تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
محسن رجبی از برندگان طرح‌های نوآورانه سازمان تأمین‌اجتماعی از ایده «پزشک‌یار هوشمند» به عنوان راه‌حلی برای رهایی پزشکان از بار اداری و بازگرداندن تمرکز آنان به امر درمان خبر داد.
وی در گفت‌وگو با تأمین 24 در پاسخ به این که چه نیازی در سیستم تأمین‌اجتماعی موجب ارائه این ایده نوآورانه شده، گفت: ایده «پزشک‌یار هوشمند» از یک دغدغه میدانی و کاملاً واقعی آغاز شد.
این ایده پرداز برتر و برنده طرح نوآورانه سازمان تامین اجتماعی با اشاره به صحنه‌های تکراری در مراکز درمانی توضیح داد: وقتی به مراکز درمانی سر می‌زنید، پزشکی را می‌بینید که همزمان در تلاش است به حرفهای بیمار گوش دهد، او را معاینه کند و اطلاعات را نیز در کامپیوتر وارد کند. ما به وضوح مشاهده کردیم که پزشکان به‌ویژه در طرح‌های شلوغی مانند پزشک خانواده، نزدیک به نیمی از وقت ارزشمند خود را صرف تایپ، کاغذبازی و امور اداری می‌کنند، نه درمان!
رجبی با تأکید بر پیامدهای این چالش افزود: این مسأله تنها به معنای اتلاف وقت نیست؛ بلکه منجر به فرسودگی شغلی پزشک، کاهش تمرکز بر بیمار و در نهایت، ثبت داده‌های پراکنده و غیرقابل تحلیلی می‌شود که به صورت دستی وارد شده‌اند.
وی با بیان پرسش محوری که منجر به شکل‌گیری این ایده شد، اظهار کرد: از خود پرسیدیم چگونه می‌توان پزشک را از کامپیوتر جدا کرد و به بیمار بازگرداند؟ ایده «پزشک‌یار هوشمند» پاسخی عینی به همین پرسش و راه‌حلی برای آزادکردن پزشک از زنجیر کارهای اداری است.
تجربه‌ای جدید برای بیمه‌شدگان
این برنده فراخوان طرح‌های نوآورانه سازمان تأمین اجتماعی در تشریح مزایای اجرایی شدن ایده «پزشک‌یار هوشمند» برای ذینفعان با اشاره به تأثیر مستقیم این سیستم بر کیفیت خدمات به بیمه‌شدگان گفت: برای بیمه‌شده، این طرح به معنای یک تجربه ویزیت کاملاً متفاوت است. تصور کنید به پزشک مراجعه می‌کنید و پزشک تمام حواس خود را به شما معطوف کرده است، به چشمان‌تان نگاه می‌کند و با تمرکز کامل به صحبت‌هایتان گوش می‌دهد، بدون آنکه مدام سرش به مانیتور باشد. در پایان نیز یک خلاصه شفاف از ویزیت روی تلفن همراه خود دریافت می‌کنید. این یعنی احترام بیشتر و درک بهتر از روند درمان.
این نوآور در ادامه به فواید این سیستم برای پزشکان و کادر درمان بیمارستان‌های سازمان تأمین‌اجتماعی اشاره کرد و افزود: برای جامعه پزشکی، این سیستم به معنای یک نفس راحت است! به جای آنکه پس از ساعت کاری برای تکمیل پرونده‌ها در محل کار بمانند، این کار به صورت خودکار انجام می‌شود. این امر منجر به کاهش استرس و فرسودگی شغلی و افزایش رضایت شغلی می‌شود. یعنی آنها می‌توانند بر کاری که سال‌ها برای آن تحصیل کرده‌اند - یعنی طبابت - تمرکز کامل داشته‌باشند.
رجبی در بیان تأثیر این طرح در سطح کلان بر سازمان تأمین‌اجتماعی تأکید کرد: برای خود سازمان، این سیستم دسترسی به گنجینه‌ای از داده‌های دقیق و ساختاریافته را فراهم می‌کند. داده‌هایی که به ما کمک می‌کنند الگوهای بیماری را شناسایی کنیم، اثرگذارترین درمان‌ها را تشخیص دهیم و سیاست‌گذاری‌های درمانی بهتری را طراحی کنیم. در واقع، این سیستم چشم سازمان را به روی واقعیت‌های نظام سلامت باز می‌کند.
دستیار هوشمند برای تحول در فرآیند ویزیت
وی در پاسخ به این پرسش که «پزشک‌یار هوشمند» دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد، این سامانه را همانند یک دستیار فوق‌العاده باهوش توصیف کرد که در کنار پزشک قرار گرفته و امور مستندسازی را بر عهده می‌گیرد.
این نوآور، عملکرد این سامانه را در چهار مرحله کلیدی تشریح کرد: این سامانه با اخذ اجازه کامل از بیمار، به گفت‌وگوی بین وی و پزشک گوش می‌دهد. سپس همانند یک مترجم حرفهای، این محاوره را به یک گزارش پزشکی استاندارد و ساختاریافته تبدیل می‌کند که شامل استخراج خودکار اطلاعات حیاتی مانند علائم بیمار، تشخیص نهایی پزشک و داروهای تجویز شده است. در مرحله بعد، این اطلاعات به صورت خودکار در پرونده الکترونیک سلامت بیمار در سامانه تأمین‌اجتماعی ثبت می‌شود. این فرآیند نیاز به هرگونه تایپ دستی توسط پزشک را به طور کامل حذف می‌کند. در نهایت، یک نسخه ساده و قابل درک از کلیه توصیه‌ها و دستورات پزشکی برای بیمار آماده می‌شود تا هیچ نکته درمانی از قلم نیفتد.
رجبی با جمع‌بندی هدف نهایی این ایده تأکید کرد: در یک کلام، مأموریت «پزشک‌یار هوشمند» برداشتن بار سنگین مستندسازی و کارهای اداری از دوش پزشک است تا او بتواند تماماً بر رسالت اصلی خود که «طبابت» است، متمرکز بماند.
دقت و ایمنی؛ اولویت نخست در سلامت
وی در پاسخ به پرسشی درباره سطح دقت این سامانه و نحوه جلوگیری از خطاهای احتمالی با عواقب جدی، اظهار کرد: این یکی از مهم‌ترین پرسش‌هاست. از آنجا که پای سلامت انسان‌ها در میان است، دقت حرف اول و آخر را می‌زند. ما برای این موضوع یک راهکار چندلایه در نظر گرفته‌ایم.
رجبی در تشریح این راهکار دوگانه توضیح داد: نخست، هدف ما دستیابی به دقتی در سطح استانداردهای جهانی، یعنی بالای ۹۵درصد است. اما نکته مهم‌تر از درصد خام دقت، سازوکار جلوگیری از خطاست. کلیدی‌ترین نکته این است که هوش مصنوعی در اینجا تنها یک پیش‌نویس هوشمند آماده می‌کند و حرف آخر را همیشه خود پزشک می‌زند.
این نوآور ادامه داد: پس از آنکه سامانه گزارش را آماده کرد، آن را روی مانیتور به پزشک نمایش می‌دهد. پزشک در عرض چند ثانیه گزارش را مرور کرده، آن را تأیید می‌کند یا در صورت نیاز، به سادگی اصلاح می کند. این رویکرد که یکی از موضوعات روز حوزه هوش‌مصنوعی است، «انسان در فرایند» (Human-in-the-loop) نام دارد و تضمین می‌کند که هیچ محتوایی بدون بازبینی و تأیید نهایی وارد پرونده بیمار نشود.
رجبی با اشاره به قابلیت یادگیری سامانه اظهار کرد: علاوه بر این، سامانه ما یک سیستم یادگیرنده است. هر بار که پزشک اصلاحی انجام می‌دهد، هوش مصنوعی از آن می‌آموزد و در آینده هوشمندتر و دقیق‌تر عمل می‌کند. بنابراین ما نه تنها از قدرت هوش مصنوعی بهره می‌بریم بلکه از هوش و تخصص پزشک به عنوان لایه نهایی کنترل کیفیت استفاده می‌کنیم.
ادغام بدون اختلال؛ هدف‌گذاری کلیدی
وی در پاسخ به این که این سامانه چگونه در گردش کار فعلی پزشکان ادغام می‌شود، تأکید کرد: ما نمی‌خواهیم یک ابزار جدید به دست پزشک بدهیم که کارش را سخت‌تر کند. دقیقاً عکس آن! هدف ما این است که پزشک یار هوشمند به قدری روان و یکپارچه عمل کند که پزشک اصلاً حضور آن را حس نکند، مگر در قالب آسودگی‌ای که برایش به ارمغان می‌آورد.
رجبی در توضیح مکانیزم ادغام افزود: این سیستم مستقیماً به سامانه‌های پرونده الکترونیک سلامت فعلی سازمان متصل می‌شود. پزشک کار همیشگی خود را بدون تغییر انجام می‌دهد، با این تفاوت که دیگر نیازی به تایپ کردن ندارد. شروع و پایان ضبط مکالمه با یک کلیک ساده انجام می‌شود و تمام پردازش‌ها در پس‌زمینه صورت می‌پذیرد.
این نوآور با مقایسه وضعیت فعلی و آتی اظهار کرد: در پایان ویزیت، پزشک به جای مواجهه با یک صفحه خالی برای تکمیل دستی، با گزارشی آماده برای تأیید نهایی روبرو می‌شود. بنابراین ما یک فرآیند جدید به workflow اضافه نمی‌کنیم، بلکه یک مرحله زمان‌بر و خسته‌کننده را از فرآیند موجود حذف می‌کنیم.
وی در جمع‌بندی فلسفه طراحی این سامانه گفت: این همان کمک واقعی است، نه یک بار اضافی. ما در طراحی این سیستم همواره به این اصل پایبند بودیم که فناوری باید در خدمت پزشک باشد، نه به عنوان عاملی برای پیچیده‌تر کردن کارهای روزمره.
امنیت و حریم خصوصی؛ خط قرمز غیرقابل گذشت
وی در پاسخ به پرسشی درباره نحوه حفاظت از داده‌های سلامت، تأکید کرد: امنیت و حریم خصوصی خط قرمز ماست. از روز اول طراحی سیستم، همه چیز را بر این اساس بنا نهاده‌ایم و در این زمینه هیچ جای کوتاهی وجود ندارد.
رجبی اولین و مهم‌ترین اصل اخلاقی این سامانه را چنین برشمرد: از نظر اخلاقی، اصل بنیادین ما «رضایت آگاهانه» است. بدون اخذ اجازه شفاف و واضح از بیمار، هیچ صدایی ضبط نخواهد شد. بیمار حق دارد به طور کامل بداند که این اطلاعات برای چه هدفی استفاده می‌شود.
این نوآور تمهیدات امنیتی را در سه بخش اصلی تشریح کرد: تمامی اطلاعات، از لحظه بیان تا ذخیره‌سازی در سرورها، به صورت کامل رمزنگاری می‌شوند. این یعنی حتی در صورت دسترسی غیرمجاز، مهاجم تنها با کدهای نامفهوم روبرو خواهد شد. نکته بسیار مهم دیگر این است که هنگام استفاده از داده‌ها برای آموزش و ارتقای سیستم، تمام اطلاعات شناسایی‌کننده بیمار (مانند نام، کد ملی و...) به طور کامل حذف می‌شوند. در واقع، سیستم تنها با «داده‌های پزشکی بی‌نام» کار می‌کند، نه با اطلاعات افراد مشخص.
رجبی با بیان فلسفه حاکم بر این طرح گفت: ما به خوبی می‌دانیم که اعتماد بیماران و پزشکان، بزرگترین سرمایه این طرح است و برای حفظ این اعتماد، سخت‌گیرانه‌ترین تدابیر امنیتی و اخلاقی را به کار گرفته‌ایم و خواهیم گرفت.
