تامین ۲۴/ حسن روحانی، رئیسجمهور ایران، در واپسین روزهای دور نخست ریاست جمهوری خود 5 فاز از میدان گازی پارس جنوبی را افتتاح کرد. میدانی که در دوران گذشته بارها افتتاحهای نمایشی را تجربه کرده بود و در شرایطی که این میدان درگیر پروژههای نیمهکاره بود، قطر هرروز بیش از روز قبل به استخراج گاز از این میدان نفتی ادامه میداد.
ایران پس از روسیه بزرگترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد. اما بخش عمدهای از تولید گاز ایران برای تامین نیاز داخلی مصرف میشود و به همین دلیل توسعه میدان گازی پارس جنوبی از اهمیت ویژهای برخوردار است. دولت حسن روحانی نیز با درک این اهمیت برای شتاب بخشیدن به روند تکمیل پروژههای پارس جنوبی حرکت کرد. فازهای مختلف این میدان در سالهای تحریم، مکرر با تاخیرهای شرکتهای خارجی (عمدتا چینی) در به پایان رساندن پروژهها مواجه شدند. نبود برنامهریزی و مدیریت صحیح نیز از دیگر دلایل تعویق این پروژهها بود. اما یک سال پس از اجرای توافق هستهای و لغو تحریمها، دولت روحانی میگوید فرمان آغاز بهرهبرداری فازهای 17 تا 21 را صادر کرده است.
رئیسجمهور میگوید: «دولت ظرفیت تولید گاز میدان پارس جنوبی را از 240 میلیون مترمکعب در روز به ۵۷۵ متر مکعب رسانده است.» البته هنوز روشن نیست فازهای جدید که روز یکشنبه هفته گذشته افتتاح شدند با چه ظرفیتی به بهرهبرداری رسیدهاند. وزارت نفت ایران میگوید ۲۸ فاز پارس جنوبی در صورت تکمیل شدن، میتوانند تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز گاز تولید کنند.
شانهبهشانه قطر
موضوع فرصتسوزیهای ایران در استفاده از پتانسیلهای پارس جنوبی و در مقابل سودجوییهای قطر از این میدان مشترک با ایران همواره در سالهای اخیر مورد توجه کارشناسان بوده است. موقعیت قرار گرفتن این میدان گازی به گونهای است که قطر با سهولت بیشتری میتواند از آن گاز استخراج کند اما این تنها عامل افزایش منفعت این کشور نیست. در سالهایی که تولید ایران از پارس جنوبی حداقلی بود، قطر به برداشت از این میدان ادامه میداد.
اما اکنون دولت روحانی میگوید برداشت از پارس جنوبی نهتنها از قطر کمتر نخواهد بود، بلکه از آن پیشی میگیرد. کارشناسان میگویند در صورتی که تولید روزانه ایران به 575 میلیون متر مکعب رسیده باشد به معنی رقابت شانهبهشانه با قطر در برداشت از این میدان است.
ماه گذشته شرکت دولتی نفت قطر بیانیهای منتشر کرد که از آن برآورد میشود تولید روزانه از میدان شمالی حدود 566 میلیون مترمکعب است و با این حساب برداشت ایران کمی بیشتر از قطر بوده است. با این حال آمارهای نهایی و اعداد و ارقام دقیقتر از تولید ایران از پارس جنوبی با مدتی تاخیر در گزارشهای سازمانهای معتبر انرژی در جهان منعکس میشود. آمار سالیانه شرکت «بریتیش پترولیوم» حاکی از آن است که با وجود سودجویی قطر از میدان گازی پارس جنوبی، این میدان تنها میدان تامینکننده منابع گازی قطر به شمار میرود در حالی که تامینکننده نیمی از تولید گاز ایران است.
العرب آنلاین در این زمینه مینویسد: «برای پایان دادن به انحصار قطر، در اختیار داشتن بیشترین میزان تولید و بهرهبرداری از ذخایر مشترک در بزرگترین میدان گازی جهان، دولت ایران دوباره عزم خود را جزم کرده است. ایران فازهای جدید بهبهرهبرداریرسیده در این میدان را افتتاح کرده است و این امر شعلهور شدن رقابت برای تولید بیشترین میزان ممکن گاز را از میدان گازی مشترک بین ایران و قطر به همراه خواهد داشت، درست در زمانی که بازارها دچار مازاد عرضه بر تقاضا هستند.»
تحلیلگران میگویند ایران و قطر احتمالا وارد رقابت برای تولید بیشترین میزان ممکن از این میدان مشترک خواهند شد و این مسئله احتمالا به غرق شدن بازار با مازاد عرضه و کاهش بیشتر قیمتهای گاز خواهد انجامید که حدود 65 درصد قیمت خود را از نیمه سال ۲۰۱۴ تاکنون از دست داده است.
در این راستا تحلیلگران احتمال میدهند روابط قطر و ایران وارد مرحله جدیدی شود که رقابت برای تولید نفت و گاز از این میدان مشترک بر آن سیطره دارد. این مسئله ممکن است به انحصار قطر در اختیار داشتن بیشترین میزان تولید از این میدان به مدت طولانی پایان دهد.
در گزارشهای ایران آمده است که برای بهرهبرداری از فازهای جدید 20 میلیارد دلار سرمایهگذاری شده است تا بهرهبرداری از این میدان شتاب پیدا کند، چون به علت تحریمهای بینالمللی توسعه میدان گازی پارس جنوبی مدت دوازده سال راکد مانده بود. کارشناسان میگویند، برداشت از منابع پارس جنوبی از این نظر برای دولت اهمیت دارد که میتواند به منبع درآمد عمدهای تبدیل شود. ایران سومین تولیدکننده بزرگ گاز در جهان بعد از روسیه و آمریکاست، اما به دلیل مصرف داخلی بالا و نبود زیرساختهای لازم برای پالایش گاز، توان صادرات عمده را ندارد و برای افزایش توان صادرات باید تولیدش را بالاتر ببرد. وزارت انرژی آمریکا میگوید ایران در سال 2015 حدود 80 درصد از تولید گاز را در داخل مصرف کرده و 12 درصد در چاهها تزریق شده و 7 درصد باقیمانده سوزانده شده است. یکی از دلایل مهم سوزاندن گاز توسعه نیافتن امکانات پالایش و ذخیره است.
تامین نیاز داخلی
خبرگزاری بلومبرگ با اشاره به ظرفیت گازی ایران و پتانسیلهای موجود در آن برای افزایش تولید و صادرات مینویسد: «ایران که بزرگترین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد با بهرهبرداری از شش طرح در میدان فلات قاره گاز پارس جنوبی، میزان تولید گاز طبیعی خود را افزایش داده است. ایران تلاش میکند با افزایش بهرهبرداری خود از میدان گازی پارس جنوبی، قطر را که اکنون بزرگترین صادرکننده گاز مایع طبیعی در جهان است، پشت سر بگذارد.» این خبرگزاری آمریکایی در ادامه مینویسد: «البته ایران برای صادرات، منابع گازی زیادی در اختیار نخواهد داشت چون بخش اعظم تولید خود را در داخل کشور مصرف میکند. نیمی از گاز تولیدی ایران صرف گرمایش خانهها میشود و بقیه نیز بهطور عمده برای تولید برق و دیگر بخشهای صنعتی مصرف میشود.» برخی کارشناسان بر این باورند که افزایش تولید گاز با بهرهبرداری از 6 فاز جدید در میدان پارس جنوبی درنهایت میتواند نیازهای داخلی کشور را برآورده کند. بر اساس گزارش نشریه آمارهای نفت و گاز، که شرکت نفت انگلیس منتشر میکند، مصرف گاز در ایران که در سال ۲۰۰۵ نزدیک به 103 میلیارد مکعب بود در سال ۲۰۱۵ تقریبا نزدیک به دوبرابر یعنی بیش از 191 میلیارد متر مکعب شد.
منبع: هفته نامه آتیه نو
