به گزارش تامین 24 به نقل از ایسنا، طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف حمایت از خانواده‌های کم درآمد و اقشار آسیب‌پذیر، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و کاستن از فشارهای اقتصادی ناشی از تورم به اجرا درآمده است و گامی مهم در تحقق عدالت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی خانوارها محسوب می‌شود. این طرح با تسهیل دسترسی به کالاهای اساسی و بهبود فرآیند تأمین و توزیع، می‌تواند ظرفیت قابل توجهی در کاهش هزینه‌های معیشتی و کنترل تورم داشته باشد.
طرح کالابرگ الکترونیکی با فراهم کردن امکان استفاده از یارانه غیرنقدی برای برخی کالاهای غذایی اساسی تأثیر مستقیمی بر الگوهای مصرف خانوار دارد. این شیوه تخصیص منابع می‌تواند به تأمین بهتر نیازهای اولیه غذایی خانوارهای هدف کمک کند و در عین حال زمینه‌ای برای مدیریت هدفمندتر حمایت‌های دولتی فراهم آورد.
در همین راستا مجلس شورای اسلامی در چارچوب اسناد بالادستی، بر ضرورت استفاده بهینه از ظرفیت کالابرگ الکترونیکی تأکید کرده است. در ماده ۳۱ قانون برنامه هفتم توسعه و در تبصره (۱۳) قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نیز بر استفاده دولت از این ظرفیت به منظور بهبود کارآمدی در تخصیص منابع یارانه‌ای و ارتقای عدالت اقتصادی تأکید شده است. این مصوبات نشان‌دهنده رویکرد نظام تقنینی کشور در جهت تقویت سیاست‌های حمایتی هدفمند و بازتوزیع عادلانه منابع در قالب الگوهای غیرنقدی است. باتوجه به این چارچوب‌های قانونی و اهداف کلان، ارزیابی اثربخشی واقعی این سیاست در سطح جامعه و از منظر دریافت‌کنندگان آن ضروری به نظر می‌رسد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس؛ از این رو، این نظر سنجی با هدف بررسی میزان استفاده شهروندان مشمول دریافت کالابرگ (هفت دهک درآمدی) از این طرح، سطح رضایتمندی آنان از اجرای طرح کالابرگ و شناسایی چالش‌ها و موانع احتمالی در فرایند بهره برداری از آن انجام شده است. همچنین ترجیحات مردم در زمینه نحوه تخصیص یارانه غیرنقدی، نوع اقلام مشمول، شیوه دریافت کمک (کالابرگ یا نقدی) و ادراک از عدالت در دهک‌بندی اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
زمان گردآوری داده‌ها ۵ تا ۷ مردادماه سال ۱۴۰۴ با جامعه آماری همه سرپرستان خانوار با دهک‌های اقتصادی ۱ تا ۷ در سراسر کشور انجام شده است.
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نمونه
۶۸.۷ درصد از پاسخگویان مرد و ۳۱.۳ درصد زن هستند. ۳۳.۵ درصد در بازه سنی ۱۸ تا ۳۵ سال (جوان)، ۴۸.۷ درصد در بازه سنی ۳۶ تا ۵۰ سال (میانسال) و ۱۷.۲ درصد در بازه سنی بیش از ۵۰ سال (مسن) قرار دارند.
۲۷.۸ درصد دارای تحصیلات دانشگاهی، ۶۸.۸ درصد دارای تحصیلات غیر دانشگاهی و ۲.۶ درصد نیز بی‌سواد هستند.
۸۶.۵ درصد از پاسخگویان متأهل و ۳.۱ درصد مجرد هستند. علاوه بر این ۱۰.۴ درصد همسرشان فوت شده یا مطلقه هستند.
۱۷.۸ درصد از پاسخگویان ساکن مراکز استان، ۵۹.۸ درصد ساکن شهرهای تابعه و ۲۲.۴ درصد ساکن روستاهای کشور هستند.
طبق اظهار پاسخگویان، به لحاظ وضعیت درآمد، ۴۳.۴ درصد به طور متوسط کمتر از ۱۲ میلیون تومان، ۳۴.۹ درصد ۱۲ تا ۱۸ میلیون تومان، ۱۳.۸ درصد ۱۸ تا ۲۵ میلیون تومان و ۵.۲ درصد به طور متوسط ۲۵ میلیون تومان یا بیشتر درآمد دارند.
۶۰.۲ درصد از پاسخگویان اظهار کرده‌اند در حال حاضر هر عضو خانوادشان مبلغ ۳۵۰ هزار تومان سهمیه کالابرگ دریافت می‌کند. همچنین، ۳۸.۴ درصد از آنها سهمیه کالابرگ دریافتی به ازای هر عضو خانواده‌شان را مبلغ ۵۰۰ هزار تومان اعلام کرده‌اند.
