جامعه هدف سازمان تأمین اجتماعی که ۵۳ درصد جمعیت کشور را تشکیل میدهند از بدو تولد تا زمانی که به مرحله مرگ میرسند از همه مزایای این نهاد بزرگ بیمه‌گر برخوردار هستند، البته ناگفته نماند که پس از فوت بیمه‌شدگان، خانواده‌های آنان در قالب بازماندگان نیز از مزیتهای مستمری استفاده می‌کنند.
مهمترین خدمات سازمان تأمین اجتماعی به موضوع حق تأمین اجتماعی در حمایت از افراد در مواقع بیکاری، آسیب‌ها، پیری، بیماری، ازکارافتادگی، بارداری و بسیاری از شرایط خاص زندگی همه افراد جامعه برمی‌گردد. در حقوق بشر نیز اشاره شده که هر فردی حق استفاده از تأمین اجتماعی و مزایای آن را دارد. در اصل ۲۹ قانون اساسی تکلیف فراهم کردن پوشش بیمه‌ای تأمین اجتماعی برای همه افراد دارای شرایط مورد تاکید قرار گرفته است.
به واسطه اقدامات گسترده نهادها و صندوق‌های بازنشستگی در حال حاضر ضریب پوشش بیمه‌ای در کشور رقم قابل توجهی است اما همچنان حدود ۲۷ تا ۳۰ درصد افراد شاغل در بخش‌های مختلف حوزه اقتصادی و کسب‌وکارها تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار ندارند.
بیمه افراد از روز اول اشتغال
سازمان تأمین اجتماعی از زمان اشتغال افراد موظف به پیگیری برای پرداخت حق‌بیمه‌های کارگران شاغل در کارگاه‌های تحت پوشش خود است، بیمه‌شده فردی است که مشمول مقررات تأمین اجتماعی بوده و با پرداخت مبالغی به عنوان حق‌بیمه حق استفاده از مزایای مقرر در این سازمان بیمه‌گر را دارد.
هر فرد پس از آغاز بیمه‌پردازی می‌تواند از سازمان تأمین اجتماعی خدمات بیمه‌ای و درمانی را در چارچوب قوانین این سازمان مطالبه کند. در صورتی که کارفرما در زمینه حق بیمه کارگران قصور کند، بیمه شده می‌تواند با اطلاع دادن به نزدیک‌ترین شعبه یا تماس با مرکز ارتباطات مردمی از طریق شماره ۱۴۲۰ این سازمان، تقاضای خود را در خصوص مراجعه بازرس به محل کار اعلام کند.
پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری
تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت به عنوان مهمترین اقدامات اولویت‌دار سازمان تأمین اجتماعی در قبال همه افراد تحت پوشش است. در بخش تعهدات بلندمدت پرداخت مستمری بازنشستگان و مستمری‌بگیران از اولویت‌های اصلی این سازمان بوده و در بخش کوتاه‌مدت هم غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری، پروتز و اروتز، کمک هزینه ازدواج، کمک هزینه مراسم ترحیم، هزینه سفر و دیگر تعهدات در دستور کار قرار دارد.
براساس ماده ۶۷ قانون تأمین اجتماعی پرداخت غرامت دوران بارداری و مرخصی زایمان به بیمه شده زن یا همسر بیمه شده مرد در صورتی که ظرف یک سال قبل از زایمان سابقه پرداخت حق بیمه ۶۰ روز را داشته باشد تعلق می‌گیرد. کمک هزینه بارداری دو سوم آخرین مزد یا حقوق بیمه شده طبق ماده ۶۳ قانون تأمین اجتماعی است که حداکثر برای مدت ۹ ماه در مجموع قبل و بعد از زایمان بدون کسر سه روز اول پرداخت خواهد شد. البته برای بانوان دارای فرزند دوقلو یا چندقلو مدت مرخصی زایمان ویژه بیمه‌شدگان مشمول یکسال در نظر گرفته شده است.
تقبل هزینه‌های درمانی بیمه‌شدگان
این خدمات توسط ۴۶ هزار و ۱۹۵ نیروی انسانی، ۸۵۰۰ پزشک، ۸۳ بیمارستان و مرکز جراحی، ۳۳ مرکز درمانی و ۱۱ هزار و ۴۶۷ تخت بیمارستانی به همه گروه‌های مشمول در مراکز مستقیم به گروه‌های مشمول ارائه می‌دهد. همچنین بیش از ۵۸ هزار مراکز درمانی غیرمستقیم به همه بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی خدمات ارائه می‌دهد.
اجرای طرح بیمه دانشجویی
حق بیمه‌های پیش‌بینی شده برای گروه دانشجویان ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصد است تا این گروه‌ها بتوانند با بخشی از پرداخت این حق‌بیمه‌ها از سوی دولت از مزایای بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند شوند. برمبنای آماری موجود در حال حاضر حدود ۸۰ هزار دانشجو توانسته‌اند با بیمه‌پردازی از خدمات این سازمان استفاده کنند.
اشتغال و بیمه‌پردازی ماهانه
بیمه‌پردازی افراد شاغل در کارگاه‌های اقتصادی و تولیدی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی با حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار کارگاه هم فرصتی برای تضمین آینده شاغلان را به دنبال دارد و از طرفی دیگر هم به تأمین منابع پایدار این نهاد بیمه‌گر کمک می‌کند زیرا حدود ۸۰ درصد منابع این سازمان از وصول حق‌بیمه‌های پرداختی بیمه‌شدگان تأمین می‌شود.
پرداخت مقرری بیمه بیکاری
مبلغ مقرری روزانه بیمه شده معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده ظرف ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری است. همچنین به مقرری افراد متأهل یا متکفل به ازای هر عائله تحت تکفل «حداکثر تا چهار نفر»، به میزان ۱۰ درصد حداقل دستمزد اضافه می‌شود اما مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰ درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.
کمک هزینه ازدواج
همچنین مزد یا حقوق متوسط در این بخش از تعهدات سازمان تأمین اجتماعی به افراد مشمول نیز شامل جمع دریافتی بیمه شده ظرف ۲ سال قبل از ازدواج که به مأخذ آن حق‌بیمه پرداخت شده که تقسیم بر ۲۴ می‌شود. براساس داده‌های آماری موجود در سال گذشته مبلغ یک هزار میلیارد تومان به‌عنوان هدیه ازدواج به ۹۲ هزار و ۱۸۲ نفر از بیمه‌شدگان این سازمان پرداخت شده است.براساس قانون سازمان تأمین اجتماعی همچنین در صورتی که طرفین عقد ازدواج واجد شرایط مذکور در این ماده باشند کمک‌هزینه ازدواج به هر ۲ نفر بیمه‌شده پرداخت می‌شود.
پرداخت هزینه‌های حوادث ناشی از کار
سالانه حدود ۵۰ هزار مورد حادثه کار در کشور رخ می‌دهد بخش عمده‌ای از آن در قالب نیمی از آنها به حوزه کارگران ساختمانی مرتبط است که باید برای حفاظت از جان این گروه‌ها و تحمیل هزینه‌های سنگین به تأمین اجتماعی، خدمات گسترده‌ای از سوی کارفرمایان برای ایمنی کارگاه‌ها و محیط کاری انجام شود.
مجموع حوادث ناشی از کار که در سال ۱۴۰۳ به شعب سازمان تأمین اجتماعی ارسال شده حدود ۴۹ هزار و ۱۹۸ مورد بود که از این تعداد ۴۶ هزار و ۹۱۹ فرد حادثه‌دیده یعنی ۹۵ درصد آنان پس از دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری بهبود یافته و مشغول به کار شدند. همچنین در سال گذشته برای دو هزار و ۲۷۹ نفر از حادثه‌دیدگان موصوف حسب مورد مستمری بازماندگان، ازکارافتادگی کلی، ازکارافتادگی جزیی و غرامت نقص عضو پرداخت شد.به طور میانگین در هر سال حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر از بیمه‌شدگان دچار حادثه منجر به فوت می‌شوند. این آمار در حالی رقم می‌خورد که در هر سال حدود یک هزار و ۵۰۰ مورد حادثه رخ می‌دهد که در آن افراد دچار ازکارافتادگی (اعم از جزیی، کلی و نقص عضو) می‌شوند.
آمارهای سنوات اخیر بیانگر آن است که حدود ۷۵ درصد از حوادث شغلی کشور در ۲ بخش ساختمان و صنعت اتفاق افتاده است و سایر حوزه‌ها ۲۵ درصد از حوادث شغلی را به خود اختصاص داده‌اند.میزان مستمری ماهانه ازکارافتادگی کلی ناشی از کار عبارت است از یک سی و پنجم مزد یا حقوق متوسط بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر اینکه این مبلغ از ۵۰ درصد مزد یا حقوق متوسط ماهانه او کمتر و از صددرصد آن بیشتر نباشد.
خدمات دوران سالمندی و بازنشستگی
از طرفی دیگر سازمان تأمین اجتماعی برای افزایش خدمات خود به گروه بازنشستگان و مستمری‌بگیران به موضوع رایگان کردن خدمات به افراد سالمند بالای ۶۵ سال در مراکز طرف قرارداد خود نیز ورود کرده است زیرا با توجه به افزایش سن در میان گروه بازنشسته، دریافت خدمات هم بیشتر می‌شود به همین دلیل علاوه بر مراکز کلکی در بخش خدمات مستقیم، در مراکز طرف قرارداد برای این گروه‌ها خدمات به صورت رایگان است.
کمک هزینه کفن و دفن
بر اساس قانون کار و تأمین اجتماعی، پس از فوت بیمه‌شده، حمایت‌ها و مزایایی برای خانواده و بازماندگان وی پیش‌بینی شده که مستمری بازماندگان، هزینه کفن و دفن، پرداخت حق سنوات توسط کارفرما به خانواده متوفی و پرداخت معادل ریالی مرخصی‌های استفاده نشده بیمه‌شده متوفی به بازماندگان از جمله آنهاست. طبق بند ۱۸ ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی، کمک هزینه کفن ودفن مبلغ مقطوعی اسـت که به منظور تأمین هزینه‌های مربوط به کفن و دفن بیمه‌شده، به خانواده آنان تعلق می‌گیرد.
پرداخت مستمری دوران بازنشستگی
همچنین براساس ماده ۸۱ این قانون، بازماندگان واجد شرایطی متوفی همچون همسر دائم بیمه‌شده متوفی در صورت عدم ازدواج دوباره، فرزندان متوفی با سن کمتر از ۱۸ سال تمام و یا عدم اشتغال و پدر و مادر متوفی در صورت تحت تکفل بودن این فرد استحقاق دریافت مستمری را دارند.
مدیر کل امور حقوقی و قوانین سازمان تأمیناجتماعی هشدار داد که نتیجه واگذاری بانک رفاه کارگران، نه اصلاح ساختار مدیریتی، که از دست رفتن داراییهای نهادی متعلق به ضعیفترین اقشار جامعه است که پیامد این تصمیم در آینده احتمال بروز تهدیدهای جدی در تمامی عرصههای کشور را دوچندان خواهد کرد.
