شود، که از حداقل حقوق ساعتی سال مربوطه کمتر نخواهد بود. در سال 1395 حداقل حقوق یک‌روز کار ۲۷۰هزار و ۷۲۲ ریال و هر ساعت ۳۳هزار و ۸۴۰ ریال است.
مزد ساعتی
مزد ساعتی مزدی است که بابت ساعاتی که وقت کارگر در اختیار کارفرماست محاسبه و پرداخت می‌شود. در قراردادهای مزد ساعتی، نوع کار (صرف‌نظر از مقدار و میزان آن) و نیز ساعات کار در روز یا هفته یا ماه تعیین‌کننده است که ممکن است از ۴۴ ساعت در هفته یا ۱۷۶ ساعت در ماه کمتر باشد. در نظام مزد ساعتی، کارفرما مکلف است علاوه‌بر مزد ثابت، مزایای رفاهی از قبیل حق مسکن، حق خواربار و کمک عائله‌مندی را به نسبت ساعات کار محاسبه و به کارگر پرداخت کند. برقراری نظام کارمزد ساعتی در این موارد مجاز است:
الف) متصدیان حمل‌ونقل کالا و مسافر
ب) کارگران مطب‌های خصوصی پزشکان، کلینیک‌های پزشکی و پیراپزشکی، دامپزشکی و نظایر آن‌ها درصورتیکه مدت فعالیت آن‌ها کمتر از حداکثر ساعات قانونی کار در شبانه‌روز باشد.
ج) مشاغل غیر تمام‌وقت در زمینه‌های مشاوره و نظایر آن
د) مشاغل مربوط به نگهداری و مراقبت از اموال، تاسیسات و ساختمان و حیوانات به‌شرطی‌که ساعات کار کمتر از حداکثر ساعات قانونی کار در شبانه‌روز باشد.
ه) مشاغل آموزشی و پژوهشی
مزد کارگرانی که مشمول نظام مزد ساعتی هستند به تناسب ساعات کار عادی کار در شبانه‌روز نباید کمتر از مزد مشاغل مشابه کارگران روزمزد باشد. در کارگاه‌هایی که فعالیت آن‌ها جنبۀ استمرار دارد یا به‌صورت فصلی فعالیت می‌کنند کارگرانی که به‌صورت ساعتی مزد می‌گیرند، حق استفاده از مرخصی و تعطیلات رسمی با استفاده از مزد را دارند.
مأخذ محاسبه مزد، حقوق، حق سنوات و خسارات و مزایای پایان کار در مورد کارگران مشمول نظام مزد ساعتی میانگین مجموع پرداختی‌ها در آخرین روز کارکرد آنان است.
حق بیمه در قراردادهای ساعتی و پاره‌وقت
به‌موجب قانون کار کلیۀ فعالیت‌ها و کارهایی که در قبال پرداخت مزد صورت می‌گیرد، یا اشتغال برای دیگری و به نفع دیگری، مشمول قانون کار می‌شوند و نحوه و میزان همکاری تأثیری در این موضوع ندارد. بنابراین قراردادهای ساعتی و پاره‌وقت نیز مشمول قانون کار است و به‌تبع آن براساس مادۀ ۱۴۸ قانون کار مشمول مقررات تأمین اجتماعی نیز قرار خواهد داشت. در مشاغل ساعتی و پاره‌وقت برای هر هشت‌ساعت کار باید یک‌روز حق بیمه منظور و به‌حساب سازمان پرداخت شود. با توجه به این‌که مزایای رفاهی و انگیزشی نیز متناسب با ساعات کار به این کارگران پرداخت می‌شود، به همان میزان نیز به اقلام مشمول بیمه مثل بن و حق مسکن نیز بیمه تعلق می‌گیرد.
اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد و بعضاً بین سازمان تأمین اجتماعی و کارفرمایان اختلاف به وجود می‌آورد، میزان ساعات عرفی کار در مشاغلی است که بنا به اقتضای شغل کمتر از ساعات قانونی در ماه فعالیت می‌کنند. سازمان تأمین اجتماعی پرداخت حق بیمۀ ناقص را از کارگاه‌ها نمی‌پذیرد و باید مطمئن شود که کارگاه یا شخص مورد نظر کمتر از ساعات قانونی اشتغال به کار داشته است. اگر سازمان راه این شیوۀ پرداخت حق بیمه را باز بگذارد اکثراً راغب خواهند بود به‌صورت ناقص حق بیمه پرداخت کنند که این امر مغایر با فلسفۀ وجودی تأمین اجتماعی است و باعث تضییع حقوق بیمه‌ای کارگران می‌شود. چراکه ایجاد سابقه برای کارگران براساس میزان حق بیمۀ پرداختی آنان متناسب با روزهای کارکرد است و بیمه‌شده باید به‌جای ۳۰ سال کار برای بازنشستگی ۶۰ سال کار کند تا سوابق‌اش تکمیل شود. به‌دلیل این‌که برخی از خدمات و تعهدات سازمان به‌صورت ناقص قابل ارائه نیست، استفادۀ کامل از این خدمات مثل خدمات درمانی اجحاف به حق دیگر بیمه‌شدگان و استفادۀ من‌غیرحق از منابع سازمان است.
از طرف دیگر باید پذیرفت که بعضی از مشاغل و کارها ماهیتاً به‌صورت پاره‌وقت و کمتر از ساعات کار در ماه انجام می‌شود و باید برای این مشاغل امکان پرداخت حق بیمۀ کمتر از ساعات قانونی فراهم شود. سازمان با برخی از نهادها و سازمان‌های مرتبط با این‌گونه فعالیت‌ها در چارچوب تفاهم‌نامه‌هایی روزهایی را در ماه برای کار تعیین کرده است. مانند انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان نظام پزشکی در مورد روزهای کار منشی‌ها در مطب‌های پزشکی و با وزارت آموزش‌وپرورش برای معلمان حق‌التدریسی. بااین‌حال رأی دیوان در این زمینه موضوع میزان کارکرد این مشاغل را پیچیده‌تر کرده است.
به نظر می‌رسد در ابتدا سازمان باید به‌طور مشخص و دقیق مشاغلی را که ماهیتاً ممکن است ساعات کار کم‌تری در ماه داشته باشند، تعیین کند و طی بخش‌نامه‌ای ضمن تبیین ضوابط مربوط به آن، مجوز پرداخت حق بیمه به نسبت روزهای اشتغال را برای چنین مشاغلی صادر کند. یکی از اعتراضات بخش کارفرمایی به این مشکل مربوط می‌شود، که اعتراض درخور توجهی است و ضرورت دارد هرچه سریع‌تر در مورد آن چاره‌اندیشی شود.
***
در دانشگاه به‌عنوان مدرس حق‌التدریس مشغول به کارم، و در هفته فقط یک یا دو روز کلاس دارم. دانشگاه نیز برهمین‌اساس بیمه را پرداخت می‌کند که در طول یک‌‌ترم چهارماهه حدود یک‌ماه بیش‌تر نمی‌شود. می‌خواهم در مدتی که بیمۀ اجباری نیستم خود را بیمۀ اختیاری کنم. از بیمۀ تأمین اجتماعی سؤال کردم گفتند یا باید بیمه اختیاری باشی یا بیمه اجباری. ولی من می‌خواهم روزها و ماه‌هایی که دانشگاه بیمه برایم رد نمی‌کند خودم بیمۀ اختیاری رد کنم. اگر ممکن است در این مورد بیش‌تر توضیح دهید؟
البته بیمۀ اجباری بر بیمۀ اختیاری اولویت دارد. ولی درخصوص وضعیت شما؛ امکان بیمۀ اجباری و اختیاری به‌طور هم‌زمان در موارد خاص وجود دارد. یعنی در روزهای اشتغال مشمول بیمۀ اجباری شوید و در روزهایی که مشمول بیمۀ اجباری نمی‌شوید تا سقف ۳۰ روز بیمه خویش‌فرما شوید. دراین‌زمینه باید مجوز لازم از سازمان اخذ شود. مشکل شما را بسیاری دارند و باید به شکلی قانونی و منطقی حل شود. بنابراین هیچ‌گونه منع قانونی برای تکمیل بیمۀ شما در روزهایی که مشغول به کار نیستید وجود ندارد. البته سازمان باید دراین‌زمینه اقدام لازم را انجام دهد و این امکان را برای متقاضیان فراهم آورد.
