بدون حضور فعال بیمه‌های درمانی قطعا طرح تحول سلامت طرحی شکست‌خورده شناخته می‌شد. کارشناسان تاکید دارند که اگر بیمه‌های درمانی پای کار نمی‌آمدند و فراتر از تعهدات قانونی خود افزایش هزینه‌های درمان را پوشش نمی‌دادند، خروجی این طرح نمی‌توانست به رضایت ۷۵ درصدی مردم منجر شود.
تامین۲۴/در این بین، سازمان تامین‌اجتماعی، به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار خدمات درمانی و دومین ارائه‌کننده بزرگ این خدمات، نقش بی‌بدیلی در پیشبرد طرح تحول سلامت داشت. در شرایطی که به گواه گفته‌های علی‌رضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی، تعرفه بسیاری از خدمات پزشکی در سال 93 بین 120 تا 300 درصد افزایش پیدا کرد، اعتبارات تامین‌اجتماعی در این سال تغییر محسوسی نداشت. همین شوک واردشده به تامین‌اجتماعی کافی بود تا این سازمان بیمه‌گر به مرز ورشکستگی برسد، اما تامین‌اجتماعی به‌خوبی توانست از این چالش تحمیلی بیرون بیاید و ارائه خدمات مستقیم در مراکز ملکی و ارائه خدمات غیرمستقیم در مراکز درمانی طرف قرارداد را همچون شرایط عادی ادامه دهد. حال پس از گذشت بیش از سه سال از اجرای طرح تحول سلامت، این طرح توانسته به‌عنوان یکی از موفق‌ترین طرح‌های دولت یازدهم شناخته شود؛ به طوری که حتی از این طرح به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل استقبال رای‌دهندگان انتخابات ریاست‌جمهوری از برنامه‌های دولت فعلی برای چهار سال آینده نام می‌برند. البته این حرف به معنای نبود نواقص فنی در روند اجرای طرح تحول سلامت نیست. دکتر محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور، در گفتگو با آتیه‌نو تاکید می‌کند: «قطعا اگر طرح تحول سلامت به توفیقی دست پیدا کرده، این توفیق بدون همراهی بیمه‌ها امکان‌پذیر نبوده است، اما متاسفانه یکی از نقاط ضعف طرح تحول سلامت تناسب نداشتن تعرفه‌ها با سرانه سلامت است.» به گفته مصلحی، در جریان افزایش تعرفه‌ها در سال 93، توان مالی بیمه‌های درمانی دیده نشد. به همین علت، بیمه‌ها با یک بدهی جدی به مراکز درمانی مواجه شدند، در حالی که می‌شد با یک برنامه‌ریزی منطقی، تناسبی علمی بین سرانه‌ها و تعرفه‌ها ایجاد کرد. به گفته این مقام مسئول، برای تداوم طرح تحول سلامت در سال‌های آینده باید به این مسئله حیاتی توجه شود و بدون نگاه به سرانه سلامت، تعرفه‌ها تعیین نشوند، زیرا اگر منابع و مصارف در نظام سلامت با یکدیگر هماهنگ نباشند، هر طرحی دیر یا زود محکوم به شکست خواهد بود.
افزایش دوبرابری هزینه‌های درمان تامین‌اجتماعی
اینکه چشم‌ها را بر واقعیت ببندیم و فقط نقاط قوت یا ضعف طرح تحول سلامت را ببینیم، نگاهی سیاست‌زده و غیرکارشناسی است که با واقعیت‌ها انطباق ندارد. دکتر امین بهاروند، مدیر درمان تامین‌اجتماعی استان لرستان، در گفتگو با آتیه‌نو به همین مسئله اشاره دارد و می‌گوید: «طرح تحول سلامت را باید طرحی خاکستری دانست که نقاط مثبت و منفی متعددی در حین اجرای آن پدید آمد. اغراق درباره آثار مثبت و منفی آن با منطق سازگار نیست و موجب خطای برداشتی از سوی مردم و مسئولان می‌شود.» به گفته بهاروند، همین که طرح تحول سلامت اجرا شد، به‌خوبی نشان می‌دهد که حوزه درمان تا چه حد برای دولت مهم بوده است. او تاکید می‌کند: «کاهش پرداختی از جیب مردم و افزایش دسترسی به خدمات درمانی، یکی از نقاط قوت طرح تحول سلامت است که با کمک بیمه‌های پایه درمانی ازجمله تامین‌اجتماعی حاصل شد؛ به طوری که طبق برآوردها حدود 70 تا 80 درصد هزینه‌های طرح تحول سلامت بر دوش بیمه‌های پایه بوده است.» این مقام مسئول بر این باور است که طرح تحول سلامت اگرچه شتاب‌زده و بدون کار کارشناسی دقیق اجرا شد، اما در همین شرایط هم تامین‌اجتماعی از این طرح کلان دولتی حمایت کرد.
