تامین۲۴/ سرمایه‌هایی که بیمه‌شدگان در طی دوران اشتغال خود نزد این سازمان به امانت می‌گذارند تا در آتیه‌ای نه‌چندان دور به صاحبان اصلی آن برگردد و بازنشستگان یا همان کارگران دیروز، از حمایت‌ها و تعهدات کوتاه و بلندمدت نهاد بیمه‌گر برخوردار شوند. از همین روست که سازمان تامین‌اجتماعی مانند اکثر صندوق‌های بازنشستگی دیگر نیازمند برنامه‌ریزی اقتصادی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی پربازده است که از طریق آن ارزش ذخایر بیمه‌شدگان حفظ شود و ارتقا یابد. از اواسط دهه 60 با تاسیس شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی (شستا)، سازمان تامین‌اجتماعی و رویکرد آن در حفظ و ایجاد ارزش‌افزوده حداکثری وارد مرحله نوینی شد. از آن زمان تاکنون شستا از طریق فعالیت‌های تولیدی، خدماتی و بازرگانی، با اولویت بازارهای سرمایه، راهبردهای سرمایه‌گذارانه خود را به‌پیش برده و در حال حاضر نیز به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های اقتصادی منطقه خاورمیانه تبدیل شده است. علاوه بر سهم عمده شستا در اقتصاد ایران و مالکیت آن بر صدها و هزاران شرکت و بنگاه خرد و بزرگ، در هفته‌ای که گذشت، فاز اول پروژه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس پس از 11 سال به بهره‌برداری رسید. پروژه‌ای ملی و بزرگ که شستا و به طور مشخص‌تر هلدینگ نفت، گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) سهمی 49 درصدی در آن دارد.
دو مزیت یک پالایشگاه
با بهره‌برداری از فازهای جدید پارس جنوبی در کنار گاز متان، محصولاتی همچون میعانات گازی، گاز مایع و اتان هم تولید می‌شود. هم‌اکنون پارس جنوبی سهمی نزدیک به 65 درصد در تامین گاز کل کشور دارد. با توجه به وابستگی 65 درصدی سبد سوخت و انرژی کشور به گازهای پارس جنوبی، زمانی که اقدام به تولید گاز متان می‌کنیم، برای تامین سوخت منازل، نیروگاه‌ها، صنایع و... به‌ناچار باید در کنار آن اتان، میعانات گازی و گازمایع هم تولید کنیم. در شرایط فعلی برای مصرف گاز متان محدودیتی نداریم و حتی مازاد گاز اتان هم قابل تزریق به شبکه سراسری است اما با میعانات گازی چه باید کرد؟ طی چند سال گذشته چند طرح پتروشیمی و یا پالایشگاه با خوراک میعانات گازی در کشور راه‌اندازی شده است؟ تا سال آینده ظرفیت تولید میعانات گازی با بهره‌برداری از فازهای باقی‌مانده پارس جنوبی به یک میلیون بشکه در روز می‌رسد. قرار است این میعانات گازی کجا مصرف شوند؟ همزمان با مطرح شدن این پرسش‌ها، مرور اظهارات چند هفته قبل «علی کاردر» مدیرعامل شرکت ملی نفت هم خالی از لطف نیست که اعلام کرد در طول یک سال گذشته حدود 75 میلیون بشکه میعانات گازی روی آب و بدون مشتری کشور بالاخره فروخته شد و این آغاز داستانی است که در طول چند سال گذشته تاکنون کام دلالان میعانات گازی ایران و وابستگان آنها را حسابی شیرین و جیب‌های آنها را پرپول کرده است.
بازار «میعانات گازی» ایران در طول چند سال اخیر به بازاری خریدارمحور تبدیل شده تا فروشنده‌محور. با توجه به اینکه گزینه‌ای برای مصرف میعانات گازی به‌جز چند پتروشیمی و پالایشگاه، آن هم در تناژ بسیار کوچک برای کشور وجود ندارد، عملا شرکت ملی نفت ایران قدرت چانه‌زنی کمتری برای فروش و صادرات میعانات گازی دارد. تولید در پارس جنوبی نمی‌تواند متوقف شود و از روی اجبار باید در کنار گاز متان، میعانات گازی هم تولید ، یا باید آن را صادر کرد و یا در نفت‌کش‌ها ذخیره‌سازی شود که با توجه به بالا بودن هزینه اجاره نفت‌کش، شرکت ملی نفت ترجیح می‌دهد با چند دلار ارزان‌تر میعانات گازی را به فروش برساند و حتی در برخی مواقع میعانات گازی ایران با درجه ای‌پی‌آی 57 معادل قیمت نفت سنگین با ای‌پی‌آی 30 در بازار فروخته می‌شوند.
