لزوم تدقیق داده‌های ثبتی برای رصد وضعیّت رفاهی کشور

نشست «واکاوی ظرفیت‌ها و چالش‌های سامانه‌های رفاه ایرانیان و رصد اجتماعی کشور» صبح سه‌شنبه، 13 آبان در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.

در این نشست «علی نقی‌زاده»، معاون مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیانِ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: ما نیاز مبرمی به داده‌های ثبتی داریم و این کمک می‌کند تا بتوانیم سامانه‌‌های رفاه ایرانیان را دقیق‌تر کنیم. اگرچه مثلاً داده‌های هزینه‌ و درآمد خانوار اقلام گسترده‌ای دارند که با داده‌های ثبتی نمی‌توانیم به این جزئیات برسیم و برای مثال بدانیم میزان مصرف پنیر چقدر است ولی در بعضی موارد به بلوغ نسبی رسیده‌ایم. اما همین داده‌ها هم بسیار کمک‌رسان بوده‌اند چنان‌که در بررسی توزیع رفاهی خانوارهای دریافت‌کنندگان سهام عدالت، وقتی این مهم وضع شد، این داده‌ها نبود و این هدف‌گذاری با دقت کم‌تری رخ داد اما حالا به‌روز شده است.

او افزود: در چشم‌انداز سامانۀ رفاه ایرانیان، تبیین استراتژی‌های بهینۀ رفاهی در کشور شامل تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری و اجرای عملیاتی‌سازی استراتژی؛ بهبود مدل ارزیابی وسع شامل بررسی روش‌های نوین وسع‌سنجی، بازطراحی و بهبود مدل ارزیابی وسع، شناسایی دقیق گروه هدف و توزیع بهینۀ منابع؛ گفتمان‌سازی شامل ایجاد بسترهای ارائه‌دهندۀ ظرفیت و ماهیت پایگاه و ایجاد فرآیندها و پروتکل‌های گفتمان‌سازی با کلیۀ ذی‌نفعان؛ مرجعیت و جامعیت پایگاه در کشور؛ و دریافت برخط داده‌ها از دستگاه‌های مختلف مد نظر است.

نقی‌زاده ادامه داد: چالش ساختار خانوار در پایگاه اطلاعات کشور گروه‌هایی مانند نیروهای نظامی است که ثبت نمی‌شوند یا متغیرهای خرید کارت شاپرک و نحوۀ وصول داده به‌دلیل محدودیت‌های ارائۀ اطلاعات از سوی بانک مرکزی، ثبت نمی شوند. درنتیجه پژوهشگر باید این نکات را بداند و آماری تولید کند که تصویر غلطی به جامعه ندهد. یکی از دلایل آهستگی کار، محرمانگی اطلاعات است و هریک از نهادها قواعد خود را دارند چون نحوۀ جمع‌آوری داده‌ها متفاوت است، هرچند اطلاعات بانکی دقیق‌ترین اطلاعات ثبتی کشور است و در سال دوبار استخراج می‌شود. دراین‌میان، بانک‌های اطلاعاتی متصل به پایگاه مشتمل بر اطلاعات بانکی (شاپرک، استنا، پایا، کارت به کارت، مانده، واریز، برداشت، سود، وام، واریز به پوز و اطلاعات خرید به تفکیک صنف)، اطلاعات ملک، اطلاعات خودرو، اطلاعات سلامت (بیمۀ سلامت و بیمۀ تأمین اجتماعی)، اطلاعات درآمدی (مالیات، حقوق و صندوق‌های بازنشستگی)، اطلاعات حمایتی (تحت پوششین بهزیستی، کمیتۀ امداد و بنیاد شهید)، اطلاعات فردی و اجتماعی (معلولان، ساختار خانوار، بیماران خاص، زنان سرپرست، بازماندگان از تحصیل، سوءتغذیه) و سایر اطلاعات (سفرهای خارجی و مجوزها) است.

معاون مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیانِ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: اطلاعات ما به سامانه‌های مختلف مانند سامانۀ بهره‌مندی ایرانیان وصل می‌شود و چون کد ملی به کد پستی وصل می‌شود، می‌توان محدودۀ جغرافیایی و داده‌های مکان‌محور را مشخص و در قالب ریزترین شاخص تعریف کرد. به‌مرور سامانه‌های بیش‌تری به سامانۀ‌ املاک و اسکان وصل می‌شوند و برای تکمیل این طرح به ما کمک می‌کند. هم‌چنین اطلاعات قبوض به کد پستی وصل می‌شود تا یارانه انرژی مدیریت شود و گواهی صرفه‌جویی داده شود. اطلاعات ثبتی اگر شکل بگیرد اصلاحات اقتصادی راحت‌تر انجام می‌شود. بعضی چیزها مانند تعداد تخت‌های بیمارستانی یا مدارس یا ایستگاه‌های مترو قابلیت اتصال به کد ملی ندارند و اطلاعات از دستگاه‌های مربوطه دریافت می‌شود.

او اظهار کرد: اگرچه هر کار آماری خطا دارد، اما تلاش داریم به دقت حداکثری برسیم. هر سال ٢۵٠ تا ٣٠٠ گزارش به دستگاه‌های اجرایی می‌فرستیم و اگرچه دیگر کشورها پایگاه اطلاعات‌شان پس از بلوغ مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی ما به محض راه‌اندازی خدمات دادیم. برخلاف ثبت احوال که برایش ساختار خانواده مهم است، برای ما ساختار خانوار کشور اهمیت دارد چون خانوار برای تحلیل اقتصادی مهم است و حالا به بلوغ رسیده و این از نتایج داده‌های ثبتی است. زیرا در این ایام یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های پایش‌های مرتبط با کالابرگ بوده است.

«مریم پوررضا انور»؛ مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و اقتصاد خانوار مرکز آمار ایران نیز در این برنامه گفت: رویکرد جمع‌آوری داده‌ها در سرشماری به ثبتی‌مبنا تغییر کرده و این باعث تحول اساسی در نظام آماری کشور شده است زیرا تغییرات شدید در جمع‌‎آوری و پردازش و ارزیابی کیفیت وجود دارد که باید به انسجام و اعتماد قابل ارائه برسد تا در سرشماری سال 1405 استفاده کنیم.

او ادامه داد: در طراحی کلان‌فرآیندهای سرشماریِ ثبتی‌مبنا ذی‌نفعان آن کسانی هستند که تأثیر متقابل دارند اما در این راه چالش‌های بسیاری داریم. در سرشماری ثبتی‌مبنا داده‌های اداری برایمان ارزشمند است و در حوزۀ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای این سرشماری، فعالیت افراد و اشتغال مهم است که هرقدر این وزارتخانه کیفیت و پوشش و به‌روز داده‌ها به استانداردهای مرکز آمار ایران نزدیک‌تر شود، کشور را کمک کرده‌ایم و می‌توانیم رصد وضعیت اجتماعی را به نحو باکیفیت و منطبق با استانداردهای جهانی تهیه کنیم.