تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
عیدی
مبلغی است که پایان هر سال به‌عنوان پاداش پایان سال به کلیۀ کارگران تعلق می‌گیرد. براین‌اساس به کلیۀ کسانی‌که مشمول قانون کار قرار می‌گیرند اعم از این‌که قرارداد آن‌ها دائمی، موقت، ساعتی، پاره‌وقت و... باشد عیدی تعلق می‌گیرد. عیدی کارگری معادل دوماه حقوق مبناست به‌شرطی‌که از سه‌برابر حداقل حقوق تجاوز نکند. براین‌اساس مزایای رفاهی و انگیزه‌ای از قبیل کمک‌هزینۀ مسکن، خواربار و کمک عائله‌مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزء مزد ثابت و مبنا محسوب نمی‌شود. عیدی کارگران در سال 1395 حداقل یک‌میلیون و ۶۲۴هزار تومان و حداکثر دومیلیون و ۴۳۶هزار تومان است. پرداخت بیش از مبلغ مذکور به موجب قانون مجاز نیست. عیدی به‌ترتیب و میزانی که ذکر شد به کلیۀ مشمولان قانون کار که در مراکز خصوصی، شرکت‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و هم‌چنین دستگاه‌های دولتی شاغل هستند باید پرداخت شود. بنابراین شاغلان بخش کارگری در دستگاه‌های دولتی نیز با توجه به پوشش قانون کار مطابق ضرایب فوق باید عیدی دریافت کنند. کسانی‌که کم‌تر از ۱۲ ماه مشغول‌به‌کار بوده‌اند به میزان کارکرد محق به دریافت عیدی هستند. مثلاً به کسی‌که هشت‌ماه در کارگاهی اشتغال داشته است باید معادل هشت‌دوازدهم عیدی پرداخت شود. عیدی فقط شامل حال کسانی‌که تا پایان سال کار کرده‌اند نمی‌شود بلکه کارگرانی که قبل از پایان سال از کار منفک شوند باز هم متناسب با میزان کارکرد باید عیدی بگیرند.
سنوات پایان خدمت
یکی از مزایای اجباری که کارفرما درهرحالت موظف به پرداخت آن به کارگر است حق سنوات است. سنوات یا پاداش پایان خدمت مبلغی است که کارگر هنگام فراغت از کار از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و استعفا و... دریافت می‌کند و میزان آن معادل یک‌ماه آخرین حقوق پایه و مبنای کارگر است. حق سنوات طبق قانون باید هنگام قطع ارتباط کاری پرداخت شود، ولی پرداخت آن قبل از پایان اشتغال نیز منع قانونی ندارد و علی‌الحساب به شمار می‌رود و از مبلغ نهایی هنگام انفکاک خدمت کسر می‌شود. حق سنوات نیز همانند عیدی متناسب با مدت اشتغال قابل پرداخت است و درصورتی‌که کارگر فوت کند به خانوادۀ وی پرداخت می‌شود. حق سنوات جدا از مبلغی است که سازمان تأمین اجتماعی برای کارگر و خانوادۀ وی به‌عنوان مستمری در نظر می‌گیرد. میزان حق سنوات نباید از حداقل حقوق کارگری در سال مربوطه کم‌تر باشد ولی در قانون سقف خاصی برای آن مقرر نشده است.
***
آیا عیدی و سنوات پایان خدمت مشمول کسر حق بیمه است؟
عیدی به میزانی که قانون کار تعیین کرده است (تا سه‌برابر حداقل حقوق) از پرداخت حق بیمه معاف است، به‌شرطی‌که از یک‌دوازدهم معافیت سالانه کم‌تر باشد. از پرداخت مالیات نیز معاف است، ولی اگر از میزانی که قانون کار تعیین کرده بیش‌تر باشد مشمول ۱۰ درصد مالیات خواهد بود.
