شمارش معکوس برای حذف یارانه ۱۸ میلیون فرد پردرآمد

به گزارش تامین 24، آمارهای رسمی گویای آن است که نزدیک به یک سوم از سالمندان کشور زیر خط فقر مطلق به سر می‌برند، شرایطی که درآمد فرد حتی برای تامین هزینه‌های مربوط به خوراک و اسکان او هم کفایت نمی‌کند. این وضعیت قشر سالمند جامعه است که برای درمان خود نیز با مخارج متعدد مواجهند و از سوی دیگر توان فیزیکی آنها برای کار و کسب درآمد تحلیل رفته است.حال به این قشر از جامعه، بخش‌های دیگری مانند خانواده‌های دارای فرزند معلول، بیماران خاص، خانواده‌های بی سرپرست، بیکار و غیره را هم که اضافه کنیم مشخص می‌شود در میان سایر افراد جامعه نیز جمعیت افراد زیر فقر مطلق اندک نیست؛ حال به این جمعیت افرادی که زیر خط فقر شدید و خط فقر هم قرار دارند اضافه کنید تا بدانیم در اقتصادی که چندین سال است تورم بالای ۲۰ و ۴۰ درصد را تجربه می کند، چه خانواده‌ها که نیازمند حمایت‌های دولتی برای ادامه حیات نیستند؛ البته طبیعتا بخشی از جامعه هم هستند که از نظر مالی اوضاع مناسبی دارند و رقم‌هایی در حد یارانه برای آنها پول خرد حساب می‌شود.در این شرایط، یارانه ۴۵ هزار تومانی خانوارها پس از سال‌ها به ۳۰۰ هزار تومان و ۴۰۰ هزار تومان رسید تا سوبسید از کالا به خانوار منتقل شود. البته با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور، در سال‌های بعد نیز دولت‌ها تصمیم گرفتند به منظور حمایت از معیشت خانوار، یارانه مضاعفی را هم با نام کالابرگ در اختیار مردم قرار دهند که آن نیز منابع بودجه‌ای خاص خود را نیاز دارد. منابع هدفمندی یارانه ها در بودجه امسال از محل درآمدهای حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، صادرات فرآورده‌های نفتی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی‌ها تامین می شود و در کنار آن از محل بودجه عمومی دولت نیز ۲۰۰ هزار میلیارد تومان کمک زیان برای پوشش کسری احتمالی بودجه هدفمندی در نظر گرفته شده است یعنی درآمدهایی که در قانون هدفمندی یارانه ها دیده شده، کفاف پرداخت یارانه نقدی مشمولان را نمی دهد و دولت مجبور است کسری آن را از بودجه عمومی خود جبران کند.با توجه به اینکه خانوارهای دهک های یک تا ۳ ماهانه ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر و ۴ تا ۹ نیز ماهانه ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر یارانه دریافت می کنند، بنابراین تقریبا به ۹ دهک از کل جمعیت کشور، ماهانه به طور میانگین ۳۵۰ هزار میلیارد تومان پرداخت می‌شود که برابر است با پرداخت ماهانه ۲۶ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی؛ از این رو حذف سه دهک درآمدی می تواند منابعی را که دولت صرف پرداختی های این بخش می کند، به سمت دهک های فقیرتر هدایت کند.برخی آمارها گویای آن است که اکنون حدود ۸۰ درصد از ایرانیان یارانه نقدی دولت را دریافت می کنند که بر اساس برآوردهای اولیه، حدود ۱۱ میلیون نفر از آنان در طبقه افراد غیرنیازمند قرار دارند.گزارش‌های مرکز آمار ایران که اردیبهشت ماه سال جاری منتشر شده نشان دهنده آن است که ۳۱.۹۴ درصد جامعه در دهک دهم، ۱۵.۵۶ درصد در دهک نهم و ۱۱.۷۳ درصد در دهک هشتم قرار دارند.بر همین اساس قانون بودجه۱۴۰۴ دولت را مکلف کرده تا پایان سال یارانه نقدی خانواده‌های پردرآمد (دهک های هشتم، نهم و دهم) را حذف کند؛ در این رابطه در پایان ماه فروردین امسال و پس از پرداخت دور اول یارانه های نقدی به مشمولان، مشخص شد که حذف ۴۳۶ هزار نفر از لیست یارانه بگیران دولت حذف شده اند؛ احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اوایل اردیبهشت ماه در این باره گفته بود: در دولت چهاردهم تنها یارانه ۷۵۰ هزار نفر قطع شده است که از این تعداد، ۱۵۰ هزار نفر مقیم خارج از کشور بودند و بقیه نیز طبق شاخص‌های اقتصادی در دهک‌های بالای درآمدی قرار داشته‌اند.