تأمین اجتماعی، ارائه دهنده خدمات درمانی به قشر کم درآمد

 علی حیدری

نائب رئیس هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی

تامین ۲۴/ در تقویم هر کشور روزهایی به عنوان «روز ملی» و در سطحی بالاتر و در جامعه بین المللی برخی روز‌ها به عنوان «روز جهانی» نامگذاری می‌شوند. این قبیل نامگذاری‌ها اقدامی است نمادین و بهانه‌ای است برای پاسداشت زحمات متولیان امور و ارج گذاری تلاش‌ها و مساعی پیشکسوتان و دست اندرکاران و نکوداشت یاد و خاطره متولیان درگذشته و به طریق اولی زمینه‌ای برای تبیین، تعمیق و تبسیط یک مفهوم، پدیده، هنجار رفتاری و فرهنگی و ...

در قرآن آیه ۵ سوره ابراهیم (ع) به «ایام الله» اشاره و بر یادآوری آن حکم شده است و در شرایط حاضر برخی روزهای مناسبتی اعم از مذهبی، انقلابی و ... را به عنوان «ایام الله» می‌شناسند، ولی به نظر می‌رسد برخی از روز‌ها علاوه بر جنبه‌های جهانی، ملی و مناسبتی، می‌توانند جنبه «ایام الناس» داشته باشند. یعنی ایامی که متعلق به مردم و مربوط به مقولات و مفاهیمی است که همه مردم یا بخش قابل توجهی از مردم، ذی نفع آن یا ذی مدخل با آن هستند.

البته اگر این مقولات و مفاهیم در جهت اهداف متعالی و برای خدمت به بندگان و خلق خدا و رفع آلام و مشکلات آنان باشد، می‌تواند تقدیس نیز شود. اگر به موجب آیات و روایات خلق را فارغ از دین، نژاد، جنسیت، رنگ پوست و ... «عیال الله» بدانیم، پس خدمات رسانی به خلق خدا از سوی هر کسی می‌تواند قابل تقدیس باشد و ایام الناس می‌تواند در طول ایام الله مطرح شود.

روز تأمین اجتماعی از این جنس است. روزی که باید تلاش ها، مساعی و مجاهدت‌های فکری و عملی چند نسل از همکاران سازمان تأمین اجتماعی در خدمت به بیمه شدگان و مستمری بگیران ارج گذارده شود.

از این منظر، در قرآن دو سوره وجود دارد: یکی سوره حمد که رابطه مخلوق را با خالق تعریف می‌کند و دیگری سوره ماعون که رابطه مخلوق با مخلوق را در ذیل رابطه مخلوق با خالق تعریف می‌کند. در سوره ماعون برخی از مصادیق تأمین اجتماعی جزو شروط قبولی ایمان، دینداری و عبادات انسان‌ها قلمداد شده و آمده است که اگر انسان هایی که داعیه دینداری دارند، به وظایف خود در قبال همنوعان نیازمند خویش عمل نکنند ایمان، دینداری و عبادتشان مقبول واقع نخواهد شد.

بی شک شجره استوار تأمین اجتماعی در طی بیش از ۶ دهه فعالیت خود که ما حصل چند نسل از مدیران و کارشناسان خدوم و تلاشگر است، توانسته است زندگی‌های زیادی را از ورود به ورطه فقر نجات داده و از چرخه‌های بنیان برافکن آن خلاص بخشد و نکته حائز اهمیت اینکه خدمات سازمان تأمین اجتماعی با حفظ کرامت و شرافت انسانی افراد به آنان ارائه می‌شود و مناسبتی با روش های تحقیرآمیز رایج برای کمک و مساعدت به اقشار و گروه های نیازمند ندارد.

قبل از سال ۱۳۵۳ در کشور و تا پیش از آنکه سازمان انتقال خون تأسیس شود، در ایران پدیده‌ای وجود داشت تحت عنوان «خون فروشی» که برخی از افراد نیازمند با فروش خون خویش امرار معاش می‌ کردند. در آن زمان این پدیده به عنوان یکی از جلوه‌های بارز فقر و فاقه مردم و چهره کریه فلاکت اقشار و گروه های نیازمند، مورد اعتراض و انتقاد قرار می‌گرفت، ولی متاسفانه در شرایط حاضر به راحتی از کنار پدیده فروش اعضاء و جوارح انسان‌ها می‌گذریم.

بی شک یکی از دلایل اصلی اینکه افراد در گذشته شیره جان خویش یعنی خون خود را می‌فروختند و اکنون به فروش پاره‌ای از تن خویش رضا می‌دهند، ابتلاء به فقر و نیازمندی است و عدم اطمینان و امید به آینده. این موضوع رابطه مستقیمی با فقدان نظام رفاه و تأمین اجتماعی فراگیر، جامع و مکفی دارد؛ که اگر چنین نظامی همراه با فراگیری، جامعیت و کفایت شکل می‌گرفت و افراد نسبت به شرایط معیشتی و سلامتی حال و آینده خویش اطمینان و تضمین لازم را احساس می‌کردند، هیچگاه راضی به فروش پاره تن خویش برای تأمین نیازهای روزمره خود و خانواده نمی‌شدند. آیا می‌توان امیدوار بود یا انتظار داشت تا انسانی که به سبب فقر، خود را مثله کرده است، نگاه مثبتی به جامعه داشته و در ادامه عمر خویش نیز تقید به رعایت مصالح، هنجارها، ارزش ها، قواعد و قوانین این جامعه را در خود نهادینه سازد؟

آیا کسی که جامعه اش او را مجبور به مثله کردن خود کرده یا حداقل در قبال به مسلخ رفتن او بی تفاوت بوده، نسبت به این جامعه خوشبین خواهد شد؟ آیا دین و فرهنگ جامعه می‌تواند با هجوم فقر از درب خانه، پایدار بماند و از پنجره نگریزد؟ آیا می‌توان به راحتی از رشد وسیع جرم و جنایت در جامع چشم پوشید و آنرا نادیده گرفت؟ آیا عدم تأمین حداقل کیفیت زندگی، تضمین حداقل معیشت و سلامت و اطمینان و امید به آینده یکی از دلایل اصلی ابتلاء جامعه به این مسائل و مشکلات اجتماعی نیست؟

اگر تا قبل از سال ۱۳۵۳ «خون فروشی» چهره جامعه را مشوش و دل عده‌ای دغدغه‌مند را می‌آزرد، در حال حاضر و به خاطر فقدان یک نظام فراگیر، جامع و مکفی رفاه و تأمین اجتماعی، پدیده‌های مذموم و بسیار تأسف برانگیز دیگری مشاهده می‌شود:

- فروش اعضاء بدن؛ نظیر کلیه با اعمال جراحی بخاطر فقر و نیازمندی

- فروش آبرو؛ یعنی تقبل جرم و رفتن به زندان در قبال تأمین معیشت و نفقه خانواده که در این پدیده برخی افراد که هیچ جرمی را مرتکب نشده اند، جرم یک فرد یا باند قاچاقچی و سایر افراد مجرم را می‌پذیرند و به زندان می‌روند و در ازای آن، قاچاقچی یا باند مبلغی را به صورت مستمری به او و یا خانواده او می‌پردازد.

- فروش اعضای بدن برای اخذ خسارت بیمه؛ به طور مثال یک باند سوءاستفاده گر از بیمه‌های تجاری با یک فرد نیازمند قرارداد همکاری می‌بندد، سپس با انجام بیهوشی دندان های جلو و بالای او را می‌شکنند. سپس گزارش پزشکی قانونی اخذ و گزارش حادثه مبنی بر وقوع این جراحت در لحظه تصادف در یک خودرو یا در اثر تصادف با یک خودرو رخ داده، تهیه می‌شود و سپس خسارت چند میلیونی از شرکت بیمه دریافت می‌شود. بخشی از این مبلغ به این فرد نیازمند پرداخت و مابقی نصیب باند مزبور می‌شود. در پدیده تأسف بارتر همین باند با یک زن نیازمند قرارداد می‌بندد و زن به ازدواج موقت یکی از اعضاء در می‌آید و باردار می‌شود و سپس این بچه با عمل جراحی و بیهوشی سقط می‌شود. سپس از پزشکی قانونی گزارش حادثه مبنی بر اینکه فوت جنین ناشی از تصادف در خودرو و یا با خودرو بوده تهیه و خسارت بیمه دریافت می شود؛ مبلغی به آن زن پرداخته شده و مابقی به باند مزبور می‌رسد.

- فروش دارو و تجهیزات پزشکی بیماران؛ به ویژه بیماران خاص در بازار سیاه توسط خود مبتلایان به این بیماری‌ها که اخیراً و با اجرای طرح توده ستایانه تحول نظام سلامت رونق و رواج بیشتری یافته است و ...

آیا می‌توان از قربانیان این پدیده‌ها انتظار داشت که در ادامه حیات خویش نسبت به جامعه خود و هنجارها، قواعد و قوانین آن وفادار و متعهد باقی بمانند و نسبت به افراد جامعه که نظاره گر این حراجی انسانیت بوده اند، نگاه مثبتی داشته باشند؟ آیا اگر یک نظام فراگیر، جامع و مکفی تأمین اجتماعی در کشور وجود داشت، از وقوع این پدیده‌ها کاسته نمی‌شد؟

با این شرایط آیا نباید روز تأمین اجتماعی را که یادمان تلاش و پاسداشت مجاهدت فکری و عملی چند نسل از مدیران و کارشناسان سازمان تأمین اجتماعی است، تقدیس کرد و ارج نهاد؟ بی شک ارائه خدمات سازمان تأمین اجتماعی در حوزه درمان، بازنشستگی، از کار افتادگی، بازماندگان، بیمه بیکاری و ... باعث شده تا مشمولان این سازمان بطور نسبی کمتر به ورطه فقر افتاده و به ندرت در چنبره و چرخه فلاکت گرفتار شوند.

به همین مناسبت باید روز تأمین اجتماعی را که روز بزرگداشت بازیگران عرصه خدمات اجتماعی کشور است، به همه مدیران و کارشناسان نسل‌های قبل و فعلی این عرصه تبریک گفت.