تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
در این نوشتار به تفاوت‌های این دو نوع بیمه می‌پردازیم.
۱. مشمولان بیمۀ اجباری مشمول قانون کارند و براساس مادۀ ۱۴۸ قانون کار کلیۀ کسانی که در کارگاه‌ها و واحدهای مشمول قانون کار اشتغال دارند، مشمول بیمۀ تأمین اجتماعی نیز هستند و کارفرما موظف است حق بیمۀ آنان را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. در بیمۀ اجباری کارگر می‌تواند با مراجعه به مراجع پیش‌بینی‌شده در قانون، خواستار احیای سابقۀ خود شود. در‌این‌صورت کارفرما به‌عنوان مسئول پرداخت حق بیمه، باید ضمن پرداخت حق بیمۀ دورۀ مورد نظر، جریمه نیز پرداخت کند. درصورتیکه در بیمۀ مشاغل آزاد کارفرمایی وجود ندارد و خود بیمه‌شده موظف است حق بیمه را پرداخت کند و اگر از پرداخت حق بیمه خودداری کند، سابقه‌ای برایش منظور نمی‌شود.
۲. در بیمۀ اجباری و مشمولان قانون کار که دارای کارفرما هستند بیمۀ بیکاری نیز وجود دارد. ولی در بیمۀ آزاد به‌دلیل این‌که کارفرما وجود ندارد و درواقع بیکاری و اخراج به‌لحاظ خوداشتغالی فرد منتفی است، موضوع بیمۀ بیکاری نیز موضوعیت ندارد. برهمین‌اساس نیز سه‌درصد حق بیمۀ بیکاری در بیمۀ مشاغل آزاد پرداخت نمی‌شود.
۳. در بیمۀ اجباری کلیۀ خدمات و تعهدات بیمه‌ای در چارچوب قانون به بیمه‌شده و خانوادۀ وی شامل انواع مستمری و درمان و... ارائه می‌شود، ولی در بیمۀ مشاغل آزاد متقاضی می‌تواند نوع بیمه و خدمات را انتخاب کند. براین‌اساس با پرداخت فقط ۱۲ درصد از دست‌مزد توافق‌شده، می‌تواند از مستمری بازنشستگی پس از احراز شرایط مادۀ ۷۶ قانون تأمین اجتماعی برخوردار شود و با پرداخت دو درصد دیگر، از مستمری فوت قبل از بازنشستگی، با پرداخت چهار درصد دیگر نیز از خدمات مستمری ازکارافتادگی کلی بهره‌مند شود. درمان در بیمۀ آزاد به‌صورت سرانه دریافت می‌شود. بنابراین حق بیمه در مشاغل آزاد شامل ۱۸ درصد و سرانۀ درمان خواهد بود. (البته پذیرش بند اول (بازنشستگی) در هر حالت الزامی است.) درصورتیکه در بیمۀ اجباری کلیۀ خدمات با پرداخت ۳۰ درصد از دست‌مزد ارائه می‌شود.
۴. برخی از خدمات در بیمۀ مشاغل آزاد به‌خاطر ویژگی خاص این نوع بیمه منتفی است؛ از قبیل غرامت دست‌مزد ایام بیماری و بارداری، انواع غرامات و مستمری‌های ازکارافتادگی جزئی و حوادث ناشی از کار. در بیمۀ اجباری در صورت بروز حادثه در محل کارگاه شرایط سهل‌تری بابت ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان وجود دارد که در بیمۀ مشاغل آزاد، به‌خاطر فقدان اشتغال در کارگاه و نداشتن کارفرما، این موارد موضوعیت ندارند. در بیمۀ صاحبان حرف و مشاغل آزاد شرایط و نحوۀ محاسبۀ مستمری بازنشستگی و شرایط پرداخت مستمری ازکارافتادگی غیرناشی از کار و مستمری فوت غیرناشی از کار همانند دیگر بیمه‌شدگان اجباری است.
