حمید حاج اسماعیلی (فعال حوزه کار)
وضعیت کنونی جامعه بازنشستگان ایران تصویری نگران‌کننده و هشداردهنده ترسیم می‌کند که نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر است. دو مقوله حیاتی «معیشت» و «سلامت» در میان این قشر به شدت مورد غفلت قرار گرفته؛ غفلتی که پیامدهای آن نه‌تنها برای بازنشستگان، بلکه برای کل جامعه جبران‌ناپذیر خواهد بود. این یادداشت به بررسی ابعاد این بحران، نقش عوامل مختلف و ضرورت اصلاحات ساختاری می‌پردازد.
بحران معیشتی بازنشستگان، واقعیتی چندبعدی و دردناک است. بسیاری از بازنشستگان، به‌ویژه حداقل‌بگیران، با مستمری‌هایی زندگی می‌کنند که حتی هزینه‌های ۱۰ روز ابتدایی ماه را پوشش نمی‌دهد. این سطح از درآمد ناکافی، فشار مالی شدیدی بر دوش این قشر می‌گذارد و امکان تأمین نیازهای اولیه مانند غذا، پوشاک و سرپناه را به حداقل می‌رساند. این وضعیت نه‌تنها به کاهش کیفیت زندگی منجر شده، بلکه احساس ناامنی و اضطراب را در میان بازنشستگان تشدید کرده است. در چنین شرایطی، صحبت از رفاه و آسایش برای این افراد به یک طنز تلخ شبیه است؛ چرا که تأمین نیازهای اولیه زندگی خود به چالشی روزمره تبدیل شده است.
سلامت، به‌عنوان یکی دیگر از نیازهای اساسی بازنشستگان، به شدت تحت تأثیر بحران معیشتی قرار دارد. جامعه بازنشستگان، که عمدتاً از افراد میانسال و سالمند تشکیل شده، نیازمند مراقبت‌های پزشکی منظم و دسترسی به خدمات بهداشتی باکیفیت است. با این حال، وقتی درآمد فرد کفاف هزینه‌های اولیه را نمی‌دهد، هزینه‌های درمان و دارو به حاشیه رانده می‌شود. علاوه بر این، محدودیت‌های موجود در زیرساخت‌های درمانی، از جمله کمبود تخت‌های بیمارستانی و دسترسی ناکافی به خدمات تخصصی، این قشر را بیش از پیش در تنگنا قرار داده است. این وضعیت، سلامت جسمی و روانی بازنشستگان را به خطر انداخته و چرخه‌ای از فقر و بیماری را تقویت کرده است.
نقش دولت در تشدید این بحران غیرقابل انکار است. مداخلات غیرفنی و غیرقانونی دولت، بدهی‌های کلان به صندوق‌های بازنشستگی و تحمیل تعهدات مالی از سوی نهادهایی مانند مجلس، بنیه مالی این صندوق‌ها را به شدت تضعیف کرده است. بازنشستگی‌های پیش از موعد نیز به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی ناترازی مالی صندوق‌ها شناخته می‌شود. این مشکلات، توانایی سازمان‌های بازنشستگی را برای بهبود وضعیت معیشتی مستمری‌بگیران به شدت محدود کرده است.
در کنار این، مسئله مسکن نیز به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بازنشستگان تبدیل شده است. با افزایش سرسام‌آور قیمت مسکن، خرید خانه برای بسیاری از بازنشستگان به رویایی دست‌نیافتنی بدل شده و حتی پرداخت اجاره‌بها برای مستأجران به معضلی جدی تبدیل شده است. این شرایط، بسیاری از بازنشستگان را مجبور به مهاجرت اجباری یا زندگی در شرایط نامناسب کرده است.
