داستان قوانینی که سال‌هاست مانند ماهی از دست صیادان لیز می‌خورد و فرار می‌کند. آن‌ها می‌گویند حمایت‌های موثر اجتماعی سال‌هاست صیادان را با تمام سختی‌های کار، درآمد اندک، پیری زودرس و دریای بی‌ماهی تنها گذاشته است.
تامین ۲۴/ «هرسال دریغ از پارسال.» این را می‌گوید و چشم به دریا می‌دوزد. بعد با دستمال کهنه‌ای که در دست دارد فرمان تراکتور را تمیز می‌کند. علی‌رضا ماهیگیر 47ساله انزلی‌چی است که می‌گوید سال‌هاست بیشتر از صید ماهی «وعده» رصد کرده‌اند تا در میان خِست دریا دنبال بهبود اوضاع خود و همکارانشان پشت میزهای تصمیم‌گیری بگردند.
امین 53 ساله، همکار دیگرش که مشغول گره زدن قسمت‌های پاره‌شده تور عظیم ماهیگیری است، دنبال صحبت‌های او را می‌گیرد و می‌گوید: «نباید ناشکری کنیم و دریا را باعث تیره‌روزی‌هایمان بدانیم. این بلا را مردم بر سر دریا و رودخانه‌ها آورده‌اند.»
علی‌رضا و امین یکی از 4 هزار صیادی هستند که سال‌هاست از وضعیت دریا، درآمد و فقدان بیمه ابراز ناراحتی می‌کنند؛ اما مانده‌اند و همچنان نیمی از سال قبل از طلوع خورشید به دریا می‌زنند و بعد از تماشای غروب زیبای دریا، خسته از انجام یکی از سخت‌ترین مشاغل دنیا، به خانه بازمی‌گردند.
تا همین دهه پیش، بیش از 10 هزار نفر بودند، اما هرسال تعدادشان به دلیل درآمد پایین و سرانجام پیدا نکردن وعده‌های مسئولان مربوطه کم و کمتر می‌شود تا آن‌ها با دریا و تور ماهیگیری خداحافظی کنند. تا جایی که امروز گفته شود حدود 4 هزار صیاد در 300 کیلومتر نوار ساحلی گیلان کار صید ماهیان استخوانی را انجام می‌دهند.
از هر طرف که رفتم ...
کار این صیادان در قالب 51 تعاونی پره صیادی معمولا از 17 مهر آغاز می‌شود و تا 15 فروردین سال آینده بعد ادامه پیدا می‌کند. هنوز وضعیت صید صیادان طی امسال روشن نیست، اما سال گذشته طوفان‌های متعدد دریای کاسپین در زندگی آن‌ها هم طوفان به پا کرد تا آن‌ها سال را با بدترین و کم‌ترین میزان صید یعنی تنها 3 هزار تن ماهی به پایان برساندند. به‌جز کاهش ذخایر دریا، به دلیل آلودگی رودخانه‌ها و دریای خزر آن‌ها با معضل کهنه‌شده‌ای به نام نامشخص بودن وضعیت بیمه مواجه هستند.
چند صیاد، با بیش از دو دهه سابقه کاری در جفرود انزلی، می‌گویند: «به هر طرف نگاه می‌کنیم بر وحشتمان اضافه می‌شود. چون تعدادی از ما سالیان دراز به‌صورت بیمه خویش‌فرما با درآمد کم کار کرده‌ایم. در حال حاضر ابزار کار صیادی بسیار گران است و پره‌های زیادی تعطیل و صیادان باسابقه مجبور به کناره‌گیری از این شغل شده‌اند.»
سراغ یکی از صاحبان تعاونی‌های پره صیادی می‌روم و در ارتباط با هزینه شرکت‌های پره می‌پرسم. به‌طور میانگین آن را بیش از یک میلیارد تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: «صید ماهی که باعث رونق کار پره‌ها و افزایش درآمد صیادان می‌شود هرسال کاهش پیدا می‌کند و بسیاری از پره‌ها در طول ماه قادر نیستند حقوقی بیش از 200 هزار تومان به صیادان زحمت‌کش بپردازند.» بنا به گفته وی و بر اساس اعلام اداره شیلات گیلان، در حال حاضر 51 تعاونی پره صید با 4 هزار عضو مشغول فعالیت هستند و طی سال‌های اخیر 9 تعاونی پره صیادی تعدیل شده است، اما همچنان بسیاری از تعاونی‌های پره صیادی به دلیل غیراقتصادی بودن فعالیت غیرفعال رها شده‌اند.
