روی نیمکت‌های وسط حیاط، کمی پایین‌تر از کافه دانشکده علوم اجتماعی نشسته‌ایم، پیراهن چهارخانه آبی بر تن دارد و شلوار جین تیره رنگ‌و‌رو‌رفته‌ای هم به پا کرده. دست‌هایش را تا منتهی‌الیه نیمکت کشانده و موهای بی‌نظمش بر صورتش ریخته، از پسرهای درجه‌یک و بااستعداد پژوهشگری است.
تامین ۲۴/ اینجا احسان صدایش می‌کنیم، احسان میان دخترهای دانشکده هم کم طرفدار ندارد، همین بی‌خیالی و به‌هم‌ریختگی را دوست دارند، آنها به حساب بی‌آلایش‌بودن و انتلگتوئل‌بودنش می‌گذارند، اما خودش حوصله ندارد... وزن‌کم‌کردن‌ها، بی‌حالی‌ها و ضعف‌کردن‌هایش به خاطر بی‌تفاوتی نسبت به زندگی نیست، احسان، دانشجوی خرم‌آبادی که بچه‌ها روی ذهن خلاق و ایده‌های بکرش حساب زیادی باز می‌کنند، حالا یک سال است که معتاد است. او می‌گوید: «اولش توی دانشگاه از گل شروع می‌شه. مخصوصا اگر خوابگاهی باشی. چون گل تقریبا حداقل یکی در میون تو هر اتاقی نیست. اولش هم می‌گن مغز رو باز می‌کنه، یه خورده هم افه روشنفکری ورت می‌داره. اما مغز رو واقعا می‌پکونه، من ولی دوست داشتم و دارم، اصلا این حسش حالم رو خوب می‌کنه. شبای اول با یه کام و دو کام شروع می‌شد، همون‌قد که فاز خنده برداریم، دلتنگی خانواده یادمون بره، البته همیشه هم فاز خنده نمی‌داد، یه وقتایی می‌زدیم زیر گریه، اما فاز خنده‌ش بهتره، و البته بیشتر. البته فقط هم گل نبود، گل مث سیگار می‌مونه، همه دارن، اگر خیلی باکلاس و پولدار باشن تو سیگارپیچ می‌کشن، اما اگر بچه معمولی باشن از همین بهمن کوچیکا رو خالی می‌کنن و توش گل می‌ریزن». از احسان می‌پرسم گل از کجا پیدا می‌کنند و او می‌گوید: «می‌تونم به لحظه برات یه گونی همین جا خالی کنم. یعنی اصلا حتی نمی‌تونی تصورش رو هم بکنی که دوروبر دانشگاه چند تا ساقی ریخته، اونم واسه گل که دیگه بچه‌بازیه».
گل معتاد نمی‌کند
اعتیاد احسان اما به گل ختم نمی‌شود، شیشه‌کشیدن از شب‌هایی شروع شد که با بچه‌ها قرار گذاشتند حسابی درس بخوانند، احسان می‌گوید: «اول یاشار گفت شیشه که بکشیم تا صبح خوابمون نمی‌بره که هیچ، تا دو روز بعدش هم می‌تونیم مثل بنز کار کنیم، یکی از دوستام هم می‌گفت دخترا واسه تناسب اندام شیشه می‌زنن. من دفعه اول مثل سگ ترسیده بودم، اما فازش عجیب بود. هی می‌گفتن بی‌جنبه نباشی، نه گل معتادت می‌کنه نه شیشه. گل رو راست می‌گفتن اما شیشه فرق می‌کنه، بعد تو به شیشه که معتاد باشی درد دوا نمی‌گیری، وقت خماری، مغزت فنا می‌شه، خورده می‌شه، نمی‌تونی بفهمی چی می‌گم...».
تصور اینکه با یک بار و دو بار کشیدن تفریحی که کسی معتاد نمی‌شود، بین دانشجویان هم کم وجود ندارد، همین باعث می‌شود روزبه‌روز به آدم‌هایی که تنها برای اینکه نشان بدهند چقدر شاخ هستند و همین شاخ‌بودن معتادشان می‌کند، اضافه می‌شود.
همچنین بی‌برنامگی‌های متصدیان این حوزه در سال‌های گذشته برای کاهش این معضل سبب شده بعضی جوانان با ورود به محیط‌های جدید دانشگاهی دچار انواع چالش‌ها و بحران‌ها شوند و با انتخاب مواد مصرفی به‌ظاهر جذاب، راه نابودی خود را در پیش بگیرند.
