جمعیت اروپا با موجی منفی روبه‌رو است و به سمت سالمندتر شدن می‌رود. امید به زندگی بالا، زادوولد کم، مسئله بازنشستگی متولدین پس از جنگ جهانی دوم که اکنون بین ۵۲ تا ۷۰ سال سن دارند، همه و همه فشار را بر اقتصاد اروپا افزایش داده است. در سال ۲۰۶۰ در مقایسه با امروز اروپایی‌ها فرزندان بیشتری خواهند داشت.
تامین ۲۴/ همچنین مهاجرت خالص ادامه خواهد داشت اما انتظار می‌رود که میزان آن از سال ۲۰۴۰ کاهش یابد. نتیجه اینکه در مقایسه با جمعیت فعال جوان‌تر، اروپایی‌های مسن‌تر در طولانی‌مدت دو برابر خواهند شد.
معنی این وضعیت این است که برای هر یک نفر بالای ۶۵ سال در حال حاضر ۴ نفر در سن کار وجود دارد اما با توجه به بحران پیری جمعیت در آینده تنها ۲ نفر در سن کار به ازای هر یک نفر بالای ۶۵ سال وجود دارد. بنابراین بعد از سال ۲۰۲۳ عرضه نیروی کار در اروپا شروع به کاهش خواهد کرد و تا سال ۲۰۶۰ جمعیت در سن کار به کمتر از ۹ میلیون نفر می‌رسد.
برای روشن‌تر شدن شرایط می‌توان جمعیت اروپا را به سه دوره تقسیم کرد؛ اول: از ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ جمعیت در سن کار با رشد مواجه بود اما رشد اشتغال کند بود. دوم: از ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ اشتغال‌زایی برای جوانان بهبود خواهد یافت که جبران‌کننده بازنشستگی متولدین بعد از جنگ جهانی دوم خواهد بود. سوم: اما از سال ۲۰۲۳ به بعد هم جمعیت در سن کار و هم تعداد افراد شاغل افت می‌کند.
هزینه هرم سنی برای تولید ناخالص داخلی
افزایش افراد مسن به معنی افزایش هزینه‌های درمانی و هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت است که تبدیل به خطری برای ثبات مالی برای ۱۶ کشور اروپایی در میان‌مدت و بلندمدت است. در صورتی که تنها هزینه‌های مرتبط با افزایش سن را در نظر بگیریم، تا سال ۲۰۶۰ این هزینه‌ها تا ۲ درصد GDP (تولید ناخالص داخلی) افزایش می‌یابد.
اگرچه بخش قابل‌توجهی از جامعه سالمندان اروپایی همچنان به فعالیت‌های روزمره خود و حتی ورزش و رانندگی ادامه می‌دهند، اما همه افراد مسن در شرایط جسمانی خوبی به سر نمی‌برند و این به معنی هزینه‌های بیشتر برای خانواده‌ها و سیستم بهداشت و درمان اروپاست.
