بیمه‌های اجتماعی مبتنی بر مشارکت خود مردم می‌کوشند با کمترین اتکا به منابع دولتی، با حفظ عزت و کرامت انسان‌ها و دوری از هرگونه شائبه تحقیر و تخفیف شأن آنان، خدمات و حمایت‌های متنوعی را در بخش‌های درمانی، مستمری‌ها، مقرری‌ها و کمک‌های کوتاه‌مدت مقطعی ارائه دهند.
عزیز آذرخرداد
کارشناس تامین‌اجتماعی
تامین ۲۴/ حکومت‌ها از حدود 200 سال قبل در کنار کارفرمایان و با مشورت و مشارکت تشکل‌های کارگری، نظام‌های بیمه‌های اجتماعی را به‌تدریج طراحی و پایه‌ریزی کردند و بر اساس آن سهمی روشن از منابع و درآمدهای عمومی و اختصاصی را به حمایت از نیروی کار در برابر نابسامانی‌های ناشی از بیماری، ازکارافتادگی، بیکاری، پیری و سالمندی یا بازنشستگی اختصاص دادند. طی سال‌ها نظام‌های تامین‌اجتماعی از سوی اندیشمندان و نهادها و تشکل‌های حامی آنان، برای کاهش نابرابری‌ها، تقویت امنیت اجتماعی و اقتصادی و وفاق اجتماعی به‌تدریج به‌مثابه هدفی برای توسعه و نیز زمینه‌ساز توسعه همه‌جانبه شکل گرفت.
در کشور ایران، سازمان تامین‌اجتماعی براساس همین مبانی نظری و نگرش‌های علمی و با اتکا به اصل سه‌جانبه‌گرایی از حدود ۷۰ سال پیش پایه‌ریزی شد. این نگاه از زمان تاسیس سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران تا تحول آن به صورت سازمان کنونی تامین‌اجتماعی (در سال ۱۳۵۴) تدریجا سیری تکاملی را پیمود و نتایج مفید عملکردی آن به‌مرور موجب ایجاد و راه‌اندازی سایر صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی شد و بستر و زمینه مناسبی را برای گسترش عدالت اجتماعی از طریق بازتوزیع ثروت در جامعه فراهم ساخت. وجود بیش از ۱۸ صندوق بیمه‌ای در کشور که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آنها سازمان تامین‌اجتماعی است فارغ از موضوع عملکردهای بیمه‌ای و غیربیمه‌ای آنها، ظرفیت مناسبی را برای استفاده از کارکردهای این صندوق‌ها و سازمان‌ها برای بسط و توسعه عدالت اجتماعی در جامعه ایران اسلامی ایجاد کرده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ با توجه به روح عدالت‌خواهانه اسلام، قانون اساسی در اصل ۲۹ خود برخورداری از تامین‌اجتماعی را «حقی همگانی» و «تکلیفی بر عهده دولت» دانست و توجه به سازوکار بیمه‌ها و تامین‌اجتماعی را در تحقق عدالت اجتماعی رسمیت بخشید. با تصویب قانون ساختار سازمانی نظام جامع رفاه و تامین‌اجتماعی در سال ۱۳۸۳، مبانی فکری، نظری و قانونی لازم برای ساماندهی نظام موجود و رفع نواقص عمده آن، با هدف کارآمدی بیشتر، کفایت خدمات، اثربخشی خدمات و جامعیت آن و فراگیری و پوشش تمامی سطوح جمعیتی در شهر و روستا در چارچوب بیمه‌ای و حمایتی فراهم آمد.
در این میان باید بر روی نقش و دامنه کارکرد و اثربخشی سازمان‌های بیمه‌گر اجتماعی به‌ویژه سازمان تامین‌اجتماعی انگشت تاکید گذاشت، زیرا بیمه‌های اجتماعی مبتنی بر مشارکت خود مردم می‌کوشند با کمترین اتکا به منابع دولتی، با حفظ عزت و کرامت انسان‌ها و دوری از هرگونه شائبه تحقیر و تخفیف شأن آنان، خدمات و حمایت‌های متنوعی را در بخش‌های درمانی، مستمری‌ها، مقرری‌ها و کمک‌های کوتاه‌مدت مقطعی ارائه دهند.
سازمان تامین‌اجتماعی امروزه به‌عنوان محوری‌ترین بخش نظام موجود رفاه و تامین‌اجتماعی ایران، حمایت از حدود ۴2 میلیون نفر بیمه‌شده اصلی و تبعی را برعهده دارد. این سازمان همچنین هرماه به نزدیک به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر مستمری‌بگیر مستمری پرداخت می‌کند و خدمات متنوع درمانی ارائه می‌دهد. در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار کارگاه و کارفرما در بخش کارفرمایی با سازمان تامین‌اجتماعی در ارتباط هستند. این سازمان ماهانه بیش از 52 هزار میلیارد ریال تعهد مالی برای پرداخت دارد که از این مقدار، ۳۰ هزار میلیارد ریال برای مستمری‌بگیران و ۱۰ هزار میلیارد ریال برای هزینه‌های درمان پرداخت می‌شود و مابقی هزینه‌های عملیاتی است.
سازمان تامین‌اجتماعی هم‌اکنون بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین سازمان اجتماعی و اقتصادی در کشور است و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های موجود در این سازمان و با حمایت دولت و سایر قوا می‌تواند تاثیر زیادی در افزایش رفاه، توسعه عدالت اجتماعی و درنهایت تامین امنیت و رضایتمندی بیش از نیمی از جمعیت کشور داشته باشد. با توجه به تمرکز فعالیت سازمان‌های بیمه‌ای بر انتظارات عمومی، انجام برخی امور در راستای گسترش مسئولیت اجتماعی در عمل موجب افزایش رضایتمندی از سازمان در بلندمدت می‌شود و اثرات مفیدی را عاید این سازمان می‌کند که ازجمله آنها می‌توان به کاهش درصد شکایات، کاهش ریسک‌های عملیاتی، افزایش شهرت و اعتبار اقتصادی در بخش سرمایه‌گذاری بر روی منابع متعلق به بیمه‌شدگان، افزایش کارایی عملکردها، نوآوری، دستیابی به بازارهای موجود و جدید، دستیابی به دانش و مهارت و دستیابی به منابع عمده و کلیدی و از آن مهم‌تر اثربخشی جدی در رفاه عامه مردم اشاره کرد.
منبع: هفته نامه آتیه نو