البته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی این را هم گفت، کسانی که به حذف یارانه خود اعتراض داشته باشند، می توانند درآمد ماهانه خود را اعلام کنند تا پس از بررسی ها اگر مشخص شد اطلاعاتشان درست بوده و زیر سقف تعیین شده درآمد دارند، یارانه آنها بازگردانده خواهد شد اما اگر اطلاعات غلط داده باشند، پیشنهاد ما این است که دیگر مشمول هیچ نوع یارانه‌ای از جمله دریافت وام یا زمین یارانه‌ای نشوند.اثر یارانه در کاهش فقرآمارها حاکی از آن است که با شروع پرداخت یارانه‌های نقدی در اواخر سال ۸۹، تعداد جمعیتی که طبق استانداردهای بین‌المللی زیر خط فقر مطلق (۲ دلار در روز) زندگی می‌کنند، کاهش یافت. به طوری که، آمار این جمعیت در سال ۹۱ به پایین‌ترین مقدار خود رسید.بانک جهانی در سال ۲۰۲۲ خط فقر مطلق جهانی را بر حسب برابری قدرت خرید (ppp) کشورها ۲.۱۵ دلار در روز مشخص کرده است. به عبارتی دیگر، افرادی که هزینه روزانه آنها کمتر از ۲.۱۵ دلار باشد، در فقر مطلق به سر می‌برند و در تامین نیازهای اولیه خود دچار مشکل هستند.وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه سه دهک بالای یارانه بگیر بیش از ۲۰ میلیون نفر هستد، بیان کرده است: پس از حذف افرادی که یارانه دریافت نمی کنند و در سال گذشته حذف شدند، یارانه بگیران در این بخش به ۱۸ میلیون نفر رسیده که اگر یارانه این افراد حذف شود، رقمی بالغ بر ۵ همت در ماه، درآمد ایجاد می شود تا براساس آن بتوانیم درآمد حاصل برای توزیع کالابرگ را ایجاد کنیم.احتمال جابجایی دهک‌هافرشاد فاطمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفت گو با تامین ۲۴، در این باره اظهار کرد: یکی از نکات مهمی که در حذف یارانه‌ها و تخصیص آن باید مد نظر قرار گیرد، شیوه انجام این کار است چرا که این امکان وجود دارد که با حذف یارانه دهک هشتم و تخصیص یارانه به دهک هفتم بلافاصله دهک‌های این افراد جابجایی شود.وی گفت: به طور کلی زمانی که صحبت از هدفمندی یارانه‌ها می‌شود باید به کلمه «هدفمندی» توجه شود چراکه با این ترکیب تاکید بر پرداخت یارانه به گروه‌های هدف خواهد بود نه اینکه مبلغی را به عنوان یارانه عمومی پرداخت کنیم. اگر ما در سیاست‌های خود هدفمندی یارانه‌ها را پیاده‌سازی کنیم قطعا هدفگذاری خوبی صورت گرفته است.این اقتصاددان همچنین اظهار کرد: در اجرای چنین سیاستی لازم است چند نکته مدنظر باشد. اگر قرار است برخی دهک‌های درآمدی را حذف کنیم باید تعیین و تشخیص دهک‌ها با دقت و ظرافت بالایی صورت گرفته باشد و اینکه اطلاعات احصاء شده و مورد استفاده در سامانه رفاه ایرانیان تاچه اندازه دارای چنین مزیتی است باید واکاوی شود.فاطمی افزود: شاید یکی از رویکردهای مناسب برای تخصیص یارانه آن باشد که افراد نیازمند به دریافت این مبلغ درخواست خود را اعلام کرده و در نهایت دستگاه متولی درخواست‌های مطرح شده را مورد بررسی قرار دهد اما در نحوه دهک بندی فعلی ممکن است اشکالاتی رخ دهد.وی ادامه داد: به غیر از افرادی که ممکن است در جامعه نیازمند یا متمول قرار گیرند؛ در میان سایر دهک‌ها اختلاف درآمدی شاید آنقدر زیاد نباشد که بتوان به این راحتی آنها را در دهک‌های مختلف طبقه‌بندی کرد. پرداخت یارانه به برخی دهک‌ها و عدم پرداخت به برخی دهک‌های درآمدی دیگر در کوتاه مدت ممکن است باعث جابجایی دهک‌های این افراد شود و باید در سیاست‌گذاری‌ها فکری به حال این مشکل شود.این استاد دانشگاه همچنین عنوان کرد: همچنین اینکه چه میزان یارانه به افراد هر دهک تخصیص داده می‌شود، موضوعی است که میتواند مورد بررسی قرار گیرد.فاطمی همچنین تصریح کرد: گاه اطلاعاتی درباره جمعیت زیر فقر یا افراد مبتلا به فقر مطلق و فقر شدید ارائه می‌شود اما این آمارها از کجا آمده است و بر چه اساسی است؟ گزارش‌های رسمی از خط فقر در سال‌های گذشته از سوی کدام نهاد منتشر شده است؟وی گفت: باید توجه داشته باشیم که میان درآمد و ثروت تفاوت وجود دارد و برخی افراد بدون اینکه دارای درآمد باشند ممکن است از طریق در اختیار داشتن دارایی‌هایی از جمله مسکن صاحب ثروت تلقی شوند. در شیوه‌های تخصیص یارانه این موضوعات چگونه مورد بررسی قرار خواهند گرفت؟ شاید برای دهک بندی با دقت کافی در حال حاضر پایگاهی نداشته باشیم که با جزئیات کامل توان بررسی وضعیت اقتصادی افراد و خانواده‌ها را داشته باشد.بدیل سیاست های حمایتی در شرایط تورمیاین اقتصاددان تصریح کرد: نکته مهم دیگری که درباره سیاست‌های حمایتی باید مورد توجه قرار گیرد، مدت زمان آنهاست. اگر در شرایط تورمی، فقر در حال همه گیر شدن باشد به جای سیاست‌های حمایتی باید به دنبال راهکاری برای ایجاد رشد اقتصادی بود در غیر این صورت اقتصاد خاصیت مولد بودن خود را از دست خواهد داد. مشکلات معیشتی را برای بلندمدت نمی توان با سیاست‌های حمایتی رفع کرد. این گونه حمایت‌ها ممکن است در کوتاه مدت اثرگذار باشند اما حمایت اقتصادی از ۵۰ درصد جمعیت کشور موضوعی است که به طور مثال ۶ ماه می‌تواند مورد استفاده قرارگیرد نه ۱۰ سال. مثلا ما می توانیم بگوییم در دوره جنگ بخشی از جمعیت کشور با مشکل مواجه شده‌اند و حال دولت قصد دارد برای مدتی آنها را مورد حمایت قرار دهد اما نمی توان این سیاست را برای سال‌های متمادی ادامه داد. مگر یک دولت چقدر مالیات دریافت می کند و اقتصاد دچار رکود چقدر تولید دارد؟ در واقع اگر قرار باشد به این شکل و به صورت دائمی بخشی از جامعه از سوبسیدهای دولتی بهره‌مند شوند این کار به نوعی توزیع فقر خواهد بود.نحوه دهک بندی خانواده‌هامسعود پزشکیان نیز اردیبهشت ماه سال جاری با حضور در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تاکید بر لزوم حذف یارانه سه دهک درآمدی، اظهار کرده بود: مشکل اجرای این تکلیف فقدان داده‌های صحیح، دقیق و به‌روز است.اما درباره نحوه دهک‌بندی افراد احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی فروردین ماه سال جاری در پاسخ به سؤال نمایندگان مجلس درباره دهک‌بندی ها و ضرورت دقت در نحوه تعیین آن، تصریح کرد: وزارت تعاون، ۷ دهک را بر اساس دهک‌بندی قبلی اعلام کرده و تغییری در آن صورت نداده‌ایم و اینگونه نیست که دهک فردی با خرید یک خودرو تغییر کند.وی با بیان اینکه وزارت تعاون مرجع تعیین کننده دهک‌ها نیست، توضیح داد: مرکز آمار ایران تعیین می‌کند افراد با چه سطح درآمدی متعلق به کدام یک از دهک‌های یک تا ۱۰ هستند و وزارت تعاون نیز بر اساس میزان آماری که مرکز آمار اعلام می کند و با در نظر گرفتن مجموع شاخص‌ها، دهک افراد را تعیین می‌کند.ورود افراد از یک دهک و ورود به دهک دیگر بر اساس آیتم‌های وسع‌سنجی صورت می‌گیرد که دو بار در سال انجام می‌شود؛ بدین ترتیب که هر دهک از لحاظ جمعیتی همواره ثابت و بطور متوسط شامل ۸.۵ میلیون نفر است؛ بنابراین در صورتی که در هر مرحله از وسع سنجی افرادی از دهک ۱۰ خارج شده و به دهک های پایین تر بروند، دقیقا معادل تعداد همان افراد از دهک‌های پایین‌تر به دهک ۱۰ اضافه می‌شوند. طبق بند (د) تبصره (۱۷) قانون بودجه کل کشور سال ۱۴۰۲، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف به دهک بندی خانوارها دوبار در سال شده است، لذا دهک خانوار افراد تا دوره دهک‌بندی بعدی غیر قابل تغییر بوده و مجدداً با دریافت داده‌های ثبتی اقتصادی و اجتماعی ارزیابی خواهد شد.