تامین۲۴/درواقع، اگر عنصر آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی را از نظام سلامت حذف کنید، آن‌وقت هرچقدر هم در حوزه سلامت هزینه شود و هر میزان هم پوشش بیمه‌های درمانی افزایش پیدا کند، تاثیر چشمگیری بر کاهش بار بیماری‌های جامعه نخواهد داشت. درحقیقت، افزایش اعتبارات نظام سلامت و گسترش پوشش بیمه‌های درمانی فقط وقتی جواب می‌دهد که در کنار آن مقوله‌های خودمراقبتی، پیشگیری و بهداشت عمومی جدی گرفته شود، در غیر این صورت، بخش زیادی از اعتبارات نظام سلامت به هدر خواهد رفت. در حالی که انتظار می‌رود رسانه‌های مختلف در جهت این رسالت مهم در حوزه سلامت تلاش کنند، شاهد هستیم که برخی رسانه‌ها، نه‌تنها حرکت مثبتی در جهت آموزش فرهنگ خودمراقبتی انجام نمی‌دهند، بلکه حتی کاملا برخلاف نهادینه‌سازی این فرهنگ حیاتی حرکت می‌کنند. تبلیغ کالاهای آسیب‌رسان به سلامت و پخش آگهی‌هایی که در تضاد کامل با سلامت جامعه است، نمونه بارز این مدعاست که بخش زیادی از زحمات بیمه‌های درمانی و متولیان نظام سلامت را بر باد می‌دهد. اینکه سازمان‌های بیمه‌گر درمان بیماری‌های صعب‌العلاج و مزمن را پوشش دهند، اما رسانه‌ای دیگر در جهت افزایش بار این بیماری‌ها در جامعه حرکت کند، دور باطلی است که دودش به چشم سلامت جامعه و منابع سازمان‌های بیمه‌گر می‌رود. به همین دلایل است که کارشناسان حوزه سلامت تاکید دارند که گام نخست در جهت توسعه فرهنگ پیشگیری و خودمراقبتی، متوقف کردن تبلیغات خلاف سلامت مردم است. پس از دسترسی به این هدف، آنگاه می‌شود تبلیغات مثبت برای ترویج این فرهنگ را آغاز کرد.
پای پول در میان است
نمی‌شود انتظار داشت شبکه ماهواره‌ای که فقط به سود و آگهی فکر می‌کند، برای تبلیغ محصولاتش به سلامت مردم هم توجه داشته باشد. در بسیاری از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان، انواع و اقسام محصولات و داروهای مرتبط با حوزه سلامت تبلیغ می‌شود که تقریبا هیچ نظارتی بر تبلیغات آنها نیست.
اما از رسانه‌های داخلی انتظار می‌رود مبانی سلامت جامعه را مدنظر داشته باشند و برای افزایش درآمد از تبلیغات خود،خطوط قرمز سلامت مردم را لحاظ کنند. در بسیاری از رسانه‌های صوتی، تصویری، مکتوب و مجازی که مجوز قانونی فعالیت در ایران را دارند، انواع مختلف محصولات مضر برای سلامت تبلیغ می‌شود. محصولات لاغری، درمان ریزش مو و درمان بیماری‌های پوستی، روغن‌ها، کرم‌های دست و صورت و ده‌ها محصول سلامت‌محور دیگر در رسانه‌های مختلف ازجمله صداوسیما تبلیغ می‌شوند، در حالی که تبلیغ این کالاها باید از یک فیلتر علمی و کارشناسی رد شود. همچنین باید سازوکاری قانونی تدوین شود تا محصولات مضر برای سلامت مثل انواع چیپس و پفک نیز اجازه تبلیغ در رسانه‌های رسمی را نداشته باشند. شاید یکی از عمده ضعف‌های قانونی در حوزه سلامت این است که حتی وزارت بهداشت اجازه نظارت بر تبلیغات کالاهای سلامت‌محور در صداوسیما را ندارد. چند روز قبل حسن هاشمی، وزیر بهداشت، با ابراز نارضایتی از این مسئله گلایه کرد: «وزارت بهداشت متولی سلامت مردم است ولی اجازه نظارت بر تبلیغات مرتبط با سلامت را ندارد.
