تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
ازآن‌جاکه پرداخت حق بیمه به‌لحاظ برخورداری کارگران از خدمات تأمین اجتماعی به معاش و سلامت بیمه‌شدگان و خانواده‌های آن‌ها بازمی‌گردد، لازم است در اجرای دقیق آن، دقت و جدیت لازم مبذول شود. در این ارتباط نخستین چیزی که مطرح می‌شود موضوع مستندات و ملاک‌های تعیین حق بیمه است و این که هریک از این مستندات از نظر سندیت در چه رتبه‌ای قرار می‌گیرند و عملاً سازمان تأمین اجتماعی و واحدهای تابعه برای کدام‌یک اعتبار بیش‌تری قائل‌اند. از این منظر می‌توان مستندات زیر را به ترتیب اهمیت برشمرد:
1. گزارش بازرسان کارگاه
براساس مادۀ ۴۷ قانون تأمین اجتماعی، شعب سازمان تأمین اجتماعی جهت اطلاع و تهیۀ گزارش از وجود کارکنان و فعل‌وانفعالات نیروی انسانی در کارگاه، بازرسانی را به کارگاه‌ها اعزام می‌کنند. گزارش‌های تهیه‌شده توسط بازرسان برای تعیین تعداد کارکنان و محاسبۀ حق بیمه تا تاریخ گزارش بعدی معتبر است و ملاک محاسبۀ حق بیمه قرار می‌گیرد. کارفرمایان لازم است به حضور بازرسان سازمان در کارگاه خود توجه کافی کنند و از اعلام اطلاعات کاری و افراد شاغل به‌صورت واقعی دریغ نکنند. زیرا در صورت عدم توجه به ارائۀ اطلاعات واقعی، اول از همه خود کارفرمایان متضرر خواهند شد. درصورتیکه بیمه‌شده در نخستین گزارش بازرسی مدعی داشتن سابقۀ قبلی در همان کارگاه باشد حداکثر تا یک‌سال قبل از تاریخ بازرسی قابل محاسبه خواهد بود. براساس دستورالعمل مربوط به بازرسی، حداقل سه‌بار در سال بازرسی از کارگاه‌ها پیش‌بینی شده است و بازرس موظف است مشخصات بیمه‌شدگان را به‌صورت دقیق ثبت و یادداشت کند. اگر در کارگاهی رابطۀ کارگری و کارفرمایی، اشتغال در کارگاه و دریافت حقوق و مزایا مشاهده شود، بازرس می‌تواند مطابقت بازرسی با فهرست را اعلام کند. ولی اگر فهرست با بازرسی مطابقت نداشت از تاریخ عدم مطابقت، کارفرما باید به شعبۀ تأمین اجتماعی مراجعه و درخصوص رفع مشکل اقدام کند، وگرنه هر فهرستی که پس از عدم مطابقت به شعبه ارسال شود، فهرست غیرواقع محسوب می‌شود.در مورد بازرسی موارد زیر قابل‌ذکر است:
الف) بازرسان کارگاه‌ها موظف هستند گزارش بازرسی را در کارگاه تنظیم کنند و حتی‌الامکان امضای کارگرانی را که اسامی آنان در گزارش بازرسی درج شده، اخذ کنند. هم‌چنین گزارش بازرسی را به امضای کارفرما یا نمایندۀ کارفرما برسانند و اگر هریک از آن‌ها از امضا خودداری کند، مراتب را در گزارش بازرسی درج کنند.
عدم امضای گزارش بازرسی توسط کارکنان و کارفرمایان یا نمایندگان آن‌ها، به‌هیچ‌وجه از اعتبار گزارش بازرس نمی‌کاهد.
ب) گزارش بازرسان به‌منزله گزارش ضابطان دادگستری تلقی می‌شود، بنابراین برخورد و رفتار مناسب کارفرمایان با بازرسان و ارائۀ اطلاعات درخواستی به آن‌ها از الزامات قانونی است.
ج) بازرسان سازمان پس از تنظیم گزارش بازرسی باید نسخۀ دوم گزارش را به کارفرما تحویل دهند و در صورت حضور نداشتن کارفرما در کارگاه، آن را به نماینده و یا یکی از افراد حاضر در کارگاه تحویل دهند.
۲. گزارش بازرسان دفاتر قانونی
سازمان می‌تواند جهت تعیین حق بیمۀ کارکنان شرکت‌ها و کارخانه‌ها، دفاتر را مورد بازرسی قرار دهد و کارفرما موظف است با بازرسان سازمان همکاری کند و دفاتر را در اختیارشان قرار دهد.
طبق قانون کلیۀ شرکت‌هایی که تحت پوشش تأمین اجتماعی قرار دارند باید آمادگی حساب‌رسی توسط حساب‌رسان تأمین اجتماعی را داشته باشند. برای این رسیدگی زمان خاصی وجود ندارد و بنا به تشخیص شعبۀ تأمین اجتماعی یا در موارد خاص مانند صدور مفاصاحساب بنا به تقاضای واحد بیمه‌پرداز انجام خواهد شد. درواقع حساب‌رسی پایان دوره، به کلیۀ اختلافات بین واحد بیمه‌پرداز و واحد درآمد تأمین اجتماعی پایان می‌دهد. با انجام حساب‌رسی بیمه‌ای، از سال مورد نظر و با پرداخت بدهی اعلام‌شده بابت حساب‌رسی بیمه‌ای سال مربوطه، کلیۀ بدهی‌های برآوردی قبلی حذف می‌شود و تا پایان سال واحد بیمه‌پرداز فاقد بدهی به تأمین اجتماعی خواهد بود. چنان‌چه بدهی اعلام‌شده به کارفرما به استناد گزارش بازرسی از دفاتر قانونی شرکت باشد کارفرما می‌تواند در صورت اعتراض به بدهی اعلام‌شده، قبل از طرح اعتراض در هیئت‌های بدوی و تشخیص مطالبات، یک نسخه از گزارش بازرسی از دفاتر قانونی را کتباً و به هزینۀ خود درخواست کند. معمولاً قبل از حساب‌رسی، فرم‌های مخصوصی به شرکت مربوطه ارسال می‌شود که در آن اطلاعاتی در رابطه با دفاتر قانونی و اظهارنامه‌های مالیاتی مورد سؤال قرار می‌گیرد. پس از تکمیل فرم‌های مربوطه و ارسال آن‌ها به مؤسسه یا شعبۀ ذی‌ربط توسط شرکت، مراحل بعدی انجام می‌شود. مؤسسات حساب‌رسی سازمان تأمین اجتماعی پس از رسیدگی، مدارک مربوطه را در فرم‌های مخصوص وارد می‌کنند و به شعبۀ ذی‌ربط که پروندۀ مطالباتی شرکت در آن رسیدگی می‌شود ارسال می‌کنند و شعبه پس از دریافت گزارش نسبت به محاسبه و اعلام بدهی حق بیمه به شرکت اقدام می‌کند. در این حالت مؤسسات حقوقی به استناد مواد ۴۲ و ۴۳ قانون تأمین اجتماعی حق اعتراض و ارائه مدارکی دال بر رد بخشی از بدهی اعلام‌شده در صورت عدم پذیرش مبلغ تعیین‌شده را دارند.
نکتۀ مهم: بدهی حق بیمه ناشی از حساب‌رسی از تاریخ ابلاغ به کارفرما تا ۳۰ روز مشمول جریمۀ تأخیر نیست و پس از آن اعم از این‌که در مرحله برآوردی باشد، یا قطعی، ماهانه دودرصد جریمۀ تأخیر پرداخت به آن تعلق می‌گیرد. در مورد حساب‌رسی از دفاتر قانونی کارگاه‌ها، این امکان فراهم شده که حساب‌رسی دفاتر قانونی به مؤسسات حساب‌رسی یا حساب‌رسان مستقل عضو جامعۀ حسابداران رسمی ایران واگذار شود.
۳. فهرست و صورت مزد ارسالی توسط کارفرما
براساس مادۀ ۳۹ قانون تأمین اجتماعی، کارفرما موظف است صورت مزد و دست‌مزد کارکنان را تهیه کند و حداکثر تا آخرین‌روز ماه بعد به سازمان ارائه دهد. فهرست ارسالی توسط کارفرما ملاک محاسبه و دریافت حق بیمه قرار می‌گیرد. برای کارفرمایان کارگاه‌های مشمول معافیت سهم کارفرما تا میزان پنج‌نفر این مهلت تا آخرینروزِ دوماه بعد خواهد بود. در مواردی نیز حق بیمه به‌صورت مقطوع تعیین می‌شود که این اقدام در صورت عدم ارسال فهرست توسط کارفرما، فقدان گزارش بازرسی از کارگاه‌ها یا دفاتر قانونی به‌دلیل همکاری نکردن کارفرما در ارائۀ مدارک لازم انجام می‌پذیرد. در برخی از مشاغل نیز به‌دلیل ماهیت شغلی و فقدان سازوکار لازم برای تشخیص دست‌مزد و تعیین حق بیمه، حق بیمه به‌صورت مقطوع تعیین می‌شود.
بازرسی چه مواردی را دربرمی‌گیرد؟
در این مورد کارگاه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. کارگاه‌هایی که کارفرما فهرست مزد و حقوق را به سازمان ارسال می‌کند. در این موارد بازرسی طبق آخرین فهرست ارسالی انجام می‌گیرد و فقط اسامی افرادی که در کارگاه شاغل هستند، ولی کارفرما صورت مزد و حقوق آن‌ها را به سازمان ارسال نکرده، در گزارش بازرسی درج می‌شود.
2. کارگاه‌هایی که کارفرما صورت فهرست مزد و حقوق را به سازمان ارسال نمی‌کند. در مورد این کارگاه‌ها اسامی و مشخصات کلیۀ افراد شاغل در گزارش بازرسی درج می‌شود.
در مورد کارگاه‌هایی که برای صدور یا تمدید جواز کسب صنفی یا پروانۀ بهره‌برداری درخواست گواهی دارند، نیاز به انجام بازرسی از کارگاه است؟
در این موارد نیاز به بازرسی نیست و با درج این مطلب که کارگاه فاقد سابقه است گواهی مورد درخواست صادر می‌شود.
در مورد کارگاه‌هایی که جهت نقل‌وانتقال کارگاه درخواست مفاصای حساب (استعلام دفترخانه) دارند بازرسی به عمل می‌آید؟
در این موارد کارگاه سریعاً بازرسی می‌شود و درصورتیکه فاقد کارگر، فعالیت و یا تعطیل باشد، پاسخ استعلام داده می‌شود.
