صادرات طلای ایران، جاذبه‌ها و دشواری‌ها

تامین ۲۴/ ایران پس از هند، آمریکا، چین، ترکیه و عربستان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده طلا و جواهر در جهان به شمار می‌رود و حتی برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران دومین کشور مصرف‌کننده طلا در جهان است. در سال 2004 ایرانی‌ها 140 تن طلا و 118 تن جواهر مصرف می‌کردند، اما اکنون این رقم به 300 تن افزایش یافته است. از آنجایی که تولید و مصرف طلا در ایران سابقه‌ای 5 هزارساله دارد و فرهنگ هدیه دادن طلا نیز همچنان در جامعه رواج دارد، چنین آمار و ارقامی چندان عجیب به نظر نمی‌رسد. علاوه بر مصرف طلا به صورت جواهرآلات تزئینی، ایرانی‌ها علاقه زیادی به سکه‌های طلا دارند. در زمان بی‌ثباتی‌های اقتصادی و تحریم‌ها، خرید سکه سرمایه‌گذاری امنی برای مردم ایران است. از سوی دیگر استفاده از سکه به‌عنوان مهریه نیز موجب شده روزبه‌روز نیاز به ضرب سکه‌های طلا بیشتر شود. همچنین بازار منحصربه‌فردی برای طلا در ایران وجود دارد و آن استفاده مذهبی از طلاست، به طوری که در زیارتگاه‌ها و اماکن مذهبی از مقادیر فراوانی طلا استفاده می‌شود. با توجه به این میزان مصرف، آنچه غافلگیرکننده است سهم اندک ایران در گردش مالی هزار میلیارد دلاری تجارت طلا در جهان و رقم ناچیز حاصل از صادرات است.

به عبارت دیگر با وجود سابقه تاریخی و مصرف مقادیر زیاد طلا در ایران، سهم کنونی این کشور در تولید جواهرات و طلای خام جهان، حتی پس از افزایش تاکید بر توسعه معادن در سال‌های پس از انتخاب حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران، در بهترین حالت یک درصد است و عمده نیاز داخلی ایران از طریق واردات تامین می‌شود. ایران در سال 2012 حدود 2 تن طلا تولید کرد و در جایگاه شصتم جدول تولیدکنندگان طلا در جهان قرار گرفت. البته مقامات ایران امیدوارند با توسعه و آغاز به کار معادن جدید ظرفیت تولید دو یا سه برابر شود. همچنین تاکنون شرکت‌های روسی و چینی در صنعت طلای ایران فعال بوده‌اند اما پیش‌بینی می‌شود با لغو تحریم‌ها شرکت‌های اروپایی و غربی نیز در این بخش سرمایه‌گذاری کنند.

چالش‌های پیش رو

هرچند در حال حاضر موانع قانونی صادرات طلای خام از میان برداشته شده، هنوز هم چالش‌های زیادی در مسیر تبدیل شدن ایران به تولیدکننده و صادرکننده بزرگ طلا وجود دارد. برای مثال نبود فناوری‌های پیشرفته استخراج و ماشین‌آلات لازم برای تولید طلا، مطابق با استانداردهای بین‌المللی یکی از این چالش‌هاست. با اینکه بر اساس استانداردهای جهانی قابل‌قبول برای شمش‌های طلا در «انجمن بازار شمن لندن»، این محصول باید دارای خلوص 9/99 درصد باشد، فقط یکی از معادن ایران در حال حاضر می‌تواند طلای خام با این عیار تولید کند. به گفته مقامات ایرانی، دیگر معادن ایران طلایی با خلوص 8/99 درصد تولید می‌کنند.