نکته غم‌انگیزتر تولید و صادرات میعانات گازی تولیدی فازهای پارس جنوبی آن است که به دلیل محدودیت‌های تولید و ذخیره‌سازی در مخازن، عملا نگهداری میعانات گازی بر روی آب و کشتی‌های نفت‌کش به ازای هر بشکه 12 لیتر هزینه به همراه دارد. این ضعف بزرگ جایی است که بهترین فرصت را برای دلالان به وجود آورده تا اقدام به خرید محموله‌های میعانات گازی ایران با قیمت پایین کنند. اما با بهره‌برداری از این مجتمع پالایشگاهی ستاره خلیج‌فارس 360 هزار بشکه‌ای در کنار مجتمع پالایشگاهی سیراف عملا بازار و سود دلالان با تهدیدی جدی روبه‌رو می‌شود، زیرا با بهره‌برداری از این دو پروژه و افزایش تقاضای داخلی، قدرت چانه‌زنی شرکت ملی نفت ایران در بازار خارجی بالاتر می‌رود و دیگر خبری از تخفیف‌های چند دلاری نیست. به عبارت ساده‌تر باید در کنار افزایش ظرفیت تولید بنزین با استاندارد یورو چهار، به‌عنوان محصول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس که برگ برنده اقتصادی است، از ظرفیت 360 هزار بشکه‌ای خوراک این پالایشگاه هم به‌عنوان یک مزیت نام برد و در یک جمله پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس جز معدود پالایشگاه‌های کشور و حتی منطقه خاورمیانه است که هم مصرف خوراک ورودی آن و هم تولید بنزین پالایشگاه برای کشور صرفه و توجیه اقتصادی بالایی به همراه دارد.
اشتغال‌آفرینی شستا با سرمایه‌گذاری در «ستاره خلیج‌فارس»
سرمایه‌گذاری سازمان تامین‌اجتماعی در یکی از اقتصادی‌ترین و استراتژیک‌ترین پروژه‌های صنعت نفت کشور، در کنار مزیت‌های متعدد اقتصادی و اجتماعی، به‌ویژه برای کشور اشتغال‌آفرینی به ارمغان می‌آورد، به طوری که در مراحل مختلف ساخت و بهره‌برداری از این پالایشگاه به‌طور مستقیم برای 20 هزار نفر و در زمان بهره‌برداری، به طور مستقیم برای یک هزار نفر و غیرمستقیم برای 8 هزار نفر در کشور شغل ایجاد خواهد کرد. اما بدون شک این مزیت‌های اقتصادی در کنار اشتغال‌آفرینی مستقیم و غیرمستقیم صرفا در شرایط پسابرجام حاصل شده است و چه‌بسا اگر تجهیزات «دوار» این پالایشگاه در دوران پسابرجام توقیف نمی‌شد امکان تکمیل و بهره‌برداری از این پالایشگاه میعانات گازی تا سال‌ها فراهم نمی‌شد. باید از این واقعیت تلخ پرده برداشت که در دوران تحریم، کمپرسورها و پمپ‌هایی که پالایشگاه ستاریه خلیج‌فارس به برخی از سازندگان اروپایی همچون شرکت زیمنس آلمان سفارش داده بود توقیف شدند. در حال حاضر عملا با لغو تحریم‌ها و عادی شدن روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اروپا امکان آزادسازی تجهیزات پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس فراهم شده است، با این تفاسیر باید از پالایشگاه «ستاره خلیج‌فارس» به‌عنوان هدیه پسابرجامی دولت تدبیر و امید یاد کرد.