اینکه طرح تحول سلامت را به جای پیشگیری از حوزه درمان شروع کردند و اینکه یارانه‌های درمانی در کلان‌شهرها سرازیر شد، اما به روستاها و شهرهای کوچک چندان توجه جدی نشد، ازجمله ضعف‌های طرح تحول سلامت است که بهاروند به آنها اشاره دارد. همچنین بهاروند از اینکه در بحث اجرای طرح تحول سلامت به نقش پررنگ بیمه‌ها نیز اشاره نمی‌شود، گلایه دارد و می‌گوید: «با اجرای طرح تحول سلامت، که محصول یک کار تیمی مشترک بود، هزینه‌های درمانی سازمان تامین‌اجتماعی تقریبا دو برابر شد و فشار مضاعفی به بیمه‌ها آمد، با این حال به نقش مهم تامین‌اجتماعی در اجرای طرح تحول سلامت اشاره نمی‌شود. به طور مثال، شاهد هستیم گاهی با بی‌انصافی نقاط ضعف اجرای این طرح کلان را به دوش بیمه‌ها می‌اندازند، اما تمام نقاط مثبت آن را به تولیت نظام سلامت نسبت می‌دهند.»
کارنامه پربار تامین‌اجتماعی در حوزه درمان
بر اساس آمارهای رسمی حوزه درمان، سازمان تامین اجتماعی در چهار سال اخیر درمجموع ۸۲۴ تخت عادی و ۱۴۰ تخت ویژه به مراکز درمانی خود اضافه کرده است و 7 بیمارستان جدید، یک بیمارستان جایگزین، ۱۲ مرکز سرپایی جدید و ۱۳ مرکز سرپایی جایگزین را افتتاح کرده است. ایجاد ۸۷ ردیف تشکیلاتی تحت عنوان پزشک معتمد در مراکز درمانی بستری و دی‌کلینیک‌ها، به‌کارگیری حدود ۹۰۰ پزشک از محل ردیف‌های بلاتصدی، و حدود ۱۵۰ پزشک متخصص ضریب k را باید ازجمله مهم‌ترین اقدامات سازمان در حوزه تامین نیروی انسانی به حساب آورد. تدوین دستورالعمل تجویز داروهای ضدسرطان، تدوین پروتکل‌ها، تدوین دستورالعمل راهنمای تجویز داروهای هورمون رشد، داروهای مصرفی در هپاتیت C و بسیاری داروهای دیگر، با همکاری انجمن‌های تخصصی غدد اطفال، سرطان، گوارش، پیوند و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی محقق شده است.
ازجمله دستاوردهای دیگر تامین‌اجتماعی در حوزه درمان، که در گزارش منتشر شده از سوی روابط عمومی این سازمان به آنها اشاره شده، از این موارد می‌توان نام برد: اجرای سیستم بیمارستان‌های دوستدار مادر، کودک و ایمنی در مراکز ملکی، ارتقای کیفیت ارائه خدمات درمانی به مستمری‌بگیران سالمند، اجرای پایلوت طرح مذکور در شهر مشهد در قالب درمانگاه سالمندان در سال ۹۵، اخذ مصوبه هیئت‌مدیره برای اعزام ۱۰ نفر از پزشکان جهت طی دوره MPH طب سالمندان، استقرار نظام اعتباربخشی در تمامی بیمارستان‌های تابعه سازمان و کسب درجه‌یک اعتباربخشی طی دو دوره ارزیابی اعتباربخشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در بیش از ۹۰ درصد بیمارستان‌های تابعه سازمان. دیگر دستاوردهای اعلام‌شده بدین قرارند: استانداردسازی فضای فیزیکی و تجهیزات بخش اورژانس ۱۳ بیمارستان، اجرای برنامه عملیاتی استانداردسازی اتاق‌های ایزوله در ۳۵ بیمارستان، استقرار نظام مراقبت عفونت‌های بیمارستانی از سال ۹۱ تاکنون، پیشگیری و کنترل عفونت، نظارت و بازرسی مستمر از مراکز طرف قرارداد، اجرای بازرسی‌های حضوری از عملکرد دفاتر رسیدگی به اسناد پزشکی، ساماندهی معاینات قبل از استخدام با انعقاد تفاهم فیمابین سازمان تامین‌اجتماعی و پزشکان دارای مجوز انجام معاینات سلامت شغلی، ساماندهی طرح خانه‌های بهداشت کارگری با همکاری وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، و طراحی، برنامه‌ریزی و واگذاری پذیرش اسناد خسارت متفرقه به کارگزاری‌های رسمی سازمان در ۱۸ استان کشور.
همچنین در حوزه فناوری اطلاعات نیز استقرار HIS تحت وب در کلیه مراکز درمانی ملکی، حذف نسخه‌های کاغذی و جایگزینی نسخه‌های الکترونیک، اجرای برنامه ارجاع و بازخورد الکترونیک در پنج استان، تشکیل ۱۸۰ هزار پرونده الکترونیک بیماری‌های مزمن، طراحی و ایجاد وب‌سرویس ارائه اطلاعات نسخه‌های دارویی و آمار موجود در دستگاه‌های مکانیزه، طراحی و ایجاد وب‌سرویس دریافت اطلاعات تغییر قیمت داروها، طراحی و برنامه‌ریزی پرداخت برخط به پزشکان، داروخانه‌ها و سایر مراکز طرف قرارداد به هنگام تجویز و تایید اینترنتی نسخه‌ها، طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای فرایند ثبت برخط و تایید جلسات دیالیز، طراحی، برنامه‌ریزی و استقرار وب‌سرویس جهت ارتباط با سازمان نظام پزشکی هم گوشه دیگری از خدمات تامین‌اجتماعی در چهار سال اخیر است که توانسته در حوزه درمان موجب ارتقای رضایتمندی مردم شود.
منبع:هفته نامه آتیه نو/ سمیرا عظیمی‌نژاد