دکتر عبدالمهدی بقایی (معاون خدمات درمانی مدیریت درمان اصفهان)
تقاضای القایی درمان زمانی رخ می‌دهد که ارائه رایگان خدمات، زمینه‌ساز استفاده غیرضروری از منابع شود. در سازمان تأمین‌اجتماعی، این پدیده یکی از عوامل فشار بر هزینه‌های درمانی است و مدیریت آن به یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری تبدیل شده است. راهبردهای اجرایی متنوعی برای کنترل این روند در حال اجراست که از پیاده‌سازی نظام ارجاع تا تحلیل داده‌های نسخه الکترونیک را دربر می‌گیرد. طبق برنامه، تأمین‌اجتماعی قصد دارد تا پایان سال، شصت درصد از خدمات سرپایی را در چارچوب نظام ارجاع سامان دهد تا بیماران برای دریافت خدمات تخصصی و پاراکلینیک در مسیر مشخصی هدایت شوند و مراجعات تکراری کاهش یابد.
در کنار نظام ارجاع، اعمال محدودیت‌های منطقی بر تعداد ویزیت یا میزان دارو در بازه زمانی معین نیز در دستور کار قرار گرفته است. همچنین تدوین گایدلاین‌ها و پروتکل‌های درمانی برای بیماری‌های شایع، رویکرد دیگری است که اجرای آن با هدف پوشش پنجاه درصدی تا پایان سال پیش‌بینی شده است. این دستورالعمل‌ها، تجویز داروهایی چون آنتی‌بیوتیک، مسکن و کورتیکواستروئید و نیز انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها را بر پایه معیارهای علمی تنظیم می‌کنند. عملکرد پزشکان نیز در قالب شاخص‌هایی مانند تعداد ویزیت، نوع تجویز دارو و خدمات پاراکلینیک پایش می‌شود و نتایج آن در کمیته‌های اقتصاد درمان بازبینی خواهد شد تا تجویزهای غیرضروری شناسایی و اصلاح شوند.
آگاهی‌بخشی بیماران، رکن اصلی مهار تقاضای القایی است. در همین راستا، کلاس‌های مجازی و حضوری برای آموزش بیمه‌شدگان درباره عوارض مصرف بی‌رویه دارو و اقدامات تشخیصی برگزار می‌شود. در سطح مدیریتی نیز پژوهش‌های میدانی برای استخراج آمار خدمات القایی و محاسبه هزینه‌ها انجام می‌گیرد. با ثبت هزینه‌ها به تفکیک نوع خدمات، مراکز و پزشکان، گزارش‌های دقیق مالی در دسترس است و تحلیل شاخص‌های غیرمعمول—مانند تعداد بالای تجویز یا آزمایش در بازه مشخص—به کشف موارد خارج از استاندارد کمک می‌کند. بازبینی تصادفی پرونده‌ها و نمونه‌گیری از تجویزها نیز از دیگر ابزارهای کنترلی است که به کاهش مصرف غیرمنطقی منابع درمانی منجر می‌شود.
گسترش خدمات الکترونیک در تأمین‌اجتماعی، رصد تقاضای القایی را تسهیل کرده است. نسخه الکترونیک و سامانه تجویز دارو (e-prescription) با هشدار خودکار درباره دوز یا نوع داروی غیرمتعارف، مانع از تجویزهای خارج از استاندارد می‌شود. تحلیل هم‌زمان داده‌های بیمار، کنترل خدمات پاراکلینیک را نیز ممکن کرده و دوباره‌کاری‌ها را کاهش داده است.
داده‌کاوی هوشمند، روندهای غیرعادی را شناسایی می‌کند و گزارش‌دهی دقیق از عملکرد پزشکان و مراکز درمانی را در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
