تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
۱. حداقل سابقۀ لازم برای احراز شرایط بازنشستگی در قانون تأمین اجتماعی ۱۰ سال است. بنابراین سابقۀ کم‌تر از ۱۰ سال با وجود شرایط سنی لازم مانع برقراری مستمری بازنشستگی است. مگر این‌که سنوات کسری تا ده سال به‌صورت یک‌جا از تأمین اجتماعی خریداری شود. این مقرره در مورد بیمه‌شدگانی است که از شرایط سنی لازم برخوردارند (آقایان ۶۰ سال و خانم‌ها ۵۵ سال) ولی سابقۀ آن‌ها کم‌تر از ۱۰ سال است. این افراد می‌توانند با پرداخت حق بیمۀ سال‌های کم‌تر از ۱۰ سال (خرید سابقۀ بیش‌تر از سقف ده‌سال ممکن نیست) با ۱۰ روز حقوق بدون رعایت مادۀ ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی که پرداخت حداقل حقوق را لازم دانسته بازنشسته شوند. برای این‌که شخص بتواند از حقوق پایه (حداقل حقوق تعیین‌شده توسط شورای عالی کار) برخوردار شود باید حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. بهترین حقوق بازنشستگی برای افرادی است که ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند و افزایش‌های حقوق سالانه نیز در پرداخت حق بیمۀ آن‌ها اعمال شده باشد.
۲. حداکثر سابقۀ قابل محاسبه در صندوق تأمین اجتماعی ۳۵ سال است. بنابراین چنان‌چه کسی بیش از سنوات مذکور دارای پرداخت حق بیمه باشد، در میزان مستمری‌اش تأثیری ندارد. براین‌اساس فرمول محاسبۀ مستمری عبارت است از:
«میانگین دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه در دو سال آخر اشتغال ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه (که از ده‌سال کم‌تر و از ۳۵ سال بیش‌تر نباشد) تقسیم بر ۳۰.»
قطعاً اگر بیمه‌شده‌ای بتواند تا سقف ۳۵ سال حق بیمه به صندوق تأمین اجتماعی پرداخت کند، حقوق مستمری بهتری دریافت خواهد کرد.
۳. مبنای احراز شرایط بازنشستگی مفاد مندرجات شناسنامه‌ای است که در بدو بیمه شدن به سازمان تأمین اجتماعی ارائه شده است. بنابراین چنان‌چه بیمه‌شده از طریق مراجع قانونی و دادگاه تغییراتی در سن خود ایجاد کند، مثلاً سن خود را افزایش دهد، ملاک عمل نیست و مبنا همان سن فرد در شناسنامۀ اولیه خواهد بود و نمی‌تواند از طریق شناسنامۀ دوم، خدمات و مزایای بازنشستگی دریافت کند. این قاعده در مورد افراد تحت تکفل بیمه‌شده اصلی نیز جاری است و تنها شناسنامۀ اولیۀ آن‌ها ملاک عمل است.
۴. برای احراز بازنشستگی وجود شرایط سنی و سابقه توأمان لازم است.
۵. سوابق انتقالی از سایر صندوق‌های بازنشستگی در احراز شرایط بازنشستگی ملاک عمل نیست و این سوابق فقط در میزان مستمری تاثیر خواهد داشت. بنابراین بیمه‌شده‌ای که سوابق خود را از صندوق‌های دیگر به سازمان منتقل کرده است باید حداقل سابقه (۱۰ سال) را در سازمان تأمین اجتماعی احراز کرده باشد.
۶. بیمه‌شده خانمی که مستمری بازنشستگی دریافت می‌کند در صورت فوت همسر می‌تواند از مستمری همسر خود نیز برخوردار شود. یعنی از هردو مستمری استفاده کند. ولی در صورت استفاده از مستمری بازنشستگی، نمی‌تواند از بابت والدین خود نیز از مستمری بهره‌مند شود. درصورتی‌که خانمی شرایط دریافت مستمری بابت همسر و پدر خود را داشته باشد، فقط می‌تواند از مستمری همسر خود برخوردار شود.
