بیمه درمان همگانی؛ کاهش رنج کم‌ درآمدها

تامین۲۴/بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، دولت دهم موظف بود تا پایان سال 91 بیمه همگانی درمان را در سراسر کشور اجرا کند، اما دولت دهم وقتی دولت را تحویل داد که حدود 12 میلیون شهروند از خدمات هیچ بیمه درمانی بهره‌مند نبودند. همچنین بر اساس قانون بیمه همگانی، که در سال 74 تصویب شد، دولت به پوشش بیمه درمانی برای همه شهروندان ملزم شده بود، اما این قانون نیز هرگز رنگ اجرا به خود ندید.

تا اینکه با شروع دولت یازدهم، بالاخره قانون بیمه همگانی اجرا شد و بیش از 11 میلیون ایرانی کم‌درآمد تحت پوشش بیمه درمان رایگان قرار گرفتند. این افراد کسانی بودند که درآمدی کمتر از یک میلیون تومان در ماه داشتند و از خدمات هیچ بیمه درمانی بهره‌مند نبودند. اجرای قانون بیمه همگانی و تحقق قانون برنامه پنجم توسعه در اجرای بیمه همگانی، دستاوردی بود که پس از 20 سال تاخیر حاصل شد.

99 درصد جامعه زیر چتر بیمه‌های پایه

اگرچه هنوز افرادی پیدا می‌شوند که تحت پوشش هیچ بیمه درمانی قرار ندارند، اما تخمین زده می‌شود که تعداد این افراد کمتر از یک ‌میلیون نفر باشد. این افراد فاقد دفترچه بیمه درمان شامل چند گروه می‌شوند. گروهی از آنها افراد متمکن جامعه هستند که نیازی به پوشش بیمه پایه احساس نمی‌کنند و اگر هم سراغ بیمه درمانی بروند، به دنبال بیمه‌های تکمیلی آزاد می‌روند. گروهی دیگر، افرادی هستند که هنوز از پوشش رایگان بیمه همگانی خبر ندارند و با وجود اطلاع‌رسانی‌های بسیار، هنوز از نحوه پوشش بیمه همگانی بی‌اطلاع هستند.

گروهی از افراد ساکن مناطق محروم و مرزی نیز امکان دارد از پوشش بیمه همگانی رایگان خبر نداشته باشند، که شاید برای رفع این محرومیت نیاز باشد خود دولت به این گروه از جامعه مراجعه کند و آنها را تحت پوشش بیمه همگانی درآورد. بسیاری از افراد بی‌خانمان یا پناهنده‌های غیرقانونی را هم می‌توان در گروه‌های دیگری جای داد که از پوشش بیمه همگانی جا مانده‌اند.

با این حال، مجموع این افراد فاقد دفترچه بیمه شاید حدود یک درصد از افراد جامعه باشد، اما بر اساس آمارهای رسمی هم‌اکنون بالغ بر 99 درصد افراد جامعه از پوشش درمانی بیمه‌های پایه برخوردار هستند. حتی پوشش بیمه همگانی به حدی گسترش یافته که حالا خود سازمان بیمه سلامت از رفتار کسانی که برای دریافت دفترچه بیمه اقدام نمی‌کنند انتقاد دارد. بهمن برزگر، معاون مطالعات و توسعه بیمه سازمان بیمه سلامت، در گفت‌وگو با آتیه‌نو از افرادی که به هر دلیلی تاکنون برای پوشش بیمه‌ای رایگان اقدام نکرده‌اند، انتقاد می‌کند و می‌گوید: «گروهی از افراد جامعه به دریافت دفترچه بیمه درمان تمایلی ندارند و کلا این مسئله را رها کرده‌اند. ما از رفتار این گروه که نسبت به سلامتشان کم‌اهمیت هستند و اتفاقا با همین کارشان سلامت اطرافیان و جامعه را هم به خطر می‌اندازند، انتقاد جدی داریم.» برزگر تاکید دارد: «باید ضمانت اجرایی و حتی جرائم و محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود تا افرادی که برای دریافت دفترچه بیمه همگانی اقدام نمی‌کنند، برای دریافت دفترچه بیمه درمان ترغیب شوند».

بیمارانی که دغدغه‌ای جز رنج مریضی ندارند

با اجرای قانون بیمه همگانی، هزینه خدمات بستری برای بیماران ساکن شهرها به 6 درصد کل هزینه‌ها و برای بیماران ساکن روستاها به 3 درصد کل هزینه‌های بستری رسید. دکتر حیدر علی عابدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در گفتگو با آتیه‌نو اجرای قانون بیمه همگانی را دستاوردی مهم در تاریخ نظام سلامت می‌داند و می‌گوید: «درگذشته شاهد بودیم که برخی بیماران نیازمند، توان پرداخت هزینه‌های بیمارستان را نداشتند و برای تامین هزینه‌های درمان به زیرخط فقر می‌رفتند و حتی گاه شاهد بودیم که جسد بیمار فوت‌شده را در بیمارستان گروگان می‌گرفتند، زیرا خانواده‌اش توان پرداخت هزینه‌های درمان را نداشت».