سنجش استفاده مشمولان طرح از کالابرگ
در این بخش پس از ارائه توضیحاتی از دریافت‌کنندگان کالابرگ، درباره دفعات استفاده از کالابرگ، اولویت کالاهای خریداری شده، فروشگاه‌های منتخب آنها، مبادله کالابرگ با وجه نقد، کافی بودن میزان کالابرگ و پیگیری اخبار مربوط به آن سؤال شده است.
نوبت‌های دریافت کالابرگ
در قالب یک سؤال چند گزینه‌ای از پاسخگویان سؤال شده است «تا به حال در کدام نوبت‌ها از کالابرگ استفاده کرده‌اید؟». در پاسخ ۸۳.۹ درصد در نوبت اسفندماه، ۸۸.۱ درصد در نوبت فروردین‌ماه و ۶۰.۸ درصد در نوبت «مردادماه » را نام برده‌اند.
مطابق با نتایج به دست آمده، ۵۰.۴ درصد از مشمولان طرح در هر سه نوبت، ۳۳.۳ درصد در دو نوبت و ۱۵.۲ درصد فقط در یک نوبت از کالابرگ خود استفاده کرده‌اند.
نتایج حاصل از آزمون‌های آماری نشان می‌دهد که در دو نوبت اول، یعنی اسفندماه و فروردین‌ماه تفاوت معناداری میان درصد استفاده‌کنندگان از کالابرگ در دهک‌های درآمدی مختلف مشاهده نمی‌شود؛ اما در نوبت آخر، یعنی مردادماه، افرادی که در دهک‌های درآمدی ۶ و ۷ قرار دارند، کمتر از طرح استقبال کرده‌اند.
در دو نوبت اول یعنی اسفندماه و فروردین‌ماه تفاوت معناداری میان درصد استفاده‌کنندگان از طرح در دسته‌های درآمدی تعریف شده مشاهده نمی‌شود؛ اما در نوبت آخر یعنی مردادماه، افرادی که متوسط درآمد ماهانه آنها از ۱۸ میلیون بیشتر است، کمتر از کالابرگ خود استفاده کرده‌اند.
کالاهای خریداری شده به وسیله کالابرگ
از پاسخگویان پرسیده شده «از میان کالاها کدام موارد را با کالابرگ خریداری کردید؟» در بین مواردی که نام برده شد به ترتیب روغن توسط ۸۷.۵ درصد، قند و شکر توسط ۶۶.۵ درصد، تخم مرغ توسط ۶۲.۷ درصد، لبنیات توسط ۵۷.۵ درصد، حبوبات توسط ۵۶.۷ درصد، برنج توسط ۵۵.۸ درصد، مرغ توسط ۵۵.۲ درصد و گوشت توسط ۳۶.۱ درصد از مشمولان طرح با استفاده از کالابرگ خریداری شده است.
خرید کالاهای خارج از سبد پیشنهادی به وسیله کالابرگ
در قالب یک سؤال باز از پاسخگویان پرسیده شده است «به غیر از مواردی که نام برده شد شما چه کالای دیگری را با سهمیه کالابرگ خریداری کرده‌اید؟» در پاسخ حدودا نیمی از پاسخگویان ۵۶.۵ درصد اذعان کرده‌اند غیر از موارد نام برده شده در سهمیه کالابرگ کالای دیگری خریداری نکرده‌اند. از طرفی نیمی از مشمولان ۴۹.۵ درصد به وسیله کالابرگ خود کالایی غیر از اقلام تأیید شده تهیه کرده‌اند؛ به طوری که ۲۲.۴ درصد از این افراد مواد شوینده و ۹.۳ درصد لوازم بهداشتی تهیه کرده‌اند. همچنین، ۵.۹ درصد رب، ۳.۱ درصد چای و ۸.۸ درصد مواد خوراکی و تنقلات دیگری را به وسیله کالابرگ خریداری کرده‌اند.
فروشگاه‌های منتخب برای خرید با کالابرگ
در پاسخ به سؤال «با کالابرگ بیشتر از کدام فروشگاه‌ها خرید کرده‌اید؟» حدود نیمی از دریافت کنندگان کالابرگ یعنی ۵۱.۶ درصد، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و ۳۸.۹ درصد مغازه‌ها و سوپرمارکتهای محلی را به عنوان فروشگاه منتخب خود برای تهیه اقلام مشخص شده در کالابرگ انتخاب کرده‌اند. همچنین ۸.۸ درصد از مردم برای خرید به وسیله کالابرگ به «هر دو» نوع فروشگاه مراجعه کرده‌اند.
