بازماندگان واجد شرایط بیمه‌شده متوفی در یکی از حالات زیر مستمری بازماندگان را دریافت خواهند داشت:
در صورت فوت بیمه‌شده بازنشسته
در صورت فوت بیمه‌شده ازکارافتاده کلی مستمری‌بگیر
در مواردی که بیمه‌شده در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌ای فوت کند، بدون توجه به سابقه پرداخت حق‌بیمه
در موارد زیر چنانچه فوت بیمه‌شده ناشی از کار و یا بیماری‌های مرتبط با حرفه نباشد مستمری برای بازماندگان برقرار می‌شود:
در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که در ده سال آخر حیات خود، حداقل سابقه پرداخت حق‌بیمه یک سال را داشته باشد، مشروط بر اینکه ۹۰ روز از سابقه مذکور (یک سال) ظرف آخرین سال حیات بیمه‌شده باشد.
در صورت عدم وجود شرایط بند قبل، چنانچه بیمه‌شده‌ای حداقل ۲۰ سال حق‌بیمه مقرر را قبل از فوت پرداخت کرده باشد، بازماندگان وی از مستمری فوت برخوردار خواهند شد. براساس این بند چنانچه حقوق تعیین‌شده برای خانواده متوفی از حداقل حقوق مقرر در سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق ترمیم خواهد شد.
در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که بین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه داشته باشد، به نسبت سنوات پرداخت حق‌بیمه، بدون الزام به رعایت ماده ۱۱۱ قانون تامین‌اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده ۸۳ همان قانون، به بازماندگان وی مستمری پرداخت می‌شود. بنابراین در صورتی که حقوق پرداختی از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد و حقوق استحقاقی پرداخت می‌شود.
براساس اصلاحات جدید، در صورتی که بیمه‌شده متوفی هیچ‌یک از شرایط مذکور را نداشته باشد و بین یک تا ۱۰ سال سابقه داشته باشد، بازماندگان متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه بدون رعایت ماده ۱۱۱ قانون تامین‌اجتماعی مبنی بر پرداخت حداقل حقوق سال مربوطه از مستمری برخوردار می‌شوند.
هرگاه مستمری‌بگیر بازنشسته یا ازکارافتاده به مدت شش ماه مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی کلی خود را مطالبه نکند، بازماندگان واجد شرایط وی حق دارند موقتا مستمری او را تقاضا و دریافت کنند.
بازماندگان واجد شرایط برای دریافت مستمری
بازماندگان بیمه‌شده مرد:
الف) همسر و یا همسران دائم بیمه‌شده متوفی
ب) فرزندان:
برای فرزندان ذکور متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از ۱۸ سال تمام باشد و یا منحصرا به تحصیل اشتغال داشته باشند، یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی (موضوع ماده ۹۱ قانون تامین‌اجتماعی) قادر به کار نباشند، مستمری برقرار خواهد شد.
برای فرزندان اناث در صورتی که ازدواج نکرده و اشتغال به کار نداشته باشند، مستمری برقرار می‌شود. فرزندان اناث در صورت طلاق و یا فوت همسر می‌توانند مجددا تحت پوشش قرار بگیرند.
فرزندانی که پدر مادر آنان هردو بیمه‌پرداز سازمان بوده و فوت کرده‌اند، از هردو مستمری (بابت پدر و مادر) برخوردار می‌شوند.
ج) پدر و مادر متوفی در صورتی که اولا تحت تکفل او بوده باشند، ثانیا سن پدر از ۶۰ سال و سن مادر از ۵۵ سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی ازکارافتاده باشند و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکنند.
بازماندگان بیمه‌شده زن:
الف) شوهر مشروط بر اینکه اولا تحت تکفل زن بوده باشد، ثانیا سن او از ۶۰ سال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی ازکارافتاده باشد و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکند.
ب) فرزندان: شرایط برقراری مستمری برای فرزندان همانند شرایط بازماندگان مرد است.
ج) پدر و مادر: شرایط برقراری مستمری برای پدر و مادر همانند شرایط بازماندگان مرد است.
سهم مستمری هریک از بازماندگان
هریک از بازماندگان واجد شرایط متوفی سهم مشخصی از مستمری فوت برقرارشده دارند که به شرح زیر است:
الف) میزان مستمری همسر بیمه‌شده متوفی معادل ۵۰ درصد مستمری استحقاقی بیمه‌شده است و در صورتی که بیمه‌شده مرد دارای چند همسر دائم باشد، مستمری به تساوی بین آنان تقسیم خواهد شد.
ب) میزان مستمری هر فرزند بیمه‌شده متوفی معادل ۲۵ درصد مستمری استحقاقی بیمه‌شده است و در صورتی که پدر و مادر را از دست داده باشد مستمری او دوبرابر میزان مذکور خواهد بود.
ج) میزان مستمری هریک از پدر و مادر بیمه‌شده متوفی معادل ۲۰ درصد مستمری استحقاقی بیمه‌شده است.
در صورتی که مجموع سهام مساوی یا بیش از ۱۰۰ درصد باشد، سهم هریک از بازماندگان از حاصل‌ضرب سهم وی در مستمری استحقاقی تقسیم‌بر مجموع سهام به دست می‌آید.
در صورتی که مجموع سهام کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، سهم بازمانده یا بازماندگان از حاصل‌ضرب سهم وی در مستمری استحقاقی بیمه‌شده تقسیم‌بر ۱۰۰ درصد حاصل می‌شود.
لازم به توضیح است که در هر صورت مجموع مستمری از حداقل دستمزد سال مربوطه کمتر نخواهد بود.
آیا همسر بیمه‌شده متوفی که خود از سازمان تامین‌اجتماعی مستمری دریافت می‌کند می‌تواند همزمان از مستمری بازماندگان برخوردار شود؟
بله، در صورتی که همسر بیمه‌شده متوفی، بابت بازنشستگی و یا ازکارافتادگی کلی خود از سازمان تامین‌اجتماعی مستمری دریافت کند، می‌تواند از بابت شوهر خود نیز از مستمری بازماندگان (براساس بند یک ماده «۸۱» قانون تامین‌اجتماعی) بهره‌مند شود و از هردو مستمری برخوردار شود.
همسران بیمه‌شده متوفی که از مستمری بازماندگان بابت همسر برخوردارند، می‌توانند از مستمری بابت پدر و مادر متوفای خود نیز همزمان بهره‌مند شوند؟
خیر، همسران بیمه‌شدگان متوفایی که از بابت شوهر خود مستمری دریافت می‌کنند نمی‌توانند از بابت پدر و مادر خود نیز مستمری‌بگیرند و فقط می‌توانند از یکی از مستمری‌ها استفاده کنند.
آیا همسران صیغه‌ای سهمی از مستمری دارند؟
خیر.
منظور از نداشتن شغل برای فرزندان اناث جهت دریافت مستمری بازماندگان چیست؟
منظور از شغل در این بند عدم اشتغال بازمانده دختر در یکی از دستگاه‌های اجرایی دولتی یا یکی از کارگاه‌های مشمول قانون تامین‌اجتماعی و همچنین عدم دریافت مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی از صندوق تامین‌اجتماعی و یا سایر صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای است.
