افراد کم‌توان و ناتوان به دلیل معلولیت‌های جسمی بخشی ۱۰ تا ۱۵ درصدی از جمعیت کشورهای جهان را تشکیل می‌دهند و گسترش خدمات اجتماعی به منظور افزایش بهره‌وری آنها مورد توجه دولت‌ها قرار دارد. با وجود ریشه‌کن شدن بسیاری از بیماری‌ها ازجمله مقابله گسترده با فلج اطفال، بیماری‌های ویژه عصر مدرن مانند دیابت یا ام‌اس همچنان تعداد معلولان را افزایش می‌دهد.
تامین ۲۴/سطح ارائه خدمات اجتماعی ویژه معلولان نیز مانند بسیاری دیگر از خدمات اجتماعی در کشورهای ثروتمند و پیشرفته با کشورهای فقیر و توسعه‌نیافته متفاوت است. در اغلب کشورها این دولت و سازمان‌های تحت نظارت آن هستند که وظیفه رسیدگی به معلولان را بر عهده دارند. در ایالات‌متحده، مسئولیت معلولان و رسیدگی به آنها بر عهده دولت است و دولت موظف است تسهیلات و مقررات ویژه‌ای برای راحتی زندگی معلولین فراهم کند.
در آمریکا برای تحت پوشش قرار گرفتن افراد معلول سابقه آنها و چگونگی معلول شدنشان اهمیت دارد. اینکه فرد به طور مادرزادی معلول بوده یا تحت تأثیر بیماری یا حادثه معلول شده است در نوع بیمه و تسهیلات درمانی که برای آنها در نظر گرفته می‌شود تأثیر می‌گذارد. برای مثال افرادی که از بدو تولد معلول هستند، از همان آغاز تحت پوشش خدمات دولتی قرار دارند.
هدف اصلی دولت پاسخ به این پرسش است که آیا فرد می‌تواند با وجود معلولیت به فعالیت شغلی و درآمدزایی بپردازد یا خیر. در صورت مثبت بودن پاسخ، دولت و مددکاران اجتماعی موظف‌اند در یافتن شغلی که هم خود فرد معلول به آن علاقه‌مند است و هم در حیطه توانایی‌های جسمی او است، به او کمک کنند. طبق قانون اساسی آمریکا همه شرکت‌های دولتی و غیردولتی و کارآفرین موظف‌اند هر فرد معلولی که بتواند شغل موردنظر را بدون آسیب به شرایط جسمی‌اش انجام دهد و ثابت شود صلاحیت انجام آن را دارد، استخدام کنند.
اگر شرکت از استخدام فرد تنها به علت معلولیت او سر باز زند، با برخورد قانونی مواجه خواهد شد. این بخشی از حمایت دولت از معلولان در یافتن شغل است. البته تنها با این شرط که فرد در جهت هرچه بهتر شدن موقعیت و شرایط جسمانی خود تلاش کند و روند درمان را متوقف نکند. برای دولت آمریکا همچنین حضور فعال معلولین در سطح شهر و اجتماع اهمیت بالایی دارد. فرمانداران همه ایالت‌ها در آمریکا باید وسایل نقلیه عمومی را مجهز به امکانات خاص مربوط به معلولین کنند. همچنین در سه ایالت آلاسکا، پنسیلوانیا و وایومینگ، استفاده از اتوبوس و مترو برای معلولین رایگان است.
قوانین سختگیرانه شهرسازی
یکی دیگر از قوانین سختگیرانه در آمریکا که اخیرا با جدیت بیشتری به اجرا درآمده است، مجهز کردن تمامی ساختمان‌های عمومی به خدمات ویژه معلولان است. به این ترتیب تمامی ساختمان‌هایی که عموم به آنها اجازه ورود دارند، مانند اداره‌های دولتی، بانک‌ها، مراکز تفریحی و خرید و... باید اطمینان حاصل کنند تسهیلات ویژه معلولان را در نظر گرفته‌اند، در غیر این صورت مجازات می‌شوند و باید جریمه پرداخت کنند.
