تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
صندوق‌های بیمه‌ای در سراسر جهان با پیامدهای ناشی از تغییرات جمعیتی، دگرگونی ساختار اشتغال و رشد هزینه‌های رفاهی مواجه‌اند. سازمان تأمین اجتماعی ایران نیز از این روند جهانی مستثنا نیست؛ اما پیچیدگی‌های مالی ناشی از تعهدات گذشته و ساختار خاص منابع، وضعیت پایداری صندوق را حساس‌تر کرده است. بهره‌گیری هدفمند از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، می‌تواند زمینه‌ساز نوسازی و چابک‌سازی این نظام بزرگ و اثرگذار باشد.
۱. ریشه‌های ناترازی در نظام بیمه‌ای
یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری ناترازی مالی، عدم پرداخت منظم سهم دولت در طرح‌های حمایتی طی سال‌های گذشته است؛ موضوعی که به انباشت بدهی و فشار مستمر بر منابع جاری منجر شده است.در کنار این مسئله، گسترش مشاغل غیررسمی، فرار بیمه‌ای کارفرمایان، افزایش هزینه‌های درمان و نبود ابزارهای پیش‌بینی بلندمدت، پایداری منابع و مصارف را با چالش جدی مواجه کرده است.
این شرایط نشان می‌دهد که ادامه سیاست‌های واکنشی گذشته کافی نیست و سازمان نیازمند تصمیم‌سازی مبتنی بر داده، تحلیل‌های پیش‌بینانه و سازوکارهای نظارتی شفاف‌تر است.
۲. ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای مدیریت پایدار صندوق
۲–۱. پیش‌بینی مالی و سناریونویسی هوشمند
مدل‌های پیش‌بینی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند روندهای جمعیتی، رفتار مالی دولت، ورود و خروج بیمه‌شدگان، رشد هزینه‌های درمان و تغییرات بازار کار را تحلیل کرده و نقاط بحران را پیش از وقوع آشکار کنند. این رویکرد، امکان طراحی سیاست‌های بلندمدت مبتنی بر شواهد را فراهم می‌کند.
۲–۲. کاهش فرار بیمه‌ای از طریق تطبیق بین‌داده‌ای
تجمیع و تطبیق داده‌های مالیاتی، ثبتی، تراکنشی و بیمه‌ای این توان را دارد که الگوهای مغایرت در حق‌بیمه یا نشانه‌های فرار بیمه‌ای را به‌طور هوشمند شناسایی کند. چنین سازوکاری می‌تواند ورودی‌های صندوق را پایدارتر کرده و پوشش بیمه‌ای واقعی‌تری ارائه دهد.
۲–۳. مدیریت هوشمند هزینه‌های درمان
بخش درمان سهم عمده‌ای از مصارف سازمان را تشکیل می‌دهد. هوش مصنوعی قادر است با تحلیل نسخه‌ها، الگوهای مصرف دارو، مراجعات تکراری، هزینه‌های غیرعادی و فاکتورهای مشکوک، مصارف غیرضرور را شناسایی و کنترل کند؛ بدون آنکه کیفیت خدمت کاهش یابد.
۲–۴. ارتقای شفافیت و نظارت مبتنی بر داده
داشبوردهای هوشمند مدیریتی می‌توانند تصویر لحظه‌ای از منابع، مصارف، بدهی‌ها، روندها و سناریوهای آینده ارائه کنند. این شفافیت، ابزار مهمی برای جلب حمایت سیاست‌گذاران و تسهیل اجرای اصلاحات ضروری است.
۳. فرصت تحول
تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد صندوق‌هایی که اصلاحات خود را به تأخیر انداخته‌اند، سریع‌تر در مسیر بحران قرار گرفته‌اند. در مقابل، سازمان‌هایی که از فناوری‌های نوین به‌صورت هدفمند بهره‌برداری کرده‌اند، توانسته‌اند ساختار خود را بازآفرینی کنند و دوام مالی بلندمدت ایجاد نمایند.
برای سازمان تأمین اجتماعی، ترکیب سه رویکرد اساسی-انضباط در ایفای تعهدات، اصلاحات ساختاری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های هوش مصنوعی-فرصتی مسلم برای بهبود تراز مالی، افزایش کارآمدی، و ارتقای اعتماد عمومی فراهم می‌کند.
هوش مصنوعی جایگزین منابع مالی نمی‌شود؛ اما می‌تواند کیفیت مدیریت صندوق، دقت تصمیم‌گیری و کارآمدی نظارت را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد. آینده پایداری نظام تأمین اجتماعی وابسته به توانایی آن در استفاده هوشمندانه از داده، فناوری و تحلیل‌های پیش‌بینانه برای مدیریت تعهدات در حال رشد است .