به گفته عابدی، با اجرای قانون بیمه همگانی، اوضاع بسیار متحول شده است و حالا رفته‌رفته به سمتی می‌رویم که بیمار بستری در بیمارستان‌های دولتی دغدغه‌ای جز رنج مریضی ندارد و نگران هزینه‌های درمان نیست. این نماینده مجلس معتقد است: «همچنان برای ارتقای کیفیت خدمت‌رسانی به بیمار راه درازی در پیش داریم، اما دولت یازدهم نشان داد که نه در مقام شعار و حرف، بلکه در مقام عمل، حوزه سلامت را در اولویت قرار داده است».

هزینه درمان بیماران خاص و صعب‌العلاج نیز، به گفته عابدی، بسیار کاهش پیدا کرده است، به طوری که به گفته او حالا این گروه از بیماران برخلاف بحران دارویی سال 90 و 91، دغدغه‌ای برای تامین دارو ندارند و با اجرای بیمه همگانی، کاهش چشمگیری در هزینه درمان بیماران خاص و صعب‌العلاج اتفاق افتاده است.

شانه‌به‌شانه نظام‌های توسعه‌یافته سلامت

پوشش سراسری بیمه درمان با صرف میلیاردها تومان اعتبار محقق شده است و قطعا تداوم این پوشش بیمه‌ای نیز به‌صرف اعتبارات قابل‌توجه نیاز دارد. حتی به دنبال پوشش بیمه همگانی، پوشش بیمه‌ای مهاجران مقیم ایران نیز در دستور کار قرار گرفت، به طوری که هم‌اکنون بیش از 130 هزار پناهنده فقیر و بیمار تحت پوشش بیمه رایگان هستند و در افقی وسیع‌تر، برنامه دولت این است که هر پناهنده‌ای که مقیم ایران شده، از خدمات دفترچه بیمه‌های پایه بهره‌مند شود.

پیش‌تر دکتر ایرج حریرچی، قائم‌مقام وزیر بهداشت هم خاطرنشان کرده بود که اجرای بیمه همگانی دستاوردی است که در کشورهای بسیار معدودی اجرا شده است. حریرچی تاکید کرد: «طبق گفته سازمان بهداشت جهانی و کارشناسان این سازمان، ایران کشوری است که در دوران معاصر موفق شده است بیش از ۱۰ میلیون نفر از مردم را بیمه کند. کمتر کشوری در دنیا وجود دارد که موفق به انجام این کار شده باشد. کشور آمریکا در دوران هشت سال نیز نتوانست این میزان از جمعیت خود را تحت پوشش بیمه قرار دهد».

همچنین دکتر علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، درخصوص آثار اجرای طرح بیمه رایگان همگانی عنوان می‌کند: «بیمه سلامت همگانی ایرانیان مورد تحسین سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته است. خوشبختانه دولت تدبیر و امید سیاست رفاهی منسجم و نه سیاست صدقه‌ای را دنبال می‌کند و تامین رفاه را حق مردم می‌داند و آن را با جدیت دنبال می‌کند».

ربیعی سیاست رفاهی منسجم را فصل ممیزه دولت تدبیر و امید با سایر دولت‌ها می‌داند و می‌گوید: «با بیمه سلامت همگانی فقر درمان را از بین بردیم، به طوری که هر ایرانی که مایل باشد می‌تواند دارای دفترچه بیمه باشد و هر ایرانی از بدو تولد، بالاجبار دفترچه بیمه دریافت می‌کند».

از سوی دیگر، آمار ثبت‌نام‌کنندگان در طرح بیمه رایگان همگانی نیز کاملا گواه این موضوع است که اجرای این طرح گام بلندی در حمایت از مردم محروم بود. طبق آمارهای رسمی، حدود 9 درصد از بیمه‌شدگان در طرح بیمه رایگان همگانی، زنان سرپرست خانوار بودند و 60 درصد خانواده‌های تحت پوشش این طرح نیز هیچ وسیله نقلیه‌ای حتی دوچرخه هم نداشتند. درآمد 60 درصد افراد تحت پوشش این طرح هم حتی از حداقل حقوق رسمی کشور پایین‌تر بود.

اگرچه باید در ادامه راه غربالگری صورت بگیرد و نواقص طرح بیمه همگانی رایگان برطرف شود، اما با وجود تمام کاستی‌هایی که ممکن است هر طرح کلان دیگری در مسیر اجرا با آن مواجه ‌شود، بی‌شک می‌توان اجرای بیمه رایگان همگانی را طرح مترقیانه‌ای دانست که تاکنون فقط در نظام‌های توسعه‌یافته سلامت اجرا شده است.

منبع: هفته نامه آتیه نو/ سمیرا عظیمی‌نژاد