از سوی دیگر با وجود پیشرفت‌های صورت‌گرفته در زمینه طراحی طلا و جواهر، این بخش هنوز از استانداردهای جهانی فاصله دارد و به هنرمندان فعال در بخش طراحی امکانات مناسبی ارائه نمی‌شود. برخی تحلیلگران به مالیات 19 میلیارد تومانی صنف طلا و جواهرسازان و دشواری دریافت وام و تسهیلات به‌عنوان مشکلات موجود در این صنعت اشاره می‌کنند. این در شرایطی است که در صورت از میان برداشته شدن این موانع و کمک و حمایت دولت، صنعت طلا و جواهر در ایران این پتانسیل را دارد که به یکی از صنایع درآمدزای غیرنفتی تبدیل شود و این نکته برای اقتصادی که می‌کوشد از درآمد نفتی فاصله بگیرد، اهمیت زیادی دارد.

کارشناسان می‌گویند، 80 درصد صادرات طلا و جواهر ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است. در حال حاضر ترکیه، ایتالیا، تایلند و اخیرا چین، میدان رقابت را برای تولیدکنندگان ایرانی محدود کرده‌اند و در صورتی که سیاست‌های حمایتی از این صنعت در دستور کار قرار نگیرد، خطر از دست رفتن همین سهم حداقلی نیز وجود دارد. به گفته آن‌ها، تولید طلا و جواهر و صادرات آن شرایط خاص خود را می‌طلبد و باید عزم جدی و اراده قوی در درجه اول میان این صنف و مسئولان کشور ایجاد شود که برای نوسازی این صنعت و رقابتی کردن آن با دیگر کشورها، در بسیاری از روش‌ها، ایده‌ها، قوانین و مقررات بازنگری شود.

پتانسیل رشد

در حال حاضر چین سالانه حدود 500 تن طلا تولید می‌کند که بیشترین تولید طلا در جهان به شمار می‌رود. پس از آن استرالیا با 300 تن، روسیه 240 تن، آمریکا 200 تن و پرو با 150 تن در رتبه‌های دوم تا پنجم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلا قرار دارند که در بخش صادرات نیز بسیار موفق هستند. تحلیلگران با اشاره به رونق تجارت طلای ایران در زمان تحریم‌ها می‌گویند، در صورت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مناسب، این صنعت می‌تواند به یکی از صنایع جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شود.

فایننشال تریبیون می‌نویسد: «در 50 سال گذشته تجارت جهانی طلا از انحصار به سوی رقابت جهانی رفته است. آفریقای جنوبی که در دهه 70 تولیدکننده 79 درصد طلای جهان بود در دهه 80 و 90 جایگاه خود را از دست داد. کشورهایی مانند کانادا، آمریکا و استرالیا نیز که در سال‌های 2000 بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلا به شمار می‌رفتند درمجموع 50 درصد طلای جهان را تولید می‌کردند. این در حالی است که هم‌اکنون قزاقستان که در نزدیکی ایران قرار دارد در جمع 20 تولیدکننده بزرگ طلاست و بنا بر گزارش رویترز ازبکستان نیز در مقام یازدهم جدول بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلا ایستاده است.»

تریبیون در ادامه می‌افزاید: «با توجه به این سابقه تاریخی می‌توان امیدوار بود که ایران نیز با استفاده از تکنولوژی روز در استخراج و تولید طلا و به‌کارگیری ابزارهای مدرن طراحی و بازاریابی مناسب بتواند به جمع تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ طلا ملحق شود.» کارشناسان می‌گویند، استخراج و تولید طلا ازجمله بخش‌هایی است که به تکنولوژی پیشرفته نیاز دارد و کشورهایی که دسترسی بهتری به بازار سرمایه جهانی داشته‌اند، راحت‌تر فناوری‌های مدرن جهان را در این صنعت به کار گرفته‌اند. این در حالی است که در سال‌های گذشته ایران هدف تحریم‌های گسترده‌ای قرار داشته که حتی صنعت طلا و جواهر را نیز شامل می‌شدند. به همین دلیل استفاده از تکنولوژی روز دشوار و در برخی موارد غیرممکن بوده است. به گفته کارشناسان با لغو تحریم‌ها، زمینه دسترسی به تکنولوژی و دانش روز، که در صنعت طلا و جواهر ضروری است، هموارتر می‌شود.

منبع: هفته نامه آتیه نو