تامین ۲۴/ همین دوگانگی زمینه بروز اشتباه و سردرگمی را فراهم میکند و در عرصه بینالمللی، مشابهت با ریال کشورهای دیگر مانند عربستان نکته مثبتی به شمار نمیرود. در سال ۱۳۱۱، ریال به جای تومان بهعنوان واحد پول رسمی وارد چرخه اقتصاد ایران شد و از آن روزگار تا امروز واحد پول ایران محسوب میشود. از مهمترین واحدهای پول ایران در طول تاریخ میتوان به دینار، شاهی، قران، تومان و ریال اشاره کرد. دینار که از اولین واحدهای پولی ایران به شمار میرود واحد قدیمی پول در امپراتوری روم شرقی بود که مسلمانان پس از فتح روم از آن بهعنوان واحد پول خود استفاده کردند.
امروز برخی کشورهای عربی همچنان از این واحد پولی استفاده میکنند. ایرانیان نیز از دینار بهعنوان واحد پول استفاده میکردند هرچند بهتدریج و در اثر تورم دینار ارزش خود را از دست داد. ابتدا سلطان محمود غزنوی سکه یکصد دیناری یا صنار را با نام «محمودی» ضرب کرد. همزمان شاهان سامانی نیز سکههای ۵۰ دیناری را ضرب و آن را «شاهی» نامیدند. در دوران صفویه شاهعباس سکه ۲۰۰ دیناری ضرب و آن را «عباسی» نامید. عباسی درحقیقت معادل ۲ محمودی یا ۴ شاهی است. نادرشاه افشار با ضرب ۵۰۰ دیناری آن را «نادری» نامید، اما مردم هماره چون هر شاهی معادل ۵۰ دینار بود از لفظ ۱۰ شاهی استفاده میکردند.
در دوران قاجار تومان، قران و شاهی واحدهای اصلی پول ایران را تشکیل میدادند. تومان واژهای ترکی است به معنای ۱۰ هزار، که در تقسیمات لشکری هر ۱۰ هزار سرباز، تومان و فرمانده آنها، امیر تومان نامیده میشد. فتحعلیشاه قاجار برای نخستینبار تومان طلا را با وزن یک و یکششم مثقال در سال ۱۱۸۸ هجری خورشیدی ضرب کرد. در این زمان همچنین سکه نقره جدید یا همان «قران» نیز متداول شد که معادل یکدهم تومان و 5 عباسی یا ۲۰ شاهی بود. این واحد پول بین سالهای ۱۲۰۳ تا ۱۳۱۰ در ایران رواج داشت. در این دوران همچنین از شاهی که به صورت سکهای مسی بود استفاده میشد. ناصرالدینشاه در سال ۱۲۵۹ هجری خورشیدی وزن طلای تومان را کاهش داد و ارزش آن برابر ۱۰ قران نقره شد.
واژه ریال که ریشه اسپانیایی و پرتغالی دارد به مفهوم «شاهی» و همچنین نام سکهای نقرهای است که در دو کشور مذکور و سرزمینهای وابسته به آنها رواج داشته و سپس وارد زبان فارسی شده است. ریال که سکهای جهانی بود و معادل ۱۲۵۰ دینار یا یکهشتم تومان ارزش داشت، برای نخستین بار در سال ۱۱۷۶ هجری خورشیدی رواج یافت. در سال ۱۲۰۳، ریال از رونق افتاد و جای خود را به قران که معادل هزار دینار یا یکدهم تومان بود داد؛ تا بدین ترتیب واحد پول ایران وارد سیستم اعشاری شود.
اول فروردین ۱۳۱۱ هجری خورشیدی به علت کم شدن ارزش قران و نیاز به واحد پول ساده و قوی، ریال با پشتوانه طلا واحد اصلی پول ایران شد. بانک شاهنشاهی که توسط انگلستان تاسیس شده بود، حدود ۴۰ سال چاپ اسکناس را در انحصار خود داشت؛ تا اینکه در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۰۹، حق انتشار اسکناس از آن بانک سلب و به بانک ملی ایران واگذار شد. دو سال بعد و همزمان با آغاز سال ۱۳۱۱، واحد پول کشور که از تومان به ریال تغییر کرده بود توسط بانک ملی ایران منتشر شد و ملاک معاملات قرار گرفت. اسکناسهای اولیه به صورت ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۰۰۰ ریالی چاپ شدند. اکنون با گذشت نزدیک به 90 سال، در صورت تصویب مجلس و شورای نگهبان، واحد پولی ریال حذف و واحد پولی تومان به اقتصاد بازمیگردد.
* مطالب انتخاب شده از منابع خارجی الزاما بیانکننده دیدگاههای «آتیهنو» نیست
منبع: هفته نامه آتیه نو
