تامین۲۴/ در حال حاضر مازاد تولید وجود دارد. علاوه بر مازاد تولید از لحاظ استانداردهای تولید نیز کارخانه‌های ایران در وضع مناسبی قرار ندارند. استانداردهای صنعت کاشی و سرامیک ایران شامل تولید سرانه، انرژی مصرفی، هزینه‌های تعمیر و نگهداری، مقدار ضایعات و تعداد نیروی کار با استانداردهای رایج دنیا تطابق مناسبی ندارد. بدیهی است که چنین محصولاتی از شرایط لازم برای ورود به بازارهای جهانی برخوردار نیستند. از طرفی نابرابری عرضه و تقاضا که یکی از دلایل آن در سال‌های اخیر کاهش شدید ساخت‌و‌ساز در کشور و رکود در بازار مسکن است، باعث شده در حال حاضر حدود 350 میلیون مترمربع محصول نزد کارخانه‌ها و شبکه‌های توزیع به صورت دپو موجود باشد. این موضوع بازار را با تبعات سنگینی در رابطه با کاهش قیمت‌های فروش توسط برخی از کارخانجات مواجه کرده است.
ادامه این روند باعث از کارافتادن چرخه تولید می‌شود. شاهد این اتفاق تعطیل شدن شماری از کارخانجات تولیدی در سال‌های اخیر است .این گزارش به بررسی وضعیت صنعت کاشی و سرامیک در کشور، صادرات و واردات آن، و در ادامه به بررسی مشکلات صنعت کاشی و سرامیک در کشور و راهکارهای خروج از این مشکلات می‌پردازد. برای این کار ابتدا به بررسی وضعیت صنعت کاشی و سرامیک در کشور در قسمت‌های مختلف می‌پردازیم. تولید و مصرف، صادرات و واردات آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که تولید کشور در حوزه صنعت کاشی و سرامیک روند نزولی داشته، اما روند صادرات صعودی بوده اما با نرخ پایین همراه بوده است. همچنین مصرف کاشی و سرامیک در کشور با توجه به رکود در حوزه مسکن و ساخت و ساز در طی سالیان اخیر روند کاملاً نزولی را نشان می‌دهد. آمار و اطلاعات استخراج شده از گمرک ایران نشان می‌دهد که ارزش صادرات کاشی و سرامیک کشور در 12 ماهه منتهی به سال 1394 نسبت به مدت مشابه سال 1393 حدود 5درصد افزایش یافته اما مقدار صادرات در همین مدت نسبت به سال 1393 حدود 3درصد کاهش یافته است.
لذا این تفاوت ناشی از کاهش متوسط ارزش صادرات هر مترمربع کاشی و سرامیک ایران در سال 1394 بوده که حدود 25 سنت کاهش یافته است. مقدار صادرات به عراق در سال 1394 نسبت به سال 1393 به میزان 9 میلیون مترمربع افزایش داشته ولی ارزش هر مترمربع کاشی و سرامیک صادر شده حدود 30 سنت نسبت به سال 1393 کاهش نشان می‌دهد. در سال 1394 بازار کشورهای آفریقایی از جمله سومالی، اوگاندا، سودان، آفریقای جنوبی، نیجریه، نیجر، کنیا، تانزانیا و غنا مورد توجه صادرکنندگان کاشی و سرامیک ایران قرار گرفت و بطوری که آمارها نشان می‌دهد، صادرات به این کشورها از مرحله ارسال نمونه عبور و به صادرات انبوه رسیده است.صادرات کاشی به پاکستان در سال 1394 نسبت به سال 1393 حدود 51 درصد کاهش داشته است که ناشی از نفوذ محصولات چین در این کشور و سختگیری‌های گمرکی و موانع تعرفه‌ای برای واردات کاشی و سرامیک از ایران بوده است. در حال حاضر کشور چین 61 درصد بازار کاشی و سرامیک پاکستان را در اختیار دارد.