۵. در بیمۀ اجباری قواعد و مقررات اجباری حاکم است و نوع قرارداد در این نوع بیمه الحاقی محسوب می‌شود، ولی در بیمۀ مشاغل آزاد پذیرش بیمه با انعقاد قرارداد دوجانبه میان متقاضی و سازمان تأمین اجتماعی در چارچوب اصول کلی قراردادها شکل گرفته و تشریفاتی محسوب می‌شود. براین‌اساس فرد در بیمۀ اجباری، حتی اگر حق بیمه پرداخت نشود، بالقوه مشمول بیمه قرار می‌گیرد، اگرچه در عمل تحقق نیافته و حق بیمه‌ای پرداخت نشده باشد. ولی در قرارداد بیمۀ حرف و مشاغل آزاد فقط با انعقاد قرارداد تعهدات طرفین به ظهور و بروز می‌رسد.
۶. مرجع شکایت بابت بیمه، سابقه و قرارداد کار در بیمه‌های اجباری هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار است، درحالی‌که در بیمۀ حرف و مشاغل آزاد مرجع رسیدگی به قرارداد بیمه و شکایات بین بیمه‌شده و سازمان تأمین اجتماعی، دیوان عدالت اداری و محاکم قضایی است.
۷. استفاده از خدمات درمانی در بیمۀ اجباری رایگان است، ولی در بیمۀ مشاغل آزاد مبلغی فرانشیز یا خودپرداختی نیز باید توسط بیمه‌شده پرداخت شود.
***
حق بیمه به چند دسته تقسیم می‌شود؟
حق بیمه به سه‌دستۀ کلی تقسیم می‌شود:
۱. حق بیمه‌ای که براساس دست‌مزد و حقوق پرداختی توسط کارفرما محاسبه و تعیین می‌شود.
۲. حق بیمه‌ای که به‌صورت مقطوع و براساس مادۀ ۳۵ همین قانون توسط سازمان تأمین اجتماعی برای برخی از مشاغل تعیین می‌شود.
۳. حق بیمه‌ای که برای بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد و اختیاری (خویش‌فرما) تعیین می‌شود که براساس دست‌مزد و حقوق اعلامی متقاضی و قرارداد فی‌مابین تعیین می‌شود. در‌این‌حالت میزان دست‌مزد اعلامی می‌بایست بین حداقل و حداکثر دست‌مزد سال مورد نظر باشد.
آیا کمک‌هزینۀ کفن‌ودفن به بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد پرداخت می‌شود؟
کمک‌هزینه مذکور شامل حال بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد نمی‌شود.
بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد و افراد تحت تکفل آن‌ها در چه صورت می‌توانند از مزایای درمان سازمان استفاده کنند؟
درصورتیکه حمایت درمان در قرارداد آنان لحاظ شده باشد و نسبت به پرداخت به‌موقع حق بیمه اقدام کنند، مشمول خدمات درمانی سازمان می‌شوند.
بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد و اختیاری در صورت ازدواج می‌توانند از حمایت‌های مورد نظر استفاده کنند؟
خیر.
دورۀ پرداخت حق بیمۀ صاحبان حرف و مشاغل آزاد چقدر است؟
این گروه می‌توانند حق بیمۀ خود را سه‌ماهه بپردازند.
آیا بیمه‌شده تبعی می‌تواند هم‌زمان بیمۀ صاحبان حرف و مشاغل آزاد شود؟
برای این افراد امکان بیمه شدن به‌صورت خویش‌فرما وجود دارد، ولی درصورتیکه مشمول بیمۀ اجباری شوند، موضوع کفالت آن‌ها منتفی می‌شود.
دفترچه‌های درمانی بیمه‌شدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد چندماهه تمدید می‌شود؟
سه‌ماهه و با ارائۀ رسید پرداخت حق بیمه.
بیمۀ اجباری بهتر است یا بیمۀ صاحبان حرف و مشاغل آزاد؟
همان‌گونه که در بالا توضیح داده شد این دو نوع بیمه از نظر ماهیت با هم متفاوت‌اند و درواقع در دو دستۀ مجزا از نظر نظام بیمه‌ای قرار می‌گیرند. بیمۀ اجباری متکی به قواعد آمره است، ولی بیمۀه مشاغل آزاد داوطلبانه و اختیاری است. بنابراین بیمۀ اجباری بر بیمۀ مشاغل آزاد اولویت دارد و در همین چارچوب نیز خدمات بیش‌تری از طریق آن ارائه می‌شود.