البته قبول داریم که صداوسیما به علت مشکلات بودجه‌ای به اخذ آگهی نیاز دارد، اما اگر این تبلیغات سلامت مردم را به مخاطره بیندازد یا خلاف قانون باشد، نباید از رسانه ملی پخش شود.» هاشمی به‌صراحت به ایرنا اعلام کرد: «متاسفانه قانون، نظارت بر این تبلیغات را به سازمان نظام پزشکی سپرده است. درواقع، نظارت بر آگهی‌ها و تبلیغات صداوسیما در اختیار وزارت بهداشت نیست و نمی‌توانیم درباره محتوای این تبلیغات اظهارنظر کنیم، در حالی که تبلیغات در این حوزه باید با اجازه وزارت بهداشت باشد.» از سوی دیگر دکتر شهریار خاقانی، مدیرکل نظارت سازمان نظام پزشکی کل کشور، از نظارت‌های نظام پزشکی در این حوزه دفاع می‌کند و مشکلات بر سر راه این نظارت‌ها را به عملکرد غیرقانونی برخی نهادها مرتبط می‌داند. خاقانی در گفتگو با آتیه‌نو مثال می‌زند: «بسیاری از نهادها مثل شهرداری‌ها، وزارت فرهنگ و رسانه‌های گوناگون صرفا به تشخیص خودشان آگهی‌های مختلف در حوزه سلامت را منتشر می‌کنند و خودشان هم نقش ناظر این تبلیغات را بر عهده می‌گیرند، در حالی که اگر بر اساس قانون جلو برویم، باید فقط یک نهاد واحد، موظف به نظارت بر تبلیغ کالاهای سلامت‌محور باشد.» این مقام مسئول حل این مسئله را نیازمند همکاری بین‌بخشی بین نهادهای مسئول می‌داند و می‌گوید: «در حوزه نظارت بر تبلیغات کالاهای سلامت‌محور، موازی‌کاری‌های زیادی اتفاق می‌افتد؛ به طوری که مثلا گاهی تبلیغ یک محصول سلامت‌محور در سطح جامعه منتشر می‌شود، اما سازمان نظام پزشکی در جریان این موضوع قرار نمی‌گیرد».
خلأ قانونی باید برطرف شود
این روزها برخی از برنامه‌های مختلف رسانه‌ای پا را فراتر از پخش آگهی در بین برنامه‌های مختلف خود گذاشته‌اند، به طوری که برنامه‌های چندین ساعته مجزا و ویژه‌ای برای پخش آگهی‌های مرتبط با حوزه سلامت در نظر می‌گیرد؛ آن هم تبلیغاتی که از سوی متولیان سلامت و کارشناسان تایید نشده‌اند. در این بین، سازمان نظام پزشکی بارها در مقام دفاع از نظارت‌های خود اعلام کرده که بر فرآیند تبلیغ محصولات سلامت‌محور در رسانه‌های مختلف نظارت دارد، اما طی چند سال اخیر شاهد بوده‌ایم که بسیاری از نهادها، که آگهی‌های حوزه سلامت را منتشر کرده‌اند، با سازمان نظام پزشکی همکاری لازم را نداشته‌اند و اخطارها و تذکرهای این سازمان را جدی نگرفته‌اند.
دکتر حیدرعلی عابدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در گفتگو با آتیه‌نو تاکید دارد که باید برای تشدید ضمانت اجرایی نظارت‌ها در این حوزه، به طور کلی رویه فعلی عوض شود و نظارت بر تبلیغ کالاهای سلامت‌محور به تولیت نظام سلامت واگذار شود. به گفته او، باید خلأهای قانونی در این حوزه برطرف شود و طبق سیاست‌های کلی ابلاغی سلامت، نظارت بر تبلیغات مرتبط با حوزه سلامت به تولیت نظام سلامت واگذار شود. عابدی معتقد است که وظیفه نظارت بر تبلیغات پزشکان در رسانه‌های گوناگون باید کماکان در صنف نظام پزشکی باقی بماند، اما معنا ندارد که نظارت بر تبلیغ کالاهای سلامت‌محور هم در اختیار نظام پزشکی باشد، زیرا این اتفاق خلاف اسناد بالادستی است. این نماینده مجلس بر این باور است که باید برای ساماندهی تبلیغات در حوزه سلامت به سمت برقراری تعامل بیشتر بین سازمان‌های مختلف برویم، چون نظارت بر این تبلیغات، کاری فراسازمانی است که مشارکت بسیاری از نهادها را می‌طلبد. او تصریح می‌کند: «در وهله اول باید تخلفات در زمینه ساماندهی تبلیغات حوزه سلامت به کمیسیون اصل 90 مجلس گزارش شود و در وهله دوم دولت با تدوین لایحه‌ای برای رفع خلاهای قانونی این حوزه، تبلیغات کالاهای سلامت‌محور را به ریل کارشناسی خود برگرداند.» نباید از خاطر برد که جدای از رسانه‌های مختلف، بیلبوردهای شهری هم گاه‌وبیگاه در اختیار تبلیغ محصولاتی قرار می‌گیرند که سلامت آنها در مظان اتهام است. این تبلیغات شهری، به‌خصوص با دست گذاشتن بر مسائل زیبایی و لاغری، تاثیر جدی در تغییر نگرش مردم بر جای می‌گذارد و سلامت آنها را تهدید می‌کند. سفارش‌دهندگان و منتشرکنندگان این آگهی‌ها نیز از نظارت‌های قانونی در این حوزه واهمه‌ای ندارند و خود را موظف به پاسخگویی به هیچ نهادی نمی‌دانند.
منبع:هفته نامه آتیه نو/ سمیرا عظیمی‌نژاد