صادرات به کشورهای ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان بصورت محسوسی در سال 1394 کاهش یافته، در صورتی‌که در سال‌های گذشته، صادرات به کشورهای مذکور از روند روبه رشدی برخوردار بوده است. صادرات به آذربایجان برای دومین سال متوالی با کاهش مواجه گردیده و از رتبه سوم بازار صادرات ایران در سال 1393، به رتبه ششم در سال 1394 تنزل یافته است. کشورهای ترکیه، چین، روسیه و اوکراین و اسپانیا 5 کشور اول صادرکننده کاشی به آذربایجان به شمار می‌روند. به دلیل موقعیت خاصی که در شش ماهه دوم سال 1394 در تجارت خارجی روسیه به وجود آمد، صادرات کاشی و سرامیک ایران به این کشور افزایش یافت و در صورتی که به این بازار و ویژگی‌های آن توجه شود، مقدار صادرات ایران به سرعت در سال جاری قابل افزایش خواهد بود. در حال حاضر اسپانیا، اوکراین، ایتالیا، بلاروس و چین 5 کشور تأمین‌کننده کاشی و سرامیک روسیه هستند و ایران در جایگاه دوازدهم صادرکنندگان کاشی و سرامیک به روسیه در سال 2015 قرار داشته است. همچنین میزان واردات کاشی و سرامیک در سال 1394 نسبت به سال 1393 حدود 8 درصد کاهش یافته است. در طی این مدت میزان واردات از کشورهای چین، امارات، اسپانیا و هند کاهش و از کشورهای ترکیه، ایتالیا و آلمان افزایش یافته است. اما در ادامه برای ارائه تصویری روشن تر به تحلیل صنعت کاشی و سرامیک به لحاظ نقاط قوت، ضعف، مشکلات استراتژیک و تهدید‌ها در کشور می‌پردازیم.
اثر رکود بازار مسکن بر صنعت کاشی و سرامیک تعداد پروانه های صادره در حوزه بازار مسکن از 238 هزار عدد در سال 1389 به 100 هزار عدد در سال 1394 کاهش یافته که این رکود در این بازار را نشان می‌دهد. بطوریکه بازار محصولات کاشی و سرامیک می‌بایست نیاز همین بازار را تأمین کند و با توجه به اینکه تقاضا برای این محصولات کاهش یافته، این موضوع باع موجودی فزاینده انبار 326 میلیون مترمربعی کاشی و سرامیک در کارخانجات تولیدی کاشی و سرامیک در کشور شده است. همچنین وضعیت موجودی انبارهای کاشی و سرامیک در کشور نیز روند صعودی داشته است. عمده مصرف محصولات تولیدی کاشی و سرامیک در داخل کشور است. رکود حاکم بر بازار ساخت و ساز و مسکن در کشور باعث شد اکثر کارخانجات تولیدی کاشی و سرامیک کشور در مسیر تعطیلی قرار گیرند. طی سالیان اخیر تعداد زیادی از کارخانجات بزرگ کاشی و سرامیک کشور تعطیل شده‌اند، به نحوی که براساس آمار موجود، تا به حال حدود 10 کارخانه تعطیل گردیده‌اند. همچنین اکثر کارخانجات با کمتر از 50 درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. از مهمترین شرکت‌هایی که به طور کامل تعطیل شده‌اند می‌توان به شرکت‌های کاشی نیلو، حافظ، ایرانا و خزر اشاره کرد. ضمناً موارد ذیل نیز در خصوص وضعیت این صنعت قابل ذکر می‌باشد: براساس نظر خبرگان این صنعت، نیاز کشور به کاشی و سرامیک سالانه 250 میلیون مترمربع است، در حالی که در حال حاضر حدود 350 میلیون مترمربع کاشی و سرامیک در انبار کارخانه‌ها و مراکز توزیع انباشت شده است. در سال 1394 صادرات کاهش نداشته، ولی قیمت فروش صادراتی از متوسط 4 دلار به 2.5 دلار کاهش یافته است. کاهش نیاز داخل و عدم کشش بازار به دلیل رکود در ساخت و ساز در کشور باعث پایین آمدن تقاضای داخلی برای کاشی و سرامیک شده است.
منبع : ماهنامه قلمرو رفاه / مهدی تقوی