من تا بهمن‌ماه جایی کار می‌کردم. قرارداد یک‌ساله داشتم اما خودم کار را ترک کردم و تا آخر قرارداد که آخر امسال بود نماندم. آیا عیدی و سنوات زمان تسویه به من تعلق می‌گیرد؟
عیدی بله، ولی حق سنوات با ترک کار و عدم رعایت ترتیبات استعفا تعلق نمی‌گیرد. ترک کار زمانی است که کارگر بدون اجازه و به‌طور خودسرانه رابطۀ کاری خود را قطع کند یا از کارفرمای خود مجوز کتبی یا شفاهی بابت مرخصی دریافت نکرده باشد. مراجع حل اختلاف وزارت کار موارد ترک کار را مشمول دریافت حق سنوات نمی‌دانند. هم‌چنین رأی شماره ۸۰/۵۸/۹۳ مورخ 19 شهریور 1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری محکومیت کیفری مشمولان قانون کار و عدم اشتغال به خدمت به‌واسطۀ تعقیب در مراجع قضایی و یا تحمل مجازات قطعی را از مصادیق ترک کار اعلام کرده است.
کارشناس رادیولوژی هستم که در مطبی خصوصی پنج‌سال به‌صورت پورسانت کار کردم و برایم بیمه رد شد. بعد از پنج‌سال به‌علت بچه‌دار شدن مجبور به ترک کار شدم. پزشکی که من کارمندش بودم به من حق سنوات نداد و گفت چون پورسانتی هستم به من سنوات تعلق نمی‌گیرد. این کار کارفرما قانونی است یا خیر؟
به کلیۀ مشمولان قانون کار به‌نسبت مدت کارکرد حق سنوات تعلق می‌گیرد و نحوۀ پرداخت حقوق و دستمزد تأثیری در این مقرره ندارد. بنابراین به پورسانتی‌ها نیز حق سنوات باید پرداخت شود.
مدت ۱۳ سال است در شرکتی خارجی مشغول به کار هستم. در قرارداد کاری ما ذکر شده که این شرکت ما را بیمه نمی‌کند، ضمن این‌که مرخصی هم نداریم. هر سال حقوق آن سال را بر ۱۲ تقسیم و به‌عنوان سنوات آن سال به ما پرداخت می‌کنند. آیا این مقدار سنوات به حساب می‌آید؟ یا می‌توانیم برای سنوات و عیدی و... هنگام استعفا شکایت کنیم؟
طبق قوانین و مقررات کار و تأمین اجتماعی هم مرخصی استحقاقی و هم بیمه کردن کارگران اجباری است و با توافق نیز زائل نمی‌شود. پرداخت سالانۀ سنوات علی‌الحساب بوده و قابل محاسبه در پایان اشتغال خواهد بود. عیدی هم درصورتی‌که پرداخت نشده باشد قابل‌شکایت در هیئت‌های حل اختلاف است. در صورت شکایت در مورد عیدی و سنوات، کارفرما باید رسید پرداخت مبالغ مذکور را به هیئت‌های حل اختلاف ارائه کند. درغیراین‌صورت هیئت‌های مذکور رأی به بازپرداخت آن خواهند داد. بنابراین کارفرمایان باید متوجه باشند که حتماً در زمان پرداخت عیدی و سنوات به کارگران خود رسید مشخص با امضاء و اثر انگشت اخذ کرده و آن‌ها را نگهداری کنند تا در مواقع لزوم بتوانند ارائه کنند.
نحوۀ محاسبه عیدی و سنوات کارکنان ساعتی و پاره‌وقت چگونه است؟
مأخذ محاسبۀ حق سنوات و عیدی در مورد کارگران مشمول مقررات مزد ساعتی و پاره‌وقت، میانگین مجموع پرداختی به آن‌ها در آخرین ۹۰ روز کارکرد است.
کسی که پانزدهروز در سال مرخصی استعلاجی داشته هنگام تسویه‌حساب به او عیدی، پاداش و سنوات تعلق می‌گیرد یا خیر؟ چه کسی باید آن را پرداخت کند؟
بله، باید توسط کارفرما پرداخت شود. مرخصی استعلاجی همراه با حقوق است. بنابراین مزایای دیگر هم به وی تعلق می‌گیرد.