فرد دیگری که سراغش می‌روم مجید 39ساله اهل بندر کیاشهر است. او هم از اوضاع صید و صیادی دل خوشی ندارد. می‌گوید: «سال‌هاست به ما می‌گویند مجلس، دولت، استاندار، مدیر شیلات و تعاونی پره‌های صیادی پیگیر بهبود اوضاع هستند و حتی خبر ابلاغ طرح جامع صید و صیادی خزر هم رسما اعلام شده، اما نمی‌دانم چرا تغییری در وضعیت ما رخ نمی‌دهد.» به گفته او حدود 50 درصد از صیادان به‌صورت خویش‌فرما بیمه هستند اما پرداخت حق‌بیمه‌ای بین 150 تا 170 هزار تومان برای صیادی که ممکن است گاهی ماهیانه 300 هزار تومان هم درآمد نداشته باشد منصفانه نیست.»
آینده امیدوارکننده است
وقتی دغدغه‌های صیادان را به محمدی، رئیس هیئت‌مدیره پره‌های صیادی استان گیلان، می‌گویم با تایید مشکلات برشمرده می‌گوید: «در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های صیادان شمال بحث بیمه است.» بیمه‌ای که به گفته او طی سال‌های گذشته بارها با تغییراتی مواجه شده است اما هنوز نتوانسته رضایت صیادان را جلب کند. او توضیح داد: «سال 88 طبق مصوبه دولت حق سهم بیمه پرداختی صیادان که 27 درصد بود به 10 درصد کاهش یافت و اعلام شد که 17 درصد آن را صیادان پرداخت کنند که با پیگیری‌های مختلف و ناتوانی صیادان در پرداخت این رقم اعلام شد که 10 درصد هم به‌صورت یارانه بیمه از سوی دولت برای بیمه صیادان پرداخت می‌شود، اما تاکنون خبری از اجرا شدن این مصوبه نبوده است. هرچند ما هم شنیده‌ایم که دولت تعهدی را که داده بود اجرا نکرده است.» محمدی توضیح داد: «قرار بود یکشنبه 26 دی‌ماه جلسه‌ای درباره این موضوع در محل اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان گیلان با حضور طرفین ماجرا برگزار شود، اما برخی مدیران گیلان در جلسه حاضر نشدند.»
رئیس هیئت‌مدیره پره‌های صیادی استان گیلان در توضیح عدم حضور این مدیران گفت: «به ما اعلام کرده‌اند که به دلیل مشکل نرم‌افزاری قادر به اجرای مصوبه دولت نیستند.» او با انتقاد از بعضی از مواد این قانون که طی سال‌های گذشته مانع اجرای آن شده گفت: «اعلام شد صیادی که از سال 88 به بعد دارای سابقه پرداخت بیمه بوده مشمول این قانون نمی‌شود، این مسئله باعث شد رغبت صیادان برای استفاده از آن از بین برود.» محمدی با تقدیر از پیگیری‌های اداره شیلات استان برای حل مشکلات ادامه داد: «این اداره در کنار بعضی از نمایندگان مجلس تلاش‌های خوبی برای پیگیری مطالبات پره‌های تعدیل‌شده انجام داد. خوشبختانه بخشی از مطالبات آن‌ها از سوی دولت اختصاص پیدا کرده است و ما امیدواریم به‌زودی آن را برای حل مشکل در اختیار 14 شرکت که به عناوین مختلف مشمول این مصوبه می‌شوند قرار دهیم.»
صیادانی که به نان شب محتاج شده‌اند
محمدحسین قربانی، نماینده آستانه‌اشرفیه در مجلس، به دلیل واقع شدن بخشی از حوزه نمایندگی‌اش در جوار دریا همواره پیگیر وضعیت معیشت و بیمه صیادان است. او هم در گفت‌وگو با آتیه‌نو توضیح می‌دهد: «ما برای بهبود اوضاع حدود 4 هزار صیاد و خانواده‌هایشان تلاش زیادی کرده‌ایم اما متاسفانه تلاش‌های ما در بروکراسی دولتی یا بی‌توجهی بعضی از مسئولان بی‌نتیجه می‌ماند.» او از گذشته یاد می‌کند و می‌گوید: «زمان زیادی طول کشید تا ۳۰ میلیارد تومان وعده داده‌شده برای تغییر پره‌های صیادی به این موضوع اختصاص داده شود. پس از آن هم بی‌توجهی به بحث معیشت و بیمه باعث شد بسیاری از صیادان از انزلی تا بندر کیاشهر و آستارا و تالش و رودسر و لنگرود به نان شب خود محتاج شوند.»
