تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
در این نوشتار قصد داریم انواع بازنشستگی بانوان را توضیح دهیم و ضوابط خاص آن را بررسی کنیم.
نخستین نکته این است که شرایط سنی بازنشستگی برای زنان پنج‌سال از آقایان کم‌تر است. به این معنی که خانم‌ها با سن کمتری می‌توانند بازنشسته شوند. دومین نکته در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی است که عموماً برای خانم‌ها و آقایان یکسان است، ولی در چند مورد برای خانم‌ها از نظر سابقه شرایط سهل‌تری در نظر گرفته شده است. نکتۀ سوم مربوط به وجود شرایط هم‌زمان سن و سابقه برای بازنشستگی بانوان است. به‌این‌معنا که به‌غیراز سه‌مورد (بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقۀ پرداخت حق بیمه) قاعدۀ اصلی در بازنشستگی تحقق توامان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی است.
انواع بازنشستگی بانوان
۱. بازنشستگی با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه
۲. بازنشستگی با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه
3. بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن برای مشمولان قانون کار
۴. بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال سابقه متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور
۵. بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه بدون شرط سنی برای جانبازان
۶. داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه و ۴۵ سال سن برای معلولان عادی
۷. داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی
۸. داشتن ۵۵ سال سن با حداقل۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه؛ در این حالت بیمه‌شده می‌تواند با ۱۰ سال سابقه و بیش‌تر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی کند که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). دراینصورت مادۀ ۱۱۱ قابل اجرا نیست و چنان‌چه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.
۹. بانوانی که سن آن‌ها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق بیمه سنوات کسری تا ده‌سال سابقه، با ده‌روز حقوق بازنشسته شوند که دراینصورت نیز چنان‌چه حقوق آن‌ها از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار کم‌تر باشد، ترمیم نخواهد شد.
دربارۀ انواع بازنشستگی که در بالا به آن اشاره شد، بیان چند نکته لازم است:
الف) قاعدۀ کلی در پرداخت مستمری بازنشستگی رعایت مادۀ ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی است. به‌موجب این ماده مستمری‌های پرداختی نباید از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار در سال مربوطه کم‌تر باشد. ولی در چند مورد این قاعده اجرا نمی‌شود. البته موارد استثنائی باید به‌طور موردی و مصداقی در قانون تعیین و تصریح شود. در موارد بازنشستگی فوق‌الذکر از بند اول تا بند ۷ این قاعده جاری است ولی برای بندهای ۸ و ۹ مبنای محاسبۀ مستمری و پرداخت آن میزان سنوات پرداخت حق بیمه یا اصطلاحاً مستمری استحقاقی است. دراینصورت مادۀ ۱۱۱ اجرا نمی‌شود و درصورتی‌که حقوق استحقاقی از حداقل حقوق کم‌تر باشد تا حداقل ارتقا نخواهد یافت.
ب) در تمامی موارد ذکرشده فقط بیمه‌شده می‌تواند به سازمان تأمین اجتماعی درخواست بازنشستگی دهد و کارفرما نمی‌تواند بازنشستگی کارگر خود را تقاضا کند. صرفاً در یک مورد کارفرما می‌تواند خواستار بازنشستگی کارگر خود شود و آن هم در موردی است که سن کارگر بیمه‌شده حداقل پنج‌سال از زمان قانونی بازنشستگی گذشته باشد که این موضوع برای بانوان 60 سالگی است. یعنی کارفرما می‌تواند از سازمان بخواهد که کارگر زن خود را که به ۶۰ سالگی رسیده بازنشسته کند.
***
خانم‌ها با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن چند روز حقوق دریافت می‌کنند؟
بانوانی که مشمول قانون کار هستند با حداقل ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن می‌توانند بازنشسته شوند. مستمری این گروه از بیمه‌شدگان متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه محاسبه می‌شود. یعنی اگر خانمی ۲۰ سال سابقه داشته باشد با ۲۰ روز حقوق و اگر ۲۲ سال سابقه داشته باشد با ۲۲ روز حقوق بازنشسته می‌شود. برای کسانی‌که با این قانون بازنشسته می‌شوند مادۀ ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی رعایت می‌شود، که براساس آن مستمری نباید از حداقل حقوق سال مربوطه کم‌تر باشد. یعنی مشمولان این بند از حداقل حقوق برخوردار می‌شوند.
خانمی هستم که ۱۸ سال سابقه پرداخت بیمۀ اجباری دارد. به‌دلایل خانوادگی مجبور به بازخرید شدم. پس از آن بیمۀ خویش‌فرما شدم و بدون وقفه تا آخر شهریور 1393 سنواتم از ۲۰ سال می‌گذرد. متولد سال ۱۳۴۱ هستم. آیا با این شرایط می‌توانم تقاضای بازنشستگی با ۲۰ روز حقوق کنم؟
فقط مشمولان قانون کار یعنی کسانی‌که در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال دارند می‌توانند از این قانون استفاده کنند. بنابراین شما که در حال حاضر تحت پوشش بیمۀ خویش‌فرما هستید نمی‌توانید از این قانون بهره‌مند شوید.
خانمی هستم که بازنشستۀ سازمان تأمین اجتماعی است. از مستمری استفاده می‌کنم و همسرم که او نیز مشمول تأمین اجتماعی بوده فوت کرده است. آیا می‌توانم از هردو مستمری استفاده کنم یا فقط یکی از آن دو به من تعلق می‌گیرد؟
می‌توانید از هردو مستمری، هم بابت بازنشستگی خود و هم بابت فوت همسر، استفاده کنید.
آیا ازدواج مجدد و اشتغال باعث قطع مستمری همسر بیمه‌شدۀ متوفی می‌شود؟
خیر، ازدواج مجدد و اشتغال مانع برخورداری از مستمری نیست.
خانمی هستم با ۵۵ سال سن و ۵ سال سابقه، آیا می‌توانم بازنشسته شوم و بیش‌تر از پنج‌سال را خریداری کنم و با ۱۵ سال سابقه و ۱۵ روز حقوق بازنشسته شوم؟
فقط تا سقف ۱۰ سال را می‌توان برای تحقق بازنشستگی با ۱۰ روز حقوق خریداری کرد. بنابراین امکان خرید ۱۰ سال سابقه برای کسی که ۵ سال سابقه دارد وجود ندارد و فقط می‌تواند ۵ سال را خریداری کند تا سابقه ده‌سال تکمیل شود.
خانمی که شرایط لازم برای دریافت مستمری هم از بابت همسر و هم از بابت والدین خود را دارد، می‌تواند از هردو آن‌ها بهره‌مند شود. اگر خیر، از کدام یک می‌تواند استفاده کند؟ یعنی اولویت با کدام مستمری است؟
در‌این‌زمینه استفاده از هردو مستمری امکان ندارد و فقط مستمری مربوط به همسر قابل پرداخت است.
