نظام چندلایه تأمین اجتماعی چیست؟

به گزارش تأمین24، نظام چند لایه تأمین اجتماعی به رویکردی اطلاق می‌شود که در آن خدمات و حمایت‌های اجتماعی به صورت لایه‌بندی شده و با هدف پوشش دادن طیف وسیعی از نیازهای اجتماعی افراد در سطوح مختلف درآمدی و اشتغالی ارائه می‌شود. این رویکرد با تفکیک بین حمایت‌های بیمه‌ای و حمایتی، تلاش می‌کند تا خلاءهای موجود در پوشش تأمین اجتماعی را برطرف کرده و به عدالت اجتماعی در سطوح مختلف جامعه دست یابد.

موضوع نظام چندلایه تأمین اجتماعی از سال ۱۳۸۳ با تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی براساس یک حکم در قانون برنامه سوم توسعه مطرح شد، پس از آن نیز حکم لزوم ایجاد نظام چندلایه تأمین اجتماعی در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه کشور درج شد. اما هنوز با وجود گذشت سال‌ها از طرح این موضوع، برنامه راهبردی و عملیاتی برای تحقق آن صورت نگرفته است. 

در آذرماه سال ۱۳۹۹ نیز رهبر معظم انقلاب در جلسه با سران سه قوه در ستاد هماهنگی اقتصادی حکم تشکیل نظام متمرکز تأمین اجتماعی با عنوان حوزه‌های امدادی، حمایتی و بیمه‌ای را صادر کردند و بحث نظام چندلایه تأمین اجتماعی مطرح شد.

همچنین رهبر معظم انقلاب در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی و مصوب تأمین اجتماعی را روز ۲۱ فروردین سال ۱۴۰۱ برای اقدام به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند که در این سیاست‌ها بر استقرار نظام تأمین اجتماعی به صورت جامع، یکپارچه، شفاف، کارآمد، فراگیر و چندلایه تاکید شده است.

در سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی موضوع استقرار نظام تأمین اجتماعی به صورت جامع، یکپارچه و چندلایه مطرح شده که البته در این سیاست‌ها همچنین لایه‌بندی امور امدادی، حمایتی و سطح‌بندی خدمات با رویکرد فعال دولت براساس وسع و استحقاق موردنظر است که در امور امدادی از محل پوشش بیمه‌ای، مشارکت‌های مردمی و مساعدت دولت، امور حمایتی با هدف رفع فقر و آسیب اجتماعی و تضمین سطح پایه خدمات از محل منابع دولتی، عمومی و مردمی، امور بیمه پایه برای آحاد جامعه متناسب با وضع آنان از محل حق بیمه سهم بیمه‌شدگان، کارفرمایان و دولت، امور بیمه‌‎های مازاد و تکمیلی از محل مشارکت بیمه‌شدگان و کارفرمایان با مشوق‌های مالیاتی و پشتیبانی حقوقی دولت در فضای رقابتی و در نهایت حفظ قدرت خرید اقشار ضعیف جامعه از طریق متناسب‌سازی مزد شاغلان، مستمری بازنشستگان و مقرری بیکاران منظور شده است.

هدف گسترش پوشش بیمه‌ای

یکی دیگر از برنامه‌های عملیاتی در نظام چندلایه تأمین اجتماعی البته براساس حمایت‌های پیش‌بینی شده در قانون اساسی، گسترش پوشش بیمه‌ای برنامه‌ریزی شده است که در قالب لایه‌های امدادی، حمایتی و بیمه‌ای و در سطوح پایه، مازاد و مکمل، افراد مشمول این مزایا خواهند شد، به همین منظور در سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی نیز این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است.

اگرچه موضوع نظام چندلایه تأمین اجتماعی از زمان اجرای برنامه دوم توسعه مطرح بوده است، اما بنا بود بر اساس  سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی در قالب نظام چندلایه، همه افراد نیازمند حمایت براساس بانک اطلاعات شفاف شناسایی، و وضعیت رفاهی آنها مشخص شود و با تعیین نیازها و مشکلات آنها، موضوع اولویت‌بندی این گروه‌ها در دستور کار قرار گیرد تا متناسب با شرایط و نیاز و وسعی که دارند، سازو کار حمایتی آنها تعریف می‌شود.

اجرای کامل این نظام چندلایه نیازمند حمایت همه متولیان، تشکیل بانک اطلاعاتی به روز و عزم راسخ برای توانمندی فقرا و نیازمندان است تا در آن صورت بتوان نظام چندلایه تأمین اجتماعی را بر مبنای مدیریت درست منابع در کشور اجرا کرد. در چنین شرایطی منابع هدفمندی به درستی و سر جای خود قرار ‌می گیرد و توانمندسازی بیشتر نیازمندان و کمتر شدن عدم چسبندگی به دولت نیز زمینه اجرایی پیدا خواهد کرد و یک نظام پویا و توانمند شکل خواهد گرفت.

رسیدن به بیمه اجتماعی با تحقق نظام چندلایه

مهمترین هدفی که برای اجرای نظام چندلایه تأمین اجتماعی دنبال می‌شود، در نهایت رسیدن به بیمه اجتماعی برای همه افراد مشمول است تا از این طریق افراد نیازمند هم توانمندتر شوند، زیرا در نظام چندلایه دیگر چسبندگی افراد به دولت معنایی ندارد و از مساعدت به حمایت و در نهایت بیمه‌های اجتماعی دست خواهند یافت.

اگرچه مهمترین بحران نظام بیمه اجتماعی کشور، پایداری منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی است که تبدیل به یکی از ابرچالش‌های کشور شده است اما استقرار نداشتن نظام چندلایه بیمه‌ای نیز به عنوان یکی از مهمترین مسائلی است که تحقق آن می‌تواند بسیاری از این مشکلات را حل کند.

با توجه به اینکه با استقرار نظام چندلایه تأمین اجتماعی مسیر پیوستن به بیمه های اجتماعی برای افراد نیازمند هم فراهم می‌شود، می‌توان امید بیشتری برای پایداری منابع صندوق‌ها و سازمان‌های بیمه‌ای و بازنشستگی با اجرای کامل این نظام داشت تا همه گروه‌های مشمول از این نظام منتفع شوند.