خودکفایی در تولید بنزین
محمدحسن پیوندی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز تامین (تاپیکو- وابسته به سازمان تامین‌اجتماعی)، از پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان یک پروژه ملی یاد می‌کند و معتقد است: «بهره‌برداری از این پالایشگاه، علاوه بر افزایش تولید بنزین با استاندارد یورو چهار، کشور را از واردات این فراورده استراتژیک نفتی خودکفا می‌کند.» وی با اشاره به مصرف روزانه 360 هزار بشکه میعانات گازی در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس تاکید می‌کند: «بازار میعانات گازی در دنیا محدود است. باید تلاش کنیم به سراغ تبدیل آنها به محصولات باارزش‌تر برویم. شرکت‌هایی که از ما میعانات گازی می‌خریدند آن را به بنزین و یا محصول پتروشیمی تبدیل می‌کردند و دوباره آن را به ما می‌فروختند.» پیوندی در گفتگو با آتیه‌نو با اعلام اینکه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس روزانه میعانات گازی 9 فاز پارس جنوبی را مصرف خواهد کرد، یادآور می‌شود: «روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز و 40 هزار بشکه میعانات گاز از هر فاز استاندارد پارس جنوبی تولید می‌شود، که با تکمیل همه فازهای پارس جنوبی، میزان تولید میعانات گازی از این میدان به روزانه یک میلیون بشکه افزایش خواهد یافت.» مدیرعامل سرمایه‌گذاری نفت و گاز تامین با یادآوری اینکه از ویژگی‌های پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس این است که محصولات سنگین و دارای ارزش پایین مانند قیر را تولید نمی‌کند، می‌گوید: «از تجربه ساخت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس باید برای نوسازی و بهسازی کیفیت سایر پالایشگاه‌های کشور استفاده کرد. »
«ستاره خلیج‌فارس» تنها پالایشگاه بدون نفت کوره
احمد جزایری، تحلیلگر بازار نفت و گاز در گفتگو با خبرنگار نشریه آتیه‌نو در تشریح مهم‌ترین مزیت‌های ساخت و بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، گفت: «سال 1395 متوسط مصرف بنزین کشور حدود 74 میلیون لیتر در روز بود که با توجه به تولید حدود 65 میلیون لیتر بنزین در پالایشگاه‌های موجود نفت کشور، عملا شکافی حدود 9 تا 10 میلیون لیتری بین عرضه و تقاضای بنزین وجود داشت. درنتیجه ناچار مابقی بنزین مورد نیاز کشور از محل واردات تامین می‌شد.» این تحلیلگر بازار نفت و گاز با اعلام اینکه همزمان با افزایش مصرف و واردات بنزین، امسال بهره‌برداری از فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس با ظرفیت تولید روزانه 12 میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو چهار آغاز شده است، تصریح کرد: «با بهره‌برداری کامل از فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس عملا برای نخستین بار در طول تاریخ 108ساله صنعت نفت، نیاز کشور به واردات بنزین به طور کامل از بین رفته است. براساس برنامه زمان‌بندی، با بهره‌برداری از فازهای دوم و سوم این پالایشگاه میعانات گازی با ظرفیت تولید 24 میلیون لیتر بنزین یورو چهار عملا ایران به جمع کشورهای صادرکننده بنزین جهان می‌پیوندد.»
وی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ساخت و بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را بالا بودن ضریب استحصال بنزین و گازوئیل در مقایسه با سایر پالایشگاه‌های نفت ایران و حتی منطقه خاورمیانه عنوان کرد و افزود: «در شرایط فعلی از هر یک بشکه میعانات گازی پالایشگاه خلیج‌فارس حدود 60 درصد بنزین یورو چهار و با اکتان بالای 90 و حدود 25 درصد گازوئیل تولید می‌شود که بالاترین ضریب تولید بنزین و گازوئیل با استاندارد یورو در بین کل پالایشگاه‌های نفت ایران و منطقه است.» این کارشناس اقتصاد انرژی یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس را صفر بودن تولید نفت کوره عنوان کرد، به طوری که با بهره‌برداری از سه فاز این پالایشگاه به طور متوسط روزانه 36 میلیون لیتر بنزین، 14 تا 15 میلیون لیتر گازوئیل، 5/3 میلیون لیتر سوخت جت، 8/3 میلیون لیتر گاز مایع، 130 تن گوگرد تولید می‌شود و عملا نفت کوره‌ای تولید و عرضه نخواهد شد. وی تاکید کرد: «پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس هیچ‌گونه نفت کوره‌ای تولید نمی‌کند، در حالی که در شرایط فعلی یکی از چالش‌های صنعت پالایش نفت ایران بالا بودن سهم و درصد تولید نفت کوره در پالایشگاه‌هاست و عملا قرار است با 14 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید سهم تولید نفت کوره در پالایشگاه‌های موجود نفت کشور به حدود 10 درصد کاهش یابد».
منبع : هفته نامه آتیه نو