۷. تا پایان برنامۀ پنجم توسعه (تا پایان سال جاری)، چنان‌چه دستمزد مبنای کسر حق‌بیمه بیمه‌شدگان در دوسال آخر خدمت با سال‌های قبل از آن به‌صورت غیرمتعارف افزایش یافته باشد و این افزایش به‌دلیل ارتقای شغلی نباشد، محاسبۀ میانگین دستمزد براساس پنج‌سال پایانی اشتغال صورت خواهد گرفت. افزایش متعارف مواردی است که افزایش حقوق براساس مصوبات شورای عالی کار، هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی انجام گرفته باشد.
۸. مستمری دریافتی از بابت بازنشستگی به موجب مادۀ ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی نباید از حداقل حقوق کارگری که هرسال توسط شورای عالی کار تصویب می‌شود کم‌تر باشد، مگر در مورد کسانی که زیر ۲۰ سال سابقه داشته باشند که دراین‌صورت مستمری پرداختی به میزان سنوات پرداخت حق بیمۀ آن‌ها محاسبه و پرداخت خواهد شد.
***
می‌خواهم بازنشسته شوم. بهترین زمان بازنشستگی در طول سال چه موقع است؟ اول سال بازنشسته شوم بهتر است یا وسط و یا آخر سال؟ کدام‌یک مزایای بیش‌تری دارد؟
هرچقدر زمان بازنشستگی به آخر سال نزدیک‌تر باشد بهتر است، به دو دلیل؛ اول این‌که چنان‌چه حکم بازنشستگی به بعد از سال منتقل شود افزایش‌های حقوقی بازنشستگان به شخص مزبور تعلق نمی‌گیرد. به‌طور مثال اگر هیئت دولت افزایش حقوق سال 1396 را ۱۵ درصد اعلام کند برای کسی‌که اول فروردین 1396 بازنشسته شده افزایش مذکور اعمال نخواهد شد. چراکه این افزایش شامل حال کسانی است که در سال‌های قبل بازنشسته شده‌اند. دلیل دوم این است که مستمری بازنشستگی برای بیمه‌شده‌ای که آخر سال بازنشسته می‌شود در وضعیت بهتری محاسبه خواهد شد. چراکه برای محاسبۀ مستمری متوسط میانگین حقوق دوسال پایانی خدمت ملاک عمل است. بیمه‌شده‌ای که ۲۴ ماه پرداخت حق بیمۀ وی طی دوسال پر شود و زیاد به عقب برنگردد، با توجه به تورم و افزایش‌های سالانه، حقوق و مستمری بیش‌تری دریافت خواهد کرد. به‌طور مثال اگر حقوق مبنای کسر حق بیمۀ فردی را در دوسال آخر خدمت حداقل در نظر بگیریم و این شخص بخواهد آخر اسفند 1395 بازنشسته شود، میانگین دستمزد دوسال آخر عبارت خواهد بود از: ۱۲ ماه حقوق سال 1394 و ۱۲ ماه حقوق 1395 که میانگین آن از جمع حقوق (سال 1394 و سال 1395) تقسیم بر ۲۴ به دست می‌آید. حال اگر شخصی اواسط سال 1395 بخواهد بازنشسته شود. شش‌ماه حقوق سال 1395 و ۱۲ ماه حقوق سال 1394 و شش‌ماه نیز حقوق سال 1393 ملاک محاسبه خواهد بود که با توجه به شش‌ماه حقوق سال 1393 میانگین مجموع کم‌تر از مبلغ مورد قبلی خواهد بود.
آیا بازنشستگی از طریق بیمۀ اجباری با بیمۀ خویش‌فرما (اختیاری و حرف مشاغل آزاد) از نظر مبلغ بازنشستگی تفاوتی با هم دارند یا خیر؟ کدام بهتر است؟
با توجه به فرمول محاسبۀ مستمری بازنشستگی، که در سطور بالا توضیح داده شد، میزان مستمری بازنشستگی به دو عامل سنوات پرداخت حق بیمه و حق بیمۀ پرداختی در دوسال آخر اشتغال بستگی دارد. بنابراین نوع بیمه از لحاظ اجباری یا اختیاری تأثیری در این موضوع ندارد.