قربانی با اظهار تاسف از آلودگی دریای خزر و کاهش ذخایر دریا گفت: «ما سال‌هاست در حال تلاش برای برقراری بیمه‌ای با حداقل مشارکت مالی صیادان هستیم. بالاخره دولت پذیرفت از محل بخشی از درآمدهای یارانه مشارکت بیشتری در حق‌بیمه صیادان داشته باشد تا با توجه به فصلی بودن کار صیادی آن‌ها طی 12 ماه صاحب بیمه شوند.» به گفته او، با اینکه طرح جامع صید و صیادی دریای خزر در 10 محور مختلف از قبیل بازسازی ذخایر، تحقیقات، اصلاح مقررات، حفاظت و... در سال 93 در کمیسیون کشاورزی مجلس تصویب شده، بیمه شدن آن‌ها در میانه بروکراسی اداری گیر افتاده است. قربانی با انتقاد از اجرا نشدن این مصوبه گفت: «سازمان تامین‌اجتماعی و دیگر مدیران اجرایی باید به این نکته توجه کنند که در صورت بی‌توجهی به این مهم شاهد مصیبت عظیم دیگری در زمینه افزوده شدن تعداد بیکاران به خیل بیکاران فعلی استان خواهیم بود.»
سعیدی، مدیرکل شیلات استان، هم معضل مهم صیادان را بیمه می‌داند و می‌گوید: «وضعیت صیادان از نظر معیشتی مناسب نیست، در حالی که می‌توان با تسریع در موارد مورد اختلاف به وضعیت آن‌ها با سرعت بیشتری سامان داد.» به گفته سعیدی، بخشی از مشکلات به تفسیرهای مختلف از قانون دربرگیری بیمه مربوط است، اما دغدغه‌های جامعه صیادان احتساب سابقه کامل با توجه به فعالیت شش‌ماهه صید و تدارکات و پشتیبانی‌های لازم برای آماده‌سازی و ساماندهی ابزارآلات طی ماه‌های قبل و بعد است و همچنین شمولیت در مشاغل سخت و زیان‌آور به علت ویژگی‌های محیط کار، خطرات و ساعت زیاد کاری طی روز.
صیادان از طرح بیمه استقبال نکردند
محمدعلی سلطان‌پور، معاون بیمه‌ای سازمان تامین‌اجتماعی استان گیلان، اما در پاسخ به انتقادات صورت‌گرفته به آتیه‌نو توضیح داد: «بعد از ابلاغ اولیه این مصوبه بیمه، بسیاری از آن‌ها تمایلی به استفاده از آن نداشتند چراکه بسیاری از صیادان مشمول این طرح نمی‌شدند و مابقی هم باید به صورت خویش‌فرما با بیمه قرارداد منعقد می‌کردند و از شمول مشاغل سخت و زیان‌آور خارج می‌شدند.»
سلطان‌پور در عین حال پذیرفت که طی دو ماه گذشته برخی مشکلات نرم‌افزاری که در سیستم‌های مربوطه کشور وجود دارد مانع بیمه شدن صیادان درخواست‌کننده بیمه‌شده است. او در ادامه توضیحات خود افزود: «طبق ابلاغ اولیه، صیادانی که از اول فرودین‌ماه 88 به بعد دارای هرگونه بیمه پرداختی بودند دیگر مشمول این قانون نمی‌شدند. این موضوع باعث شد در استان‌های شمالی شاهد استقبال از این بیمه نباشیم اما نهایتا در خردادماه 95 اعلام شد که دولت پذیرفته است که بابت حق‌بیمه صیادان 10 درصد دیگر بپردازد و شرط عدم بیمه تا سال 88 هم حذف شود.»
به گفته معاون بیمه‌ای سازمان تامین‌اجتماعی استان گیلان، تنها انتقادی که به سازمان تامین‌اجتماعی وارد است و او هم به‌عنوان مدیر این سازمان آن را می‌پذیرد، آن است که تغییرات جدید در نرم‌افزارهای سازمان تعریف نشده است. او در عین حال می‌گوید: «طی این مدت اتحادیه پره‌های صیادی گیلان هم تمایلی به بیمه شدن صیادان به‌صورت انفرادی نداشت و درصدد بود آن‌ها به‌صورت جمعی تحت پوشش بیمه قرار بگیرند و دولت از طریق شرکت تعاونی و پره صیادان را بیمه کند.»
این مدیر استانی تامین‌اجتماعی ادامه داد: «در این مدت از سوی ما به مسئولان شیلات و اتحادیه پره‌های صیادی گیلان اعلام شد همان تعدادی که می‌توانند از بیمه استفاده کنند به تامین‌اجتماعی معرفی شوند اما تا آبان امسال شاهد حضور هیچ صیادی برای استفاده از بیمه مورد اشاره نبودیم.» به گفته سلطان‌پور، اگر موانع موجود برداشته شود، در صورت تمایل تمام 4 هزار و 310 صیاد فعال گیلان می‌توانند از این بیمه استفاده کنند. آنچه روایت شد داستان قوانینی است که سال‌هاست مانند ماهی از دست صیادان لیز می‌خورد و فرار می‌کند. آن‌ها می‌گویند حمایت‌های موثر اجتماعی سال‌هاست صیادان را با تمام سختی‌های کار، درآمد اندک، پیری زودرس و دریای بی‌ماهی تنها گذاشته است.
منبع: هفته نامه آتیه نو