براساس آمار‌های موجود درحال‌حاضر بالغ بر یک‌میلیون و ٢٠٠ هزار معتاد در ایران وجود دارد. براساس یک برآورد تخمینی، هر معتاد بالغ بر یک میلیون تومان هزینه اجتماعی همراه خود دارد. از همان زمانی هم که در زمینه اعتیاد دانشجویان بین مسئولان احساس خطر ایجاد شد، در تلاش بودند که جلوی این سیر صعودی گرفته شود، به‌عنوان مثال از سال ١٣٨١ تا ١٣٨٩ از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور اعتباری بالغ بر دو‌میلیارد‌و ٢٠٠ میلیون تومان به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور انجام برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد شامل اطلاع‌رسانی، آموزش مهارت‌های زندگی، ارائه خدمات مشاوره به دانشجویان و... اختصاص یافته که فعالیت‌های مناسبی از سوی مسئولان ذی‌ربط انجام شده اما به دلیل محدودیت اعتبارات، نرخ سطح پوشش کافی نبوده است. آمار دانشجویانی که یک بار یک نوع ماده مخدر را تجربه کرده‌اند، بسیار بیشتر از تعداد معتادان حرفه‌ای در محیط‌های دانشگاهی است. براساس تحقیقی که انجام شده است، بین ٢٠ تا ٣٠ درصد از دانشجویانی که به‌عنوان نمونه تحقیقی در نظر گرفته شده بودند، اعتقاد داشتند تنها یک بار مصرف مواد مخدر اعتیادآور نیست و شیوع چنین برداشتی در میان دانشجویان تصوری خطرناک است.
اعتیاد در دانشگاه آزاد
کیا طاهری یکی از دانشجویانی است که در دانشگاه تهران جنوب درس خوانده و به واسطه ارتباطاتش اطلاعات زیادی از دانشجویان دانشگاه‌های حومه تهران دارد.
او درباره اعتیاد در دانشگاه آزاد به «شرق» می‌گوید: «اعتیاد در دانشگاه‌های حومه تهران زیاد است، مصرف حشیش بین بچه‌ها خیلی بالاست. بچه‌ها چیزهای عجیب‌وغریب مصرف می‌کنند؛ مثلا من دیده‌ام اسید می‌زنند، یا اسم‌های خیلی غریبه‌ای که در خاطرم نیست. من بچه‌هایی را در دانشگاه می‌شناسم که در قالب گروه‌های موسیقی یا رادیوی زیرزمینی فعالیت می‌کنند، اما در ساعت‌هایی خیلی مواد مصرف می‌کنند و یک شبکه غیررسمی مصرف و توزیع مواد مخدر بین آنها وجود دارد. البته آنها از دید خودشان اصلا فکر نمی‌کنند که مصرف‌کننده مواد مخدر هستند، می‌گویند حشیش که مصرف گیاهی دارد و اعتیادآور نیست.
اگر بخواهم از دید خودم یک فرضیه داشته باشم به شما می‌گویم در دانشگاه‌های آزاد حومه تهران فعالیت‌های رسمی دانشجویی خیلی کم است، من خودم با اینکه در دانشگاه تهران جنوب که از دانشگاه‌های اصلی تهران است درس می‌خواندم و با اینکه در دانشگاه کانون تئاتر و شعر و سینما وجود داشت و بچه‌هایی که از نظر عقیدتی و ظاهری هم مذهبی به نظر می‌رسیدند می‌آمدند و فعالیت می‌کردند، اما در همان دانشگاه تهران‌جنوب هم نرخ فعالیت‌های رسمی بچه‌ها در دانشگاه پایین بود. این کانون‌ها خودگردان بودند، ولی در دانشگاه‌های حومه تهران هیچ فضای رسمی خارج از فضای‌آکادمیک تحصیلی برای فعالیت‌های فوق‌برنامه قانونی نبود. ما با یکی، دوتا از بچه‌ها تلاش کرده بودیم یک کانون فرهنگی شعر در دانشگاه رودهن راه بیندازیم و از همان طریق متوجه شدیم چند گروه تئاتر و موسیقی غیررسمی و زیرزمینی در دانشگاه فعالیت می‌کنند و همین غیررسمی‌بودن‌ها باعث می‌شود که دانشجویان در یک فضای غیرقابل‌بررسی با چیزهایی روبه‌رو شوند که خطرناکند.»
به گفته دانشجویان دانشگاه آزاد اول ماجرا همه با وید شروع می‌کنند، وید و بنگ که به مواد آرتیست‌ها مشهورند طرفدار زیادی بین بچه‌هایی دارند که دلشان می‌خواهد روشنفکر باشند.