تحلیلگران می‌گویند، با توجه به پیش‌بینی‌ها، جمعیت اتحادیه اروپا در سال‌های آینده تا ۳ درصد افزایش می‌یابد اما جمعیت افراد مسن تا سال ۲۰۶۰ تا ۶۰ درصد رشد خواهد کرد. آن‌ها نیاز به مراقبت، سرگرمی و مشغولیت دارند و این به معنی شغل‌های بیشتر است. این در حالی است که برخی سیستم‌های بیمه اروپایی به پس‌انداز حقوق‌بگیران در برقراری سیستم بیمه اجباری وابسته هستند و این نکته موجب می‌شود سیستم به نوسان‌های بازار کار حساس باشد. در حال حاضر بسیاری از کشورهای اروپایی تمرکز خود را بر روش‌های پیشگیری مانند تشخیص اولیه سرطان گذاشته‌اند و اغلب این هدف را دنبال می‌کنند که هزینه‌های اضافی ناشی از هرم سنی را حذف کنند. با توجه به تغییرات سنی جمعیت اروپا، این قاره به سیستمی نیاز دارد که بتواند وزن جمعیت بزرگی از سالمندان را تحمل کند. در این شرایط به نظر می‌رسد تقسیم وظایف بین دولت و شهروندان ضروری باشد. برای مثال بوستیان وسلی، مدیر موسسه تحلیل اقتصاد کلان و توسعه در اسلوونی، می‌گوید: «ما بدون مهاجرت نمی‌توانیم این مسئله را حل کنیم. ما باید استراتژی ویژه‌ای در پیش بگیریم تا افراد از خارج برای کار و زندگی جذب اسلوونی شوند؛ برای زندگی و کار و پس از آن بازنشستگی در اسلوونی.» او می‌افزاید: «مسئله اقتصاد سالمندان یا اقتصاد نقره‌ای با پتانسیل‌هایش، چالش اصلی سیاسی امروز کشورهاست. زیرا یک مسئله مسلم است: ما به طور حتم در حال پیرتر شدن هستیم.» اما در حالی که تا سال ۲۰۶۰ نیمی از کشورهای اروپایی شاهد افت جمعیت خواهند بود، این وضعیت چه پیامدی برای سیستم بهداشت و درمان دارد؟
برخی کشورهای اروپایی مانند پرتغال الگوی اصلاحات سیستم بیمه و بازنشستگی را در پیش گرفته‌اند. با این حال تجربه نشان می‌دهد که اجرای چنین اصلاحاتی دشوار و زمان‌بر است. همچنین ایجاد یک شبکه جدید برای مراقبت‌های طولانی‌مدت دست‌کم ۱۰ سال زمان می‌برد.
مراقبت در خانه
برخی مقامات بر این باورند که امکان توسعه طرح اصلاحات پرتغال به سراسر اروپا وجود دارد اما مهم‌ترین نکته در مواجهه با تنوع ایده‌ها و تنوع اولویت‌ها، برخورد مردم است. حرکت به سمت سازماندهی مجدد امور نه‌تنها در ارتباط با مراقبت بیمارستانی یا مراقبت بیماران مسن در خانه بلکه اساسا فراهم کردن مراقبت‌های اولیه برای مردم در خانه‌هایشان مسئله‌ای است که شبکه حرفه‌ای متفاوتی را به وجود می‌آورد. این سیستم می‌تواند متخصصان پزشکی و همچنین پرستاران، فیزیوتراپیست‌ها و دیگر حرفه‌ها را دربرگیرد.
مقامات بیمه و بازنشستگی در لیسبون همچنین طرحی را دنبال می‌کنند که به‌موجب آن خدمات درمانی و مراقبتی از سالمندان به‌جای بیمارستان‌ها به خانه‌ها انتقال می‌یابد. آن‌ها قصد دارند به مردم اطمینان دهند در خانه نیز می‌توانند از خدمات و مراقبت‌های درمانی باکیفیت بهره‌مند شوند. تفاوت استفاده از این نوع خدمات کاهش هزینه‌هاست که هم به نفع دولت است و هم به نفع مردم. یکی از ویژگی‌های این طرح ایجاد اشتغال برای تعداد بیشتری از پرستاران و مددکاران است. برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که حضور سالمندان بیمار در فضای خانه و در کنار عزیزانشان به تسریع روند درمان و بهبود شرایط آن‌ها کمک می‌کند.
البته خیلی دشوار است که یک سیاست برای همه کشورهای اروپایی متناسب و کارآمد باشد. اما احتمالا چشم‌انداز مراقبت‌های بهداشتی که بتواند در همه کشورها به اشتراک گذاشته شود، می‌تواند نقطه آغازی برای این مسئله و سیاست‌گذاری‌های مرتبط باشد.
به گفته تحلیلگران، احتمالا فکر کردن درباره اینکه مردم در سال‌های پیری دنبال چه هستند، چطور می‌خواهند درمان شوند و به چه مراقبت‌هایی نیاز دارند، اولین و مهم‌ترین نکته است. اروپا در حال پیرتر شدن است و به‌کارگیری سیاست‌های سالمندگرا باید به‌تدریج در اولویت همه کشورهای اروپایی قرار گیرد.
منبع : هفته نامه آتیه نو. حامد رسولی