اگر قاچاق کالاهای مصرفی، تولید داخلی را به گل می‌نشاند و تبعات اقتصادی سنگینی را به جامعه تحمیل می‌کند، قاچاق در حوزه سلامت علاوه بر اینکه دامنه‌ای از مشکلات اقتصادی را بر جای می‌گذارد، سلامت جامعه را هم تهدید می‌کند.
تامین۲۴/در این بین، قاچاق تجهیزات پزشکی را باید یکی از سودآورترین اشکال قاچاق به حساب آورد؛ به طوری که به گفته محمدنعیم امینی‌فرد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، از ۱۵ میلیارد دلار کالای قاچاقی که سالانه به کشور وارد می‌شود، تخمین زده می‌شود که حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار مربوط به تجهیزات پزشکی باشد.
امینی‌فرد تاکید کرده است: «یکی از مشکلات حال حاضر این است که بر مبادی ورودی قاچاق کالا، نظارت دقیقی صورت نمی‌گیرد. اگر این نظارت‌ها دقیق بود، به طور حتم هم‌اکنون 15 میلیارد تومان کالای قاچاق به کشور وارد نمی‌شد. نظارت وزارت بهداشت بر شناسه‌دار شدن کالاهای سلامت‌محور باید دقیق باشد و وزارت بهداشت باید بر روند ورود و استفاده از کالاهای سلامت‌محور نظارت کند و تجهیزاتی که فاقد شناسه هستند را از چرخه مصرف خارج کند.»
به اعتقاد این نماینده مجلس، تا زمانی که مراکز درمانی را مورد نظارت و پایش قرار ندهیم و تا زمانی که کالاهای سلامت‌محور شناسه نداشته باشند، نمی‌توان در مبارزه با قاچاق توفیقات لازم را کسب کرد. البته در این بین، گمرک و وزارت امور اقتصاد و دارایی و سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سازمان تعزیرات حکومتی باید نظارت بیشتری در مقابله با قاچاق کالا داشته باشند.
با وجودی که این نماینده مجلس از قاچاق 700 میلیون دلاری تجهیزات پزشکی به کشور خبر می‌دهد، دکتر شهریار اسلامی‌تبار، مدیرکل دفتر بازرسی و پاسخگویی به شکایات و امور حقوقی سازمان غذا و دارو، تاکید دارد که آمار واقعی قاچاق تجهیزات پزشکی به کشور نصف این ارقام اعلام شده، یعنی حدود 350 میلیون دلار است. این مقام مسئول، قاچاق دارو، مکمل و تجهیزات پزشکی را حدود 2 میلیارد دلار می‌داند و تصریح می‌کند: «حذف قاچاق تجهیزات پزشکی نیاز به همکاری گسترده نهادهای مختلف دارد و باید همه دستگاه‌های مسئول وظیفه خود را به‌درستی انجام دهند.» قاچاق تجهیزات پزشکی به داخل کشور، چه 700 میلیون دلار باشد و چه 350 میلیون دلار، تهدید جدی برای نظام سلامت است که اگر در دولت دوازدهم با آن مقابله جدی نشود، می‌تواند شیره اقتصاد سلامت را بمکد.
نظارت بر مبادی مصرف تجهیزات پزشکی قاچاق
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که تجهیزات پزشکی قاچاق به بار می‌آورد، بر باد دادن سلامتی بیماران است. نحوه تولید، نگهداری و توزیع تجهیزات پزشکی قاچاق مشخص نیست و هیچ اطمینانی به سلامت این چرخه تولید تا توزیع وجود ندارد.
درواقع اصلا معلوم نیست که مثلا فلان تجهیزات تصویربرداری پزشکی قاچاق در شرایط استاندارد تولید شده یا اینکه با کمترین کیفیت ساخته شده باشد. هیچ تصویر روشن و شفافی نیز از فرآیند تولید و توزیع تجهیزات پزشکی قاچاق وجود ندارد و نظارتی بر این فرآیند نیست. دکتر حسین سلمان‌زاده، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی در گفتگو با آتیه‌نو تاکید دارد: «برای جلوگیری از قاچاق تجهیزات پزشکی باید با مبادی مصرف این تجهیزات پزشکی قاچاق برخورد شود.» به گفته سلمان‌زاده، تا وقتی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی برای کم کردن هزینه‌هایشان حاضر باشند تجهیزات پزشکی قاچاق را تهیه کنند، این تجهیزات مشتری خود را خواهد داشت و قاچاق این تجهیزات به داخل کشور متوقف نخواهد شد. اینکه متولی نظام سلامت بر همه مراکز درمانی دولتی و خصوصی نظارت داشته باشد و اجازه ندهد تجهیزات پزشکی قاچاق در این مراکز استفاده شود، مهم‌ترین راهکار مقابله با تجهیزات پزشکی قاچاق است که سلمان‌زاده پیشنهاد می‌کند.
