بودجه سال آتی در حجمی برابر یک میلیون و ۸۴ هزار و ۹۳۹ میلیارد تومان به لحاظ منابع و مصارف پیشنهاد و بودجه عمومی دولت ۳۷۱ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. می‌خواهیم در این نوشتار مروری داشته باشیم بر اینکه دولت در حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی کشور چه برنامه‌ای برای سال آینده دارد.
تامین ۲۴/ لایحه بودجه سال 1396 توسط دولت سر وقت و بدون وقت‌کشی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد تا نمایندگان برای بررسی لایحه بودجه فرصت کافی در ماه‌های پایانی سال داشته باشند. بودجه سال آتی در حجمی برابر یک میلیون و 84 هزار و 939 میلیارد تومان به لحاظ منابع و مصارف پیشنهاد شده و بودجه عمومی دولت 371 هزار میلیارد تومان تعیین شده است. در این میان برای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بودجه‌ای معادل 24 هزار و 46 میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی شده که نسبت به سال گذشته 7/11 درصد رشد را نشان می‌دهد. در گزارش پیش رو تلاش کرده‌ایم پایشی داشته باشیم بر لایحه بودجه 1396 با تمرکز بر نهادهای بیمه‌گر و مرتبط با امور بازنشستگی که در آن به طور خاص بر روی بودجه نهادهای وابسته و مرتبط با وزارت کار دقت شده است.
رشد 19 درصدی دخل‌وخرج دولت
روز یکشنبه هفته گذشته، حسن روحانی به همراه تعدادی از وزرا و معاونان خود در ساختمان سبز مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کرد تا کلیات لایحه بودجه سال 1396 را شامل متن اصلی به همراه چهار پیوست تقدیم علی لاریجانی رئیس و سایر نمایندگان مجلس کند. لایحه‌ای که بر اساس آن دخل‌وخرج دولت 320 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. بودجه سال آینده از حیث «منابع» و «مصارف» در حجمی معادل یک میلیون و 84 هزار و 939 میلیارد تومان بسته شده است. اما به صورت جزئی‌تر، «منابع بودجه عمومی دولت از لحاظ درآمدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی و مصارف بودجه عمومی دولت از حیث هزینه‌ها و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی» بیش از 371 هزار و 123 میلیارد تومان و بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت از لحاظ درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و از حیث هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها بیش از 756 هزار و 540 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. اگر بنا بر مقایسه لایحه بودجه سال 1396 با 1395 باشد، باید گفت «منابع عمومی» در سال 1395 رقمی معادل 267 هزار میلیارد تومان بوده که به این ترتیب دخل‌وخرج دولت در لایحه بودجه 1396 به میزان 19 درصد افزایش یافته است. بودجه سال 1395 از حیث «منابع» و «مصارف» نیز در حجمی معادل 952 هزار و 637 میلیارد تومان بسته شده بود که به این ترتیب بودجه 1396 از این لحاظ نسبت به بودجه 1395 به میزان 13 درصد حجیم‌تر شده است.
رشد چشمگیر بودجه فصل بیمه‌های اجتماعی
اما می‌خواهیم در این نوشتار مروری داشته باشیم بر اینکه دولت در حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی کشور چه برنامه‌ای برای سال آینده دارد. در متن اصلی لایحه بودجه 1396 و در جدول مربوط به «برآورد اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برحسب امور فصل» آمده که اعتبار فصل «روابط کار» به میزان 269 میلیارد و 175 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. این عدد در لایحه بودجه 1395 معادل 230 میلیارد و 294 میلیون تومان در نظر گرفته شده بود. بنابراین اعتبار منظور در ردیف فصل روابط کار در بودجه سال آینده نسبت به امسال 8/16 درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر در لایحه بودجه سال آتی، فصل «تعاون» ردیف اعتباری برابر 95 میلیارد و 130 میلیون تومان به خود اختصاص داده که در بودجه سال جاری این رقم 87 میلیارد و 621 میلیون تومان بود، که درنتیجه ردیف اعتباری فصل تعاون در سال 1396 نسبت به سال 1395 به میزان 5/8 درصد رشد خواهد داشت. در لایحه بودجه سال 1396 ردیف موضوع فصل «بیمه‌های اجتماعی» رقمی معادل 21 هزار و 119 میلیارد تومان اعتبار منظور شده که این ردیف در سال جاری تنها 14 هزار و 41 میلیارد تومان بود. به این اعتبار، فصل بیمه‌های اجتماعی با رشد چشمگیر 50 درصدی روبه‌رو خواهد بود.
