چشم سالمند به در خیره مانده است

تامین ۲۴/ البته توجه به مقصد سفری که انتخاب می‌شود نیز از نکات حائز اهمیت است، چون برخی مقاصد به فلسفه سفر کردن و رسیدن به آرامش روانی خدشه وارد می‌کنند. در این میان برخی هستند که به هر دلیلی سفر نمی‌روند یا توان مالی رفتن به سفر را ