تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
این نظر را از افراد دیگری نیز شنیده‌ام. بخشی از این سؤال به‌دلیل عدم اطلاع از کارکردها، خدمات و مأموریت‌های سازمان‌های بیمه‌ای است. متأسفانه کم‌کاری مؤسسات و دستگاه‌های مذکور، که در برخی موارد توجه کمی به مقولۀ اطلاع‌رسانی و تبیین وظایف خود کرده‌اند، باعث تقویت چنین دیدگاهی شده است. زیرا به‌لحاظ اجباری بودن بیمۀ اجتماعی سازمان‌های ذی‌ربط نیازی به تشریح و ترویج خدمات و مأموریت‌های خود ندیده‌اند. این بی‌اطلاعی به‌گونه‌ای است که افراد فقط از تأمین اجتماعی دفترچۀ درمانی آن را می‌شناسند و نسبت به دیگر خدمات اطلاع چندانی ندارند و فکر می‌کنند حق بیمه‌ای که پرداخت می‌کنند فقط برای خدمات درمانی است. درصورتی‌که این‌گونه نیست.
دایرۀ خدمات تأمین اجتماعی در حال حاضر تنوع و گسترۀ زیادی پیدا کرده است و با گذشت زمان نیز طیف وسیع‌تری از خدمات را دربرمی‌گیرد. در اسناد و مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی نیز تعداد خدمات سازمان‌های تأمین اجتماعی، ۱۰ خدمت را دربرمی‌گیرد که اعضای سازمان بین‌المللی کار و تأمین اجتماعی (ILO و ISSA) موظف به اجرای آن هستند. نکتۀ دیگر این است که خدمات سازمان‌های بیمه‌ای بسیار متنوع و گوناگون است و بخش عمده‌ای از خدمات آن‌ها در آینده و زمان ناتوانی، پیری و ازپاافتادگی ارائه می‌شود.
شاید این نگاه از آن‌جا نشأت می‌گیرد که افراد جوان در بدو اشتغال و فعالیت کم‌تر به خدمات بیمه‌ای نیاز پیدا می‌کنند، ولی باید توجه داشت وقتی سن بالاتر می‌رود مخصوصاً زمان بازنشستگی و پس از آن نیاز به حمایت‌ها و خدمات بیمه‌ای بیشتر می‌شود. این نظر را من از افراد مسنی که تحت پوشش خدمات سازمان تأمین اجتماعی هستند نشنیده‌ام، چراکه آن‌ها به جایگاه تأمین اجتماعی به‌طور ملموس پی برده‌اند. سؤال مذکور نیز بیشتر از طرف جوانان مطرح می‌شود و اعلام می‌کنند که با وجود پرداخت حق بیمه از خدمات چندانی بهره‌مند نمی‌شوند. باید گفت خدمات و حمایت‌های تأمین اجتماعی در زمان نیاز و بروز مشکل، بیماری، کهولت سن و... به کمک افراد می‌آید و پس‌اندازی است که برای روز مبادا ذخیره و اندوخته شده است. این اندوخته با سازوکار خاص بیمه‌ای و نظام کفالت، کلیۀ اعضا را تحت پوشش و حمایت خود قرار می‌دهد.
نکتۀ دیگری که در این زمینه قابل ذکر است تجارب جهانی طی قرون گذشته است که در نهایت بهترین راه حمایت‌های اجتماعی را ارائۀ بیمه‌های اجتماعی می‌داند. در طول زندگی بشر انواع حمایت‌های فردی، خانوادگی، گروهی، قبیله‌ای و اجتماعی وجود داشته و به تجربه و بوتۀ آزمایش گذارده شده است، ولی درنهایت بهترین و مؤثرترین راه برای حمایت‌های اجتماعی، نظام تأمین اجتماعی بوده است و روش‌های دیگر به‌خاطر فقدان جامعیت، کفایت، اثرگذاری و تأمین هزینه‌ها نتوانسته جایگاه قابل توجهی بیابد.
نظام‌های پس‌انداز انفرادی که در برخی از کشورها نیز به کار گرفته شده نتوانسته جای بیمه‌های اجتماعی را بگیرد و فقط به‌عنوان مکمل در کنار بیمه‌های پایه استفاده می‌شود.موضوع دیگر آن‌که نظام‌های بیمۀ اجتماعی توسط دولت‌ها تضمین می‌شوند و موضوع ورشکستگی در چنین نهادهایی به‌خاطر حمایت‌های دولتی مفهومی ندارد، ولی چنین تضمینی در مورد بیمه‌های تجاری و بانک‌ها وجود ندارد.
در بند ح مادۀ ۹ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در این خصوص آمده است: «حقوق افراد عضو و تحت پوشش در قبال تعهدات قانونی سازمان‌ها، مؤسسات و صندوق‌های بیمه‌ای این نظام تحت ضمانت دولت خواهد بود و دولت مکلف است تمهیدات مالی، اعتباری و ساختاری لازم در این زمینه را اتخاذ کند.»تأمین اجتماعی امری حاکمیتی است و در تمام دنیا تأمین اجتماعی چنین خصوصیتی دارد.
در مفهوم عام تأمین اجتماعی در این زمینه اصل ۲۹ قانون اساسی وجود دارد که وظیفۀ دولت را تأمین خدمات تأمین اجتماعی برای آحاد جامعه در چارچوب مشارکت همگانی قرار داده است. تبصرۀ ۱ مادۀ ۱ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در این زمینه اشعار می‌دارد: «برخورداری از تأمین اجتماعی به‌نحوی‌که در این قانون می‌آید حق همۀ افراد کشور و تأمین آن، تکلیف دولت است.»
کمک دولت به‌لحاظ تأمین بخشی از حق بیمه‌ها یکی دیگر از شاخص‌های ویژۀ تأمین اجتماعی است و در ایران دولت براساس مادۀ ۲۸ قانون تأمین اجتماعی، تأمین ۳ درصد حق بیمه‌ها را برای آحاد جامعه متعهد شده است که این کمک و حمایت در بیمه‌های تجاری و پس‌اندازهای شخصی مشاهده نمی‌شود.در تأمین اجتماعی حق بیمه سرشکن می‌شود و کارفرما، بیمه‌شده و دولت هریک سهمی از آن را بر دوش می‌کشند، درحالی‌که در بیمه‌های تجاری کل حق بیمه توسط متقاضی پرداخت می‌شود.
وجود اجبار در بیمه‌های اجتماعی، که براساس قواعد آمره پشتیبانی و حمایت می‌شوند، موجب می‌شود کلیۀ نیروهای مولد و کارگر تحت پوشش این حمایت‌ها قرار بگیرند، درصورتی‌که هیچ تضمینی برای پذیرش بیمۀ تأمین اجتماعی توسط افراد در حالتی که اختیار در آن باشد، وجود ندارد. این باعث بی‌تکلیفی افراد بسیاری از جامعه در مواقع نیاز به خدمات تأمین اجتماعی و بروز حوادث احتمالی شده و موجب مخاطرات مختلف اجتماعی و اقتصادی می‌شود. بیمه در نظام‌های بیمۀ تجاری اختیاری است و به غیر از مورد بیمۀ شخص ثالث برای دارندگان اتومبیل در خرید خدمات بیمۀ اجباری وجود ندارد.یکی دیگر از کارکردهای تأمین اجتماعی آرامش خاطری است که کارگران و نیروهای مولد به‌دلیل پشتیبانی‌های مختلف بیمه‌ای خواهند داشت. این امر ضمن ایجاد انگیزه، باعث افزایش بهره‌وری در کار خواهد شد.
در بیمه‌های تأمین اجتماعی به‌لحاظ ماهیت بیمه‌ای، افراد یک‌دیگر را تحت کفالت خود قرار می‌دهند و ممکن است یک فرد با یکروز اشتغال در کارگاهی دچار حادثه ناشی از کار شود و ازکارافتادگی وی توسط کمسیون‌های پزشکی سازمان تأیید شود. در این صورت این فرد تا آخر عمر از مستمری ازکارافتادگی بهره‌مند می‌شود و در صورت فوت نیز افراد تحت تکفل او از مستمری بازماندگان برخوردار خواهند شد. در تأمین اجتماعی کلیۀ نیازهای فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد مورد توجه قرار می‌گیرد و حمایت‌های خاص آن ارائه می‌شود.
بنابراین نظام‌های تأمین اجتماعی به هیچ‌یک از نیازهای مادی و رفاهی فرد بی‌توجه نیستند. مهم‌ترین خدماتی که به‌هیچ‌وجه در بیمه‌های تجاری و... ارائه نمی‌شوند عبارت‌اند از: مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی کلی، غرامت نقص مقطوع، مستمری ازکارافتادگی جزئی، بیمۀ بیکاری، انواع خدمات درمانی اعم از سرپایی، بستری، خدمات تشخیصی، دارو و غرامت‌های دستمزد ایام بیماری و بارداری، کمک‌هزینۀ ازدواج، کمک‌هزینۀ کفن‌ودفن، کمک‌هزینه‌های عائله‌مندی، خواروبار، و حق مسکن برای مستمری‌بگیران، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه‌های سفر بیمه‌شدۀ بیمار و همراه.