رشد 83 درصدی بودجه سازمان بیمه سلامت ایران
سازمان بیمه سلامت ایران در لایحه بودجه 1396 توانسته 10 هزار میلیارد تومان اعتبار به خود اختصاص دهد که این رقم در لایحه بودجه سال 1395 برابر 5 هزار و 460 میلیارد تومان بود. این دو عدد رشدی چشمگیر در بودجه بیمه سلامت را نشان می‌دهد که بدهی سنگینی به مراکز تشخیصی و درمانی دارد که آتیه‌نو در هفته‌های گذشته مشروحا درباره آن گزارش داده است. بنا بر این بوده که دولت در سال 1395 اسناد خزانه اسلامی را برای تسویه بدهی حدودا 8 هزار میلیارد تومانی این سازمان به وزارت بهداشت و سایر مراکز تشخیصی و درمانی منتشر کند که در عمل به اوراق مرابحه تغییر یافت و هم‌اکنون در حال عملیاتی شدن است. به هر ترتیب بودجه این سازمان در سال آتی نسبت به سال جاری رشدی 83 درصدی را تجربه خواهد کرد که نشان‌دهنده توجه ویژه دولت و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به مشکلات پیش‌آمده برای سازمان بیمه سلامت ایران درنتیجه اجرای طرح تحول سلامت توسط وزارت بهداشت است. بودجه در نظر گرفته شده برای این سازمان طی ردیف‌های مختلفی برنامه‌ریزی شده که براساس آن بودجه برنامه پوشش بیمه سلامت ایثارگران 271 میلیارد تومان، برنامه پوشش بیمه سلامت ایرانیان فاقد بیمه 3024 میلیارد تومان، برنامه پوشش بیمه پایه سلامت رایگان روستاییان و ساکنان شهرهای زیر 20 هزار نفر جمعیت 4063 میلیارد تومان، برنامه پوشش بیمه پایه سلامت مددجویان بهزیستی 1925 میلیارد تومان، برنامه پوشش بیمه پایه سلامت کارکنان دولت 1791 میلیارد تومان، برنامه پوشش بیمه سلامت معتادان به مواد مخدر و روان‌گردان 78 میلیارد تومان و بودجه برنامه حمایت از بیماران خاص 577 میلیارد تومان است.
رشد 13 درصدی بودجه کمیته امداد امام خمینی (ره)
بررسی بودجه کمیته امداد از این نظر اهمیت دارد که این مجموعه هم در نظام بیمه‌ای کشور نه در حد سازمان تامین‌اجتماعی و سازمان بیمه سلامت ایران بلکه در حد مختصرتری، وظیفه بیمه‌گری برخی از خانوارهای آسیب‌دیده اقتصادی و حاضر در دهک‌های فرودست جامعه را بر عهده دارد. بودجه در نظر گرفته شده برای کمیته امداد در سال 1396 برابر 4322 میلیارد تومان است. این در حالی است که در سال جاری برای این مجموعه 3809 میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده بود. بودجه این نهاد در لایحه بودجه سال آینده نسبت به بودجه سال جاری به میزان 4/13 درصد رشد خواهد داشت. ذیل ردیف بودجه‌ای کمیته امداد، 282 میلیارد تومان اعتبار برای برنامه پوشش بیمه پایه اجتماعی مددجویان تحت پوشش و 360 میلیارد تومان اعتبار برای برنامه پوشش بیمه پایه سلامت مددجویان شهری منظور شده است.