نتایج آماری نشان می‌دهد، کسانی که از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید می‌کنند بیشتر از کسانی که از مغازه‌ها و سوپر مارکت‌های محلی استفاده می‌کنند به وسیله کالابرگ خود گوشت و لبنیات خریداری کرده‌اند. به ازای سایر اقلام قابل خرید با کالابرگ، تفاوت معناداری میان این دو محل قابل خرید مشاهده نشده است.
جوانان بیشتر از سایر گروه‌های سنی ابراز کرده‌اند با کالابرگ خود بیشتر از مغازه‌ها و سوپر مارکت‌های محلی خرید می‌کنند؛ به طوریکه به ترتیب ۴۹.۶ درصد از جوانان، ۴۰.۷ درصد از میانسالان و ۳۶.۹ درصد از افراد مسن چنین گفته‌اند.
تأمین نیازهای غذایی خانواده به وسیله کالابرگ
زمانی که از پاسخگویان سؤال شد «مقدار کالاهایی که با کالابرگ خریداری کردید تا چه حد برای تأمین نیازهای غذایی خانواده شما در طول یک ماه کافی بود؟» یک سوم از آنها یعنی ۳۳.۴ درصد پاسخ دادند که این مقدار «اصلا» برای تأمین نیازهای یک ماه خانواده‌شان کافی نبوده است. علاوه بر این، ۵۶.۱ درصد اذعان کرده‌اند کالاهای خریداری شده تا حدی کافی بوده و تنها ۸.۷ درصد از مردم این میزان کالا را برای تأمین نیازهای غذایی خانواده‌شان کافی اعلام کرده‌اند.
مطابق با یافته‌های آماری دهک‌های درآمدی دوم و سوم بیشتر از سایر دهک‌ها اذعان کرده‌اند سهمیه دریافتی تاحدی نیاز مصرفی یک ماه خانواده آنها را تأمین کرده است.
افرادی که اذعان کرده‌اند اعضای خانواده آنها کالابرگ به ارزش ۳۵۰ هزار تومان دریافت می‌کنند، به کافی نبودن آن برای تأمین نیازهای غذایی خانوار بیشتر اشاره کرده‌اند (۳۹.۱ در مقابل ۲۶.۲ درصد).
تفاوت معناداری میان پاسخ‌های ساکنان نقاط مختلف کشور (مرکز استان، شهر تابعه و روستا) و همچنین بین دسته‌های متوسط درآمد تعریف شده، مشاهده نشده است.
نحوه پیگیری اخبار مربوط به کالابرگ
از پاسخگویان سؤال شده است «اخبار و اطلاعات مربوط به کالابرگ را بیشتر از چه طریقی دریافت می‌کنید؟»، حدوداً یک سوم از این افراد یعنی ۳۲.۵ درصد بیشتر از طریق صداوسیما اخبار مربوط به کالابرگ را دریافت می‌کنند. علاوه بر این، ۲۰.۶ درصد از طریق شبکه‌های اجتماعی، ۱۶.۶ درصد از طریق خانواده، دوستان و اطرافیان و ۱۰ درصد از طریق فروشگاه‌ها و مغازه‌ها پیگیر اخبار مربوط به کالابرگ هستند.
اپلیکیشن شما را تنها ۶ درصد به عنوان روش اصلی پیگیری اخبار مربوط به کالابرگ بیان کرده‌اند.
مطابق با نتایج آماری، هر چه سطح تحصیلات بالاتر باشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای دریافت اخبار مربوط به کالابرگ بیشتر می‌شود. افراد با تحصیلات زیر دیپلم بیشتر از دیگران از طریق صداوسیما و افراد با تحصیلات دیپلم و دانشگاهی بیشتر از دیگران از طریق اپلیکیشن شما اطلاعات مربوطه را پیگیری می‌کنند.
با افزایش سن درصد افرادی که از طریق صدا وسیما اخبار مربوط به کالابرگ را پیگیری می‌کنند، بیشتر شده و از درصد کسانی که از طریق شبکه‌های اجتماعی و همچنین کسانی که به وسیله خانواده دوستان و اطرافیان این اخبار را دریافت می‌کنند، کاسته شده است.
مبادله کالابرگ با وجه نقد
در پاسخ به سؤال «آیا در میان اطرافیان شما فردی بوده که در ازای دریافت پول نقد، کالابرگ خودش را به مغازه دار یا شخص دیگری داده باشد؟»، ۸۴.۴ درصد از پاسخگویان چنین موضوعی را مشاهده نکرده‌اند و تنها ۶ درصد شاهد این اتفاق بوده‌اند.