روزبه، از بچه‌های دانشگاه آزاد، به «شرق» می‌گوید: «وید کلا جنس گرانی است، بچه‌هنری‌ها دوستش دارند و می‌گویند در خلق اثر کمک می‌کند. خیلی از بچه‌هنری‌هایی هم که معتاد می‌شوند، اصلا برای همین گل، وید و اسید می‌زنند که ذائقه هنری‌شان جان بگیرد. اول از وید شروع می‌شود، اگر خیلی مایه‌دار باشید به کوکائین می‌رسید، اما ته همه‌اش شیشه است، اما شما آن‌قدر که راحت می‌توانی بین بچه‌ها وید پیدا کنی، اگر فشارت بیفتد نمی‌توانی یک شکلات از کسی بگیری، وید همه‌جا هست». روزبه اسید می‌زند و می‌گوید توهم طولانی اسید را دوست دارد، می‌گوید کمک می‌کند خوب نقاشی بکشد بس که توهمش را بالا می‌برد خودش را با ونگوگ اشتباه می‌گیرد.
تلاش‌ها برای گفت‌وگو با مسئولان وزارت علوم همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با وجود آنکه قول مصاحبه داده بودند بی‌نتیجه ماند، اما دکتر حمید ابراهیمی، روان‌پزشک و متخصص اعتیاد، در گفت‌وگو با «شرق»، درباره دلایل گرایش دانشجویان به مواد مخدر اظهار کرد: «ژنتیک، سابقه وجود اعتیاد در خانواده، انتظار پیشرفت، عدم اعتمادبه‌نفس و مشکلات روان‌شناختی از دلایل اصلی گرایش دانشجویان به سمت اعتیاد است. مطابق آماری که ما داریم، حداقل ٤٠ درصد دانشجویان یک‌بار تجربه مصرف حشیش را داشته‌اند و گفتمان غالب در میان این دانشجویان به این سمت می‌رود که حشیش اعتیادآور نیست. از طرفی آمار اعتیاد بین دانشجویان پسر بیش از دختران است، اما مسئله نگران‌کننده این است که آمارها نشان از افزایش دختران معتاد در دانشگاه‌ها دارد».
وی افزود: «در موضوع مصرف مواد مخدر معمولا آمار گویایی وجود ندارد و صحبتها عموما براساس برآوردهایی است که از آمار رسمی مربوط به مرگ‌ومیر ناشی از مصرف مواد مخدر یا تعداد افراد مراجعهکننده به مراکز بازپروری یا کشف مواد مخدر و دستگیریهای مربوط به آن، صورت می‌گیرد، اما مسئله‌ای که وجود دارد سهل‌الوصول‌بودن مواد و دردسترس‌بودن آن است، دانشجویان به‌راحتی آب خوردن و با پیک‌موتوری مواد را تهیه می‌کنند، این مسئله باعث می‌شود که احساس غرور و خودباوری پیدا کنند، دست‌پیداکردن به یک مسئله ممنوعه، آن‌هم به این راحتی باعث می‌شود که احساس رضایتمندی در میان جوانان ایجاد شود و از آن در گعد‌ه‌های دوستانه‌شان به‌عنوان زرنگی و باحال‌بودنشان نام ببرند.
از طرفی متأسفانه درحال‌حاضر میان برخی از دانشجویان استفاده از مواد مخدر به‌نوعی باعث ایجاد شخصیت و کلاس هنری می‌شود، به‌خاطر همین است که بسیاری از آنها ترجیح می‌دهند هنرمندی معتاد به نظر برسند، درواقع اعتیاد هم مانند ریش بلند و لباس آشفته از ملزومات عده‌ای از آنهایی است که دوست دارند ادای هنرمندها را دربیاورند. جدا از این مسئله باید خاطرنشان کرد حدود دو درصد از دانشجویان نیز از بدو ورود به دانشگاه معتاد هستند و به‌عنوان ناقل اعتیاد در نظر گرفته می‌شوند».
اردیبهشت‌ماه سال گذشته احمد حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان را ٢/٦ درصد عنوان کرده بود. هنوز آمار دقیقی درباره میزان کاهش یا افزایش شمار دانشجویان معتاد اضافه نشده، مطابق آمار، بیشترین ماده مخدر مصرفی بین دانشجویان نیز گل و حشیش است و البته باید به این مواد اسید را نیز اضافه کرد.
منبع: روزنامه شرق . شهرزاد همتی