قانون بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی در تاریخ ۹/۸/۱۳۸۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، ولی اجرای آن به دلایل اجرایی و بار مالی بیش از ۲ سال به تعویق افتاد. این قانون کلیه کارگران ساختمانی را تحت پوشش کامل بیمه‌های اجتماعی قرار می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود بیش از ۵/۱ میلیون نفر را تحت پوشش خدمات بیمه‌ای قرار دهد. در حال حاضر بالغ‌بر ۸۰۰ هزار نفر از طریق این قانون بیمه شده‌اند و تقاضا برای بیمه شدن در چارچوب این قانون هنوز زیاد است.
در حال حاضر حق‌بیمه مربوط به بیمه کارگران ساختمانی از اخذ درصدی از عوارض صدور پروانه ساخت (حق‌بیمه سهم کارفرما) توسط شهرداری‌ها تامین می‌شود و کارگر مربوطه نیز با دریافت کارت مهارت فنی از سازمان فنی و حرفه‌ای در یکی از شاخه‌های مشاغل ساختمانی و ارائه آن به شعب تامین‌اجتماعی و پرداخت حق‌بیمه سهم بیمه‌شده توسط خود (۷ درصد) می‌تواند مشمول خدمات بیمه‌ای شود.
در صورت بروز حوادث ناشی از کار که منجر به مصدومیت، فوت یا ازکارافتادگی کارگر ساختمانی شود ولی کارفرما با وجود الزام به گرفتن پروانه نسبت به اخذ آن اقدام نکرده باشد، سازمان تامین‌اجتماعی علاوه بر اخذ حق‌بیمه مربوطه، جریمه‌ای معادل ۲۵ درصد اصل حق‌بیمه محاسبه و از مالک ساختمان وصول خواهد کرد. در هر حال همواره کارگر حادثه‌دیده از تمامی تعهدات مندرج در قانون بهره‌مند خواهد شد.
در شرایط فعلی اجرای دقیق، عادلانه و کامل این قانون به دلیل پیچیدگی‌های خاص نوع کار این قشر از نیروهای زحمتکش جامعه دچار نارسایی‌هایی است. امیدواریم با گذشت زمان و تجربه بیشتر در نحوه اجرای آن شاهد پوشش بیمه‌ای کامل این عزیزان باشیم.
قبل از این مصوبه، قانون بیمه اجباری کارگران ساختمانی مصوب ۱۳۵۲ بر این قشر از کارگران حاکم بود و آنان را به ازای حق‌بیمه‌ای که از کارفرمایان مربوطه دریافت می‌شد، در برابر حوادث ناشی از کار تحت پوشش حمایت‌های درمانی و بیمه‌ای قرار می‌داد. این قانون شامل مزایایی از قبیل بازنشستگی و.. نمی‌شد و فقط مزایا و حمایت‌های مربوط به حوادث ناشی از کار را پوشش می‌داد؛ شامل مستمری ازکارافتادگی و فوت ناشی از کار و هزینه‌های درمانی ناشی از حوادث کاری مشمولان. از آنجا که این قانون بیمه کاملی نبود همواره تلاش برای تصویب قانونی کامل‌تر ادامه داشت.
نیاز به حمایت‌های بیمه‌ای و قانونی از این قشر در آن زمان (سال ۵۲) به دلیل افزایش روزافزون ساختمان‌سازی در مناطق شهری مورد توجه قرار گرفت و مسئولان وقت را بر آن داشت تا با عنایت به زمینه‌های وقوع حادثه در این‌گونه از مشاغل، قانون فوق را تصویب کنند و آن را به مرحله اجرا بگذارند. این قانون از زمان تصویب تاکنون کمتر مورد اصلاح قرار گرفته و فقط در سال ۷۹ ارقام مربوط به حق‌بیمه از حالت مقطوع خارج و به صورت شناور درآمد. بیمه کارگران ساختمانی ناظر بر فعالیت‌های ساختمان‌سازی شامل ایجاد ساختمان، توسعه ساختمان، یا تجدید بنا و تخریب می‌شود که وقوع حادثه در هریک از موارد فوق حمایت‌های سازمان تامین‌اجتماعی را در پی خواهد داشت. بنابراین بیمه این افراد فقط در زمان بروز حادثه ناشی از کار قابلیت اجرا داشت و متاسفانه به دلیل عدم اطلاع از وجود چنین قانونی، بسیاری از حوادث رخ‌داده در کارگاه ساختمان‌سازی، گزارش و پیگیری نمی‌شد. لازم به توضیح است که قانون سال ۵۲ تا اجرای کامل قانون جدید (قانون سال ۸۶) و انطباق وضعیت کارگران شاغل با این قانون، همچنان قابل‌اجرا است.
کارهای ساختمانی چه مشاغلی را شامل می‌شود؟
۱. آرماتوربند
۲. اسکلت‌ساز
۳. لوله‌کش و نصاب وسایل بهداشتی
۴. نقشه‌بردار
۵. دروپنجره‌ساز پروفیل
۶. بتن‌ساز و بتن‌ریز
۷. بنای سفت‌کار
۸. عایق‌کار رطوبتی و آسفالت‌کار ابنیه
۹. گچ‌کار
۱۰. سنگ‌کار
۱۱. قالب‌بند و کفراژبند
۱۲. لوله‌کش گاز خانگی و تجاری
۱۳. نگهداری بتن
۱۴. کاشی‌کار
۱۵. برق‌کار ساختمان
۱۶. نقاش ساختمان
خدمات و حمایت‌های بیمه تامین‌اجتماعی برای کارگران ساختمانی مشمول قانون سال ۸۶ کدام‌اند؟
هزینه‌های مربوط به حوادث و بیماری‌ها، ازکارافتادگی (شامل پرداخت مستمری ازکارافتادگی کلی و جزئی ناشی از کار)، پرداخت مستمری بازنشستگی و فوت در چارچوب قانون تامین‌اجتماعی، تحویل پروتز و اروتز، غرامت دستمزد (صرفا شامل پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری در صورت استراحت و عدم اشتغال به کار برای حوادث ناشی از کار مشمولین طبق مقررات تامین‌اجتماعی)، پرداخت هزینه کفن‌ودفن، هزینه سفر، فوق‌العاده سفر و اقامت بیمار.
خدمات و حمایت‌های بیمه تامین‌اجتماعی برای کارگران ساختمانی مشمول قانون سال ۵۲ کدام‌اند؟
الف) معالجه شخص بیمه‌شده در صورت وقوع حادثه ناشی از کار
ب) پرداخت غرامت دستمزد ایام عدم اشتغال به کار در صورت وقوع حادثه ناشی از کار
پ) تحویل پروتز (اعضای مصنوعی و وسایل طبی) در صورتی که احتیاج به این وسایل به علت وقوع حادثه ناشی از کار باشد.
ت) پرداخت غرامت نقص عضو در صورت وقوع حادثه ناشی از کار
ث) پرداخت مستمری ازکارافتادگی جزئی (ناشی از کار)
ج) پرداخت مستمری ازکارافتادگی کلی (ناشی از کار)
چ) پرداخت مستمری به بازماندگان در صورتی که فوت بیمه‌شده درنتیجه وقوع حادثه ناشی از کار باشد.
آیا کارگران ساختمانی مشمول بیمه بیکاری می‌شوند؟
خیر، اگرچه به‌موجب قانون سال ۸۶، بیمه کارگران ساختمانی اجباری است ولی سازوکار اجرایی آن تا حدودی به نظام بیمه‌ای خویش‌فرمایی نزدیک است. کارگران شاغل در این مجموعه به خاطر نوسانات کاری، موقتی بودن و پرداخت مستقیم حق‌بیمه سهم بیمه‌شده توسط خود کارگر و فقدان ابزار لازم برای کنترل اشتغال و بیکاری بیمه‌شده، مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند. ضمن اینکه ۳ درصد حق‌بیمه مربوط به بیمه بیکاری از این افراد دریافت نمی‌شود.
کارگر ساختمانی کیست؟
فردی که به طور مستقیم در رابطه با ایجاد یا توسعه ساختمان، تجدید بنا، تعمیرات اساسی و تخریب ساختمان اشتغال داشته باشد که مشمول مقررات خاص از نظر بیمه و بازنشستگی نیست. متاسفانه برخی از افراد که شغل آن‌ها ساختمانی نیست با اخذ کارت مهارت فنی که بعضا به‌راحتی دریافت می‌شود، اقدام به بیمه کردن خود در چارچوب قانون کارگران ساختمانی می‌کنند که این کار خلاف قانون و درواقع تضییع حقوق بیمه‌شدگان است.
برای بیمه کارگران ساختمانی چه مدارکی را باید به شعبه ارائه داد؟
کارگر ساختمانی می‌تواند پس از اخذ کارت مهارت فنی از سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، با ارائه مدارک لازم از قبیل کارت ملی، کارت مهارت فنی معتبر، شناسنامه خود و افراد تحت تکفل و تکمیل فرم ثبت‌نام در دفتر شعب سازمان تامین‌اجتماعی اقدام به ثبت‌نام کند و حق‌بیمه مقرر را در موعد مقرر (۷ درصد سهم بیمه‌شده) پرداخت کند.
