عباس کریم‌زاده
کارشناس تامین اجتماعی
تامین ۲۴/ با توجه به نام‌گذاری‌های سال‌های اخیر توسط مقام معظم رهبری، روشن است که یکی از دغدغه‌های اصلی نظام، موضوع اقتصاد است و نگاه اقتصادی می‌تواند تاثیر زیادی بر رفع مشکلات کشور داشته باشد. نگرش مقاوم‌سازی، چتر مفهومی وسیعی است که در حوزه‌های مختلف ازجمله اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی، زیرساخت‌ها و... نمود پیدا می‌کند. مقاوم‌سازی یعنی سیستم اجتماعی به‌گونه‌ای باشد که مخاطرات موقت یا دائم را جذب کند و خود را با شرایط (به‌سرعت در حال تغییر) انطباق دهد و تعادل و ثبات خود را بازیابی کند.
محرک‌های اصلی توجه به مقاوم‌سازی سه موضوع هستند، اول سیکل‌های رکود و رونق اقتصادی (نوسان در قیمت کالاهای اساسی مثل نفت)، دوم حوادث طبیعی و سوم تحریم‌ها. در کشور ما هرسه این مورد می‌تواند محرک توجه به مقاوم‌سازی باشد، اما مورد سوم یعنی تحریم‌ها دلیل اصلی توجه به مقاوم‌سازی، آن هم در بعد اقتصادی آن است. در گزارش رسمی اجلاس مجمع جهانی اقتصاد (2013) که با نام «ایجاد مقاومت ملی در برابر مخاطره‌های جهانی» منتشر شد، عبارت مقاومت (تاب‌آوری) شامل طیف وسیعی از مخاطرات جهانی (مانند بلایای طبیعی) بود که فراتر از اثر شوک‌های خارجی است. در گزارش مذکور پنج بُعد برای تقویت مقاومت پیشنهاد شده است:
1. زیرسامانه اقتصادی؛ مشتمل بر جنبه‌هایی از قبیل محیط اقتصاد کلان، بازار کالا و خدمات، بازار مالی، بازار کار، پایداری‌پذیری و بهره‌وری و مانند آنها.
2. زیرسامانه زیست‌محیطی؛ مشتمل بر جنبه‌هایی همچون منابع طبیعی، شهرسازی و سامانه زیست‌بوم شناختی.
3. زیرسامانه حکمرانی؛ مشتمل بر نهادها، دولت، رهبری، سیاست‌ها.
4. زیرسامانه زیرساخت‌ها؛ مشتمل بر زیرساخت‌های حساس به‌ویژه مخابرات، انرژی، حمل‌ونقل، آب و سلامت.
5. زیرسامانه اجتماعی؛ مشتمل بر سرمایه انسانی، سلامت، اجتماع و افراد.
مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل شوک‌ها فقط دغدغه ایران نیست و کشورهای دیگر در اقتصاد مقاومتی از ما جلوتر هستند. پدیده اقتصاد مقاومتی یا مقاوم‌سازی اقتصاد در جهان پیشینه 50 ساله دارد و از آن با تعابیری نظیر Resilience، Solidity و Stability یاد می‌شود که تاکید بر مدیریت ریسک در حوزه اقتصاد دارد و مهم‌ترین تدابیری را توصیه می‌کند که اقتصاد هرکشور را در قبال هجمه‌های درونی و بیرونی مصون نگه می‌دارد.
در آمریکا بعد از اولین شوک نفتی در دهه هفتاد میلادی، موضوعاتی نظیر طراحی ذخایر استراتژیک، افزایش بهره‌وری، انرژی‌های جایگزین به جای فسیلی، سرمایه‌گذاری در مناطق نفت‌خیز و... مطرح شد که نمودی از مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل شوک نفتی بود.کشور ما اکنون به دلیل عوارض ناشی از جنگ و تحریم‌های طولانی در مرحله پیچیدگی مشکلات قرار گرفته است. شرایطی که رابطه بین علت و معلول به‌سادگی قابل‌تشخیص نیست و مداخله برای حل مشکلات می‌تواند به رفتارهای غیرمنتظره منجر شود و تلاش برای مهار پیچیدگی‌ها را به ضد خودش تبدیل کند. شرایطی که در آن وابستگی به مسیرهای گذشته وجود دارد و ممکن است انتخاب یک مسیر مانع از انتخاب دیگر مسیرها شود. در چنین شرایطی یکی از بهترین گزینه‌ها برای مدیریت و سامان‌دهی امور مدیریت ریسک در قالب اقتصاد مقاومتی است.
سازمان تامین‌اجتماعی از پیشگامان اقتصاد مقاومتی است، به نحوی که تنها به فاصله پنج روز از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نسبت به بسیج داخلی و تشکیل دبیرخانه اقدام کرد و طی بررسی‌های کارشناسی مداوم، مبانی نظری و کاربردی اقتصاد مقاومتی در سازمان شکل گرفت. موضوع مقاوم‌سازی در سازمان تامین‌اجتماعی از دو بعد اجتماعی و اقتصادی مطرح است؛ از بعد اجتماعی لازم است جامعه در قبال ریسک‌ها و هجمه‌هایی که با آن مواجه است تاب آورد، ریسک‌ها و هجمه‌هایی نظیر بیماری، بیکاری، ازکارافتادگی، اعتیاد، بی‌سوادی، بی‌نظمی، طلاق و... سازمان تامین‌اجتماعی بخشی از ریسک‌ها و هجمه‌های عمده اجتماعی نظیر بیماری، بیکاری، ازکارافتادگی و... را مدیریت می‌کند و از این جهت جنس فعالیت‌های سازمان از جنس اقتصاد مقاومتی است.
در عرصه اقتصادی نیز با طراحی پروژه‌های مناسب برای اجرای اهداف اقتصاد مقاومتی ازجمله ایجاد اشتغال، تولید خودکفا و برون‌نگر نقش‌آفرینی می‌کند. تولید ده‌ها قلم داروی وارداتی و کمیاب، و کمک به راه‌اندازی پروژه‌های عظیم تولیدی ازجمله پروژه ستاره خلیج‌فارس، که علاوه بر خودکفایی کشور در تولید بنزین زمینه صادرات آن را نیز فراهم می‌آورد، نمونه‌هایی از این نقش‌آفرینی است. سازمان تامین‌اجتماعی هم‌اکنون با تدوین و اجرای 32 پروژه با مختصات اقتصاد مقاومتی تمام هم خود را جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی مصروف می‌دارد.
منبع: هفته نامه آتیه نو
