شمایل اقتصاد در سال ۹۶

تامین ۲۴/بازارهای مالی در سال جاری چه کارنامه‌ای داشته‌اند؟ طبیعتا تحلیل‌های اقتصادی بر پایه رفتار گذشته و نگاه به آینده انجام می‌شود، بنابراین در صورتی که بخواهیم بدانیم رشد قیمت‌ها در بازار سال آینده به چه میزان خواهد بود، ابتدا باید کارنامه سال جاری بازارها را مرور کنیم. در گزارش پیش رو نگاهی داشتیم به چهار بازار مالی اقتصاد ایران در سال 95 و 96. بازار مسکن در رکود به سر می‌برد، بیماری‌ای که چهار سال است اقتصاد ایران به آن مبتلاست. اما در سال 95 بارقه‌های امید دیده شد و بر همین اساس می‌توان پیش‌بینی کرد بازار سال آینده شاهد رونق نسبی و نه مطلق معاملات این بازار و به‌تبع آن، افزایش ملایم قیمت‌ها خواهد بود. بازار طلا در سال جاری ناامیدکننده بود. رشد کم‌جان قیمت این فلز زرد موجب شد دیگر رونق گذشته را نداشته باشد. دلار در نیمه دوم سال جاری رشد سرسام‌آوری را به چشم دید اما دخالت مثبت بانک مرکزی باعث شد اتفاقات سال 90 بازار ارز بار دیگر تکرار نشود. بازار سرمایه که امید زیادی به آن می‌رفت، در سال 95 وضعیت خوبی نداشت. توقف نمادهای مهم بانکی، تاخیر در تعیین تکلیف نمادهای شیمیایی و از همه مهم‌تر، انتشار پرحجم اوراق بدهی باعث شد بازار سرمایه آن رمق لازم را نداشته باشد. در سال آینده می‌توان به قطع گفت به خاطر انتخابات ریاست جمهوری، شاهد رشد شاخص کل بورس خواهیم بود. این تحلیل‌ها را به طور مفصل‌تر در گزارش آتیه‌نو بخوانید.

بازار مسکن در سال 95 تکان چندانی نخورده است. اما نمی‌توان رونق بیشتر آن نسبت به سال 94 را کتمان کرد. تعداد معاملات مسکن انجام‌شده در دی‌ماه سال 1395 نسبت به 1394 معادل 3.2 درصد و 1395 به 1393 معادل 12 درصد افزایش ‌یافته است. این رشدها بیانگر حرکت آرام بازار مسکن به سمت رونق است. این نتیجه‌گیری را می‌توانیم مبنای تحلیل بازار سال آینده کنیم. مدیر امور طرح و برنامه بانک مسکن در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: «اگر بخواهم برای سال 96 یک پیش‌بینی داشته باشم، می‌توانم به محاسبات اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مسکن اشاره‌ کنم.» محمدحسن مرادی ادامه می‌دهد: «همکاران من در این اداره پیش‌بینی کرده‌اند که بعد از انتخابات 96 و حتی بعد از تابستان، می‌توانیم شاهد رونق نسبی و شاید هم جدی در بازار مسکن باشیم.» او دلیل این پیش‌بینی خود را به ما می‌گوید: «تا آن موقع، حجم عظیمی در حد 50 هزار فقره تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن یکم به بازار سرازیر می‌شود که می‌تواند اهرمی برای حرکت رو به جلوی بازار مسکن باشد.» با این وصف او به پژوهشی در سال جاری اشاره می‌کند که بر اساس آن تصور می‌شد بازار مسکن طی سال 95 تحرکی بیش از آنچه اتفاق افتاد، داشته باشد: «امسال همچنین پیش‌بینی رونق 10 درصدی بازار مسکن در نیمه دوم سال وجود داشت.» حسام عقبایی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران، نیز درباره پیش‌بینی‌اش از بازار مسکن 96 به «اقتصاد آنلاین» می‌گوید: «از ابتدای فصل زمستان معاملات مسکن در شهر تهران سیر صعودی داشته است و پایان سال ۹۵ پایان رکود بازار مسکن خواهد بود.» او به پایگاه خبری «اتاق اصناف» نیز توضیح می‌دهد: «با ادامه یافتن روند روبه‌رشد معاملات بازار مسکن به‌زودی کسانی که منتظر تحرک در بازار مسکن بودند وارد معامله‌های مدنظر خواهند شد.» او اضافه می‌کند: «این مسئله در سال ۹۶ بازار مسکن را از خواب بیدار خواهد کرد و به نظر می‌رسد اوج افزایش معاملات مسکن بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال آینده باشد.»