اخیرا وزیر خدمات اجتماعی آمریکا نیز از بودجه 10 میلیون دلاری برای کمک به ساختمان‌های عمومی خبر داده که آنها را برای معلولان تجهیز می‌کند. گریفین در زمان ابلاغ این بودجه گفت: «برای مدتی بسیار طولانی افراد معلول به دلیل نداشتن دسترسی، از کلیساها و پارک‌ها و حتی اداره‌های دولتی دور نگه داشته شده‌اند. درحقیقت آنها از لذت زندگی روزمره محروم هستند، زیرا معمولا به محیط ساخته‌شده دسترسی ندارند.» او افزود: «در این بودجه مقرراتی برای کمیسیون (معلولیت‌ها) برای افزایش آموزش عمومی و اقدامات آگاه‌سازی پیش‌بینی شده تا با اطمینان از اینکه مالکان مطیع این قانون هستند کمک کند به اینکه معلولین واقعا امکان استفاده از یک محیط بدون مانع و قابل‌دسترس را داشته باشند.» وزیر خدمات اجتماعی آمریکا می‌گوید: «ایجاد ساختمان‌های ویژه معلولیت‌های درحال‌رشد نیز در دستور کار قرار دارد.» به گفته او این ساختمان‌ها شامل یک منطقه ارائه خدمات سرپوشیده است که نیاز به پیاده شدن از خودرو ندارد و شامل دفاتر اداری، سالن اجتماعات، رستوران، تاسیسات ساخت صنایع سبک، محوطه کارگاه‌ها، نظافت و تعمیر خودرو، بلوک آموزشی، ساختمان پزشکی، باغبانی، کشاورزی و طبیعت‌گردی خواهد شد. مرحله دوم شامل مسکن موقت، توقفگاه و راه‌های سواره‌رو برای اهداف درمانی، استخر و منطقه بازی‌های تفریحی خواهد بود. تحلیلگران می‌گویند: «اگر قرار است در خلق جامعه‌ای که همه زندگی را ارج می‌نهد شرکت کنیم، باید زمان، استعدادها و منابع مالی را صرف ساختن تاسیساتی کنیم که به نیازهای معلولین رسیدگی کند. ساختمان‌هایی از این دست افراد با قابلیت‌های گوناگون را در یک مکان گرد هم می‌آورد.»
شیوه‌های نگهداری از معلولان
اما در اروپا برخلاف آمریکا خیلی مهم نیست که فرد چگونه به معلولیت دچار شده است و آیا می‌تواند فعالیت اقتصادی داشته باشد یا نه. سلامت جسمی و روانی معلولین بیشتر مورد نظر اتحادیه کشورهای اروپایی است و تلاش بر این است که پوشش بیمه و خدمات اجتماعی گسترده‌ای به معلولین ارائه شود. در سال 2010 در اروپا قانونی به تصویب رسید که در آن تمام درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و آسایشگاه‌ها را موظف می‌کرد حتما بخش مربوط به معلولین داشته باشند. به این ترتیب، بسیاری از معلولین در شهرهای کوچک و دورافتاده مجبور نیستند برای تکمیل روند درمان خود به شهرهای بزرگ‌تر مراجعه کنند. کشورهای اروپایی همچنین اصراری بر فعالیت اقتصادی معلولین ندارند و فعالیت‌های دلخواه معلولین (از شرکت در نهادهای مردمی و داوطلبانه گرفته تا کارگاه‌های هنری و علمی) را در اولویت قرار می‌دهند. هر کشور نیز بر اساس بودجه خود ماهیانه مقرری خاصی به معلولین می‌دهد که برای هزینه‌های جاری زندگی او کفایت می‌کند. حمل‌ونقل شهری، خیابان‌ها و پیاده‌روها نیز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان عبور و مرور آسان معلولین وجود داشته باشد.
از سوی دیگر برنامه‌های مردمی و جنبش‌های خودجوش زیادی هر ساله برگزار می‌شود که در آن مردم با ثبت‌نام می‌توانند به مراکز نگهداری از معلولین خصوصا معلولین ذهنی بروند و یک یا چند روز را در آسایشگاه‌ها بگذرانند. بسیاری از مدارس کودکان را به شرکت در این اردوها تشویق می‌کنند و دانشجویان هم با شرکت در برنامه‌های خودجوش هرساله با فروش محصولات دست‌ساز خود یا اجرای نمایش یا کنسرت برای کمک به این معلولین نیز پول جمع‌آوری می‌کنند. بیشتر سازمان‌های غیردولتی و مردمی که مسئولیت این برنامه‌ها را به عهده دارند، هدف اصلی خود را نزدیکی بیشتر مردم با معلولین و تشویق نسل بعدی به رفتار درست با معلولین می‌دانند.
مقامات آمریکایی و اروپایی تلاش می‌کنند با ارائه خدمات مناسب به خانواده معلولین، شرایط نگهداری آنها در خانواده را فراهم کنند، اما کشورهایی مانند ژاپن چنین خدماتی برای معلولان ندارند. برای مثال در ژاپن معلولین ذهنی باید به مراکز ویژه نگهداری از این افراد سپرده شوند. برخی معتقدند تمرکز ژاپنی‌ها بر لزوم فعالیت اقتصادی همه افراد جامعه موجب می‌شود که مانند کشورهای اروپایی خانواده‌ها خدمات نگهداری از معلولان ذهنی را دریافت نکنند. به این ترتیب فرد معلول به مراکز ویژه می‌رود و دیگر اعضای خانواده به فعالیت اقتصادی خود ادامه می‌دهند. این در حالی است که مخالفان این برنامه بر این باورند که حضور افراد معلول در کنار خانواده به بهبود شرایط روحی و جسمی آنها کمک می‌کند.
منبع: هفته نامه آتیه نو. حامد رسولی
تامین ۲۴قوانین حمایت‌گر پشتوانه زندگی معلولانلایحه حمایت از معلولانمعلولان