رشد 12 درصدی بودجه سازمان بهزیستی
سازمان بهزیستی به‌عنوان متولی ارائه خدمات به افراد آسیب‌دیده اجتماعی یکی از سازمان‌های مورد بررسی گزارش ماست. این سازمان در لایحه بودجه 1396 توانسته 2033 میلیارد تومان اعتبار را به خود اختصاص دهد؛ در حالی که این اعتبار در سال جاری برابر 1808 میلیارد تومان است. بر این اساس شاهد رشد 4/12 درصدی بودجه سازمان بهزیستی از زیرمجموعه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستیم. ذیل این فصل از پیوست چهار لایحه بودجه سال آتی، برنامه پوشش بیمه پایه اجتماعی مددجویان بهزیستی شامل زنان سرپرست خانوار شهری و روستایی، مددجویان مورد حمایت، کارکنان مراکز توان‌بخشی غیردولتی، خویش‌فرمایی و کارفرمایی معلولان و نیازمندان 82 میلیارد تومان اعتبار به خود اختصاص داده که در مقایسه با سال گذشته 03/9 درصد رشد را نشان می‌دهد.
رشد اندک بودجه تعهدات دولت درمورد بیمه اجتماعی اقشار خاص
سازمان تامین‌اجتماعی به همراه سازمان بیمه سلامت ایران بیشترین حجم بیمه‌شدگان را در نظام بیمه‌ای کشور تحت پوشش دارند که این مسئله نیازمند توجه ویژه دولت به این دو سازمان است. بودجه در نظر گرفته شده برای پرداخت تعهدات دولت به سازمان تامین‌اجتماعی در سال 1396 معادل 357 میلیارد تومان است که این رقم در سال جاری 321 میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب اعتبار اختصاص‌یافته برای تعهدات دولت درقبال برخی بیمه‌شدگان این سازمان تنها 2/11 درصد رشد داشته که با توجه به‌مرور افزایش بودجه سازمان‌های بیمه‌گر و اجتماعی دیگر در بودجه سال آتی نسبت به سال جاری، از دولت انتظار می‌رفت به این نهاد مهم در عرصه اجتماعی بیش از مقدار فعلی توجه می‌کرد. بودجه منظور برای این سازمان جهت برنامه پرداخت حق‌بیمه پایه اجتماعی بیمه‌شدگان خاص شامل پرداخت بخشودگی حق‌بیمه سهم کارفرما، موضوع قانون معافیت از پرداخت سهم بیمه کارفرمایان دارای حداکثر پنج کارگر و پرداخت حق‌بیمه سهم دولت دوران سربازی موضوع تبصره ماده 14 قانون کار پرداخت خواهد شد. البته از یاد نباید‌برد که سازمان تامین اجتماعی یک نهاد عمومی غیردولتی است که از دولت بودجه‌ای دریافت نمی‌کند و رقم پیش‌بینی شده در این سرفصل، مربوط به تعهداتی است که دولت درمورد پرداخت حق بیمه برخی اقشار خاص درنظر گرفته است و در سال‌های گذشته نیز هیچگاه نتوانسته است تعهدات خود را به‌شکل کامل اجرایی کند.
رشد 11 درصدی بودجه صندوق بازنشستگی کشوری
صندوق بازنشستگی کشوری از زیرمجموعه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و از مهم‌ترین ارکان دولت به شمار می‌آید. این صندوق در لایحه بودجه سال آتی 21 هزار و 977 میلیارد تومان اعتبار را به خود اختصاص داده که این رقم در بودجه سال جاری 19 هزار و 764 میلیارد تومان بود. به این ترتیب شاهد رشد 11 درصدی بودجه این سازمان در سال 1396 هستیم. ذیل این فصل، ردیف برنامه پوشش بیمه پایه اجتماعی کارکنان دولت 3900 میلیارد تومان و ردیف برنامه کمک به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان، وظیفه‌بگیران و مستمری‌بگیران کشوری 18 هزار 77 میلیارد تومان اعتبار دریافت خواهند کرد.
رشد 11 درصدی بودجه صندوق بیمه روستاییان
صندوق بیمه کشاورزان، روستاییان و عشایر در لایحه بودجه سال آتی بودجه‌ای معادل 459 میلیارد تومان دریافت خواهد کرد که این رقم در سال جاری 410 میلیارد تومان بود. به این ترتیب بودجه این صندوق 11 درصد رشد خواهد داشت.
منبع: هفته نامه آتیه نو