بازار طلا از ابتدای امسال شاهد افت قیمت در بازارهای جهانی و رشد قیمت در بازار داخلی بود. از ابتدای فروردین امسال قیمت طلا در هر انس از 1256 دلار به 1213 دلار در روزهای پایانی سال کاهش یافت. اما در بازار داخلی، اوضاع به گونه دیگری است. در بازار طلای ایران، قیمت طلا از ابتدای سال که در سطح 103 هزار و 300 تومان در هر گرم بود در روزهای پایانی سال به 112 هزار و 600 تومان افزایش یافت. این به معنی رشد 9 درصدی طلا بوده که البته اصلا افزایش چندانی نبوده است. به همین لحاظ سرمایه‌گذاران این بازار نتوانستند آنچنان که باید سودی از محل خرید طلا ببرند. عبدالله محمدولی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا و جواهر، در پاسخ به اینکه چه پیش‌بینی از بازار طلای سال آینده دارد به آتیه‌نو می‌گوید: «بازار طلا را نمی‌توان برای بلندمدت پیش‌بینی کرد، اما می‌توانم بگویم در بهار سال آینده شاهد افزایش قطعی قیمت طلا خواهیم بود.» او تاکید می‌کند: «طلا به‌عنوان ابزاری سرمایه‌گذاری و سفته‌بازانه در میان افکار عمومی شناخته می‌شود و مردم به دید سرمایه‌گذاری به آن نگاه می‌کنند.» او با این تحلیل، اضافه می‌کند: «بازار طلا در سال جاری تا پایان بهمن رو به صعود بود و به نظر، چشم‌انداز بهتری برای سرمایه‌گذاری داشت.» محمدولی عنوان می‌کند: «با این حال بازار طلا در وضعیت بهتری نسبت به حال حاضر قرار خواهد گرفت و به این ترتیب، آن‌هایی که به طلا با دید سرمایه‌گذاری می‌نگرند می‌توانند آینده مناسب‌تری را در برابر خود در این بازار ببینند.»

دلار در بازار سال جاری ایران افت‌وخیزهای بسیاری داشت. یک دید کلی به بازار این ارز بین‌المللی نشان می‌دهد قیمت آن از ابتدای سال که در سطح 3455 تومان بود به 3740 تومان در روزهای پایانی سال افزایش ‌یافته است. اما این همه ماجرا نیست. قیمت این ارز تا پایان مهرماه امسال با روند آرام نوسانی خود، گام‌به‌گام به سطح 3580 تومان افزایش یافت. این روند بسیار کند بود اما به‌یک‌باره از ابتدای آبان‌ماه، شیب صعودی آن تندتر و تندتر شد. به طوری که با تحولات آتی خود مرتبا به قله 4190 تومان نزدیک و نزدیک‌تر شد تا بالاخره در هفتم دی‌ماه امسال، این قله را هم فتح کرد. این یک رکورد بی‌سابقه برای دلار بود. اما با اینکه بارها و بارها دولت متهم به تدبیر نکردن برای مقابله با افزایش بی‌رویه قیمت دلار می‌شد، گذشت زمان نشان داد که دولت با افزایش عرضه توانسته نه‌تنها جلوی افزایش قیمت را بگیرد، بلکه توانسته قیمت آن را در روزهای پایانی سال به 3740 تومان کاهش دهد. کاهش 13 درصدی قیمت دلار گویای آن بود که بانک مرکزی حضوری فعال در بازار ارز دارد. اما این قیمت 3740 تومانی روزهای پایانی سال در بازار آزاد در حالی است که قیمت رسمی ارز دولتی در چنین روزهایی به 3240 تومان افزایش یافته است. با این حال قیمت مصوب دلار در بودجه 95 تنها 2997 تومان بود. این قیمت رسمی در بودجه 96 معادل 3300 تومان تعیین شده است. به نظر می‌رسد با توجه به مازاد 8 درصدی قیمت ارز دولتی رایج در روزهای پایان سال 95 نسبت به سقف مصوب ارز دولتی، قیمت ارز رسمی دولتی تا پایان سال 96 به 3560 تومان افزایش یابد. در بازار آزاد نیز با توجه به افزایش روزافزون تولید نفت، بعید است بانک مرکزی در تامین ارز لازم بازار به مشکل بر بخورد. در صورتی که انتخابات سال آینده ریاست جمهوری، پیام ثبات اقتصادی را به بازار مخابره کند شاهد ثبات قیمت دلار خواهیم بود. اما در صورت مخابره خبری جز این، دلار واکنشی در جهت صعود به فعالان بازار نشان خواهد داد.

فقط امضای آخر برجام و نه حتی اجرا شدن آن کافی بود تا بورس تهران در روزهای پایانی دی‌ماه سال 94 جانی دوباره بگیرد. تاثیر روانی اخبار مثبت سیاسی بر رشد شاخص بازار سرمایه مسئله‌ای است که به تحقیق ثابت شده است. از 27 دی‌ماه 94 که اجرای برجام آغاز شد تا پایان نوروز سال جاری، شاخص کل بورس 16 هزار و 112 واحد صعود کرد تا رشدی 24 درصدی را ثبت کرده باشد. با اینکه فضای مثبت روانی برجام، حاکی از رشد قابل پیش‌بینی برای شاخص کل بازار در سال 95 بود، اما به‌واقع اقتصاد ایران از بورس خود ناامید شد. سودهای محقق‌نشده شرکت‌ها در فصل مجامع، توقف نمادهای بانکی موثر بازار مانند ملت، تجارت و صادرات، تعیین تکلیف دیرهنگام نماد شرکت‌های بزرگ شیمیایی و همچنین انتشار مداوم و پرحجم اوراق بدهی در بورس، باعث شد تا شاخص کل در روزهای پایانی سال جاری به کانال 76 هزار واحدی سقوط کند و به این ترتیب در سال جاری سقوطی معادل 5.1 درصد از خود بر جای بگذارد. بازار روی خوشی به برجام نشان نداد. حتی تغییر رئیس بازار سرمایه از محمد فطانت‌فرد به شاپور محمدی، نتوانست قوامی به بورس ببخشد. با این تفاصیل، بعید است به این راحتی‌ها بازار سرمایه صعودی شود. لذا سال 96 نیز سال پررونقی برای بازار سرمایه نخواهد بود. البته با ذکر این نکته احتمالا تا پایان انتخابات ریاست جمهوری اردیبهشت 96، این بازار روزهای پررونق‌تری به خود ببیند.