همچنین به باور او، باید همه مراکز درمانی اعم از دولتی و خصوصی موظف باشند که فقط از مراکز مجاز و قانونی تجهیزات پزشکی مورد نیازشان را تهیه کنند و برای آنها این محدودیت قانونی اعمال شود. اما هم‌اکنون شاهد هستیم که محدودیتی قانونی برای خرید از شرکت‌های مجاز توزیع‌کننده پخش تجهیزات پزشکی وجود ندارد و بسیاری از مراکز درمانی برای اینکه هزینه‌هایشان کمتر تمام شود، هیچ ابایی از خرید تجهیزات پزشکی قاچاق ندارند. افزون بر این، سلمان‌زاده خاطرنشان می‌کند: «باید علاوه بر نظارت بر مراکز درمانی در سراسر کشور، شرایطی پیش بیاید که تعداد مراکز مجاز و قانونی پخش تجهیزات پزشکی افزایش یابد.» به اعتقاد سلمان‌زاده، اگر تعداد شرکت‌های رسمی توزیع تجهیزات پزشکی افزایش یابد و مراکز درمانی هم فقط موظف به تهیه تجهیزات پزشکی از این شرکت‌ها باشند، آنگاه خودبه‌خود تقاضا برای خرید تجهیزات پزشکی قاچاق کاهش پیدا می‌کند و بازار این حوزه نیز سروسامان پیدا خواهد کرد.
تقویت تولید داخل، راهکار مقابله با تجهیزات پزشکی
معضل تجهیزات پزشکی قاچاق موضوعی نیست که وزارت بهداشت آن را منکر شود. چند ماه قبل، رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو، به‌صراحت اعلام کرد که میزان قاچاق تجهیزات پزشکی به کشور ۱۵ درصد تخمین زده می‌شود.
به گفته دیناروند، ورود قاچاق همه اقلام به طور طبیعی از مرزهای گسترده امکان‌پذیر است؛ به‌طوری که از بازارچه‌های مرزی، مناطق آزاد و حتی گمرک امکان ورود کالای قاچاق وجود دارد، اما با شکل‌گیری بازار رسمی کشور و جدیت در مبارزه با قاچاق، به طور حتم سهم قاچاق در دارو و تجهیزات پزشکی کاهش پیدا می‌کند. اکبر رنجبرزاده، عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی، نیز در گفتگو با آتیه‌نو قاچاق تجهیزات پزشکی را خلاف راهبردهای اقتصاد مقاومتی می‌داند و تاکید دارد: «باید از تولید داخلی تجهیزات پزشکی حمایت کرد تا سهم بازار تجهیزات ساخت داخل افزایش پیدا کند.» او معتقد است: «وقتی تولید داخلی در حوزه‌ای ضعیف باشد، احتمال قاچاق در آن حوزه افزایش پیدا می‌کند تا نیازهای داخلی برطرف شود، اما قطعا اگر از تولید داخلی تجهیزات پزشکی حمایت کنیم و اجازه ندهیم قاچاقچیان با خیال آسوده به کارشان ادامه دهند، تولید داخلی تجهیزات پزشکی جان می‌گیرد و ترمز قاچاق هم کشیده می‌شود.» رنجبرزاده واردات رسمی تجهیزات پزشکی را، که نمونه داخلی آن وجود دارد، تضعیف تولید داخل می‌داند و می‌گوید: «نیاز است نظارت دقیقی اعمال شود تا آن دسته از تجهیزات پزشکی که در داخل تولید می‌شوند، دوباره به کشور وارد نشوند. تبعات این‌گونه واردات قانونی، دست‌کمی از قاچاق غیرقانونی تجهیزات پزشکی ندارد.» البته سعیدرضا راهدار، مدیرعامل شرکت عمران تامین‌اجتماعی، به آن روی سکه قاچاق تجهیزات پزشکی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی از تجهیزات پزشکی برای تولید موضوعیت ندارد؛ مانند دستگاه MRI. زیرا نیاز به این دستگاه در کشور زیاد نیست و به همین جهت نیازی برای تولید داخل وجود ندارد. در حالی که در دنیا این دستگاه تولیدکنندگان متخصص و حرفه‌ای دارد».
منبع:هفته نامه آتیه نو/ سمیرا عظیمی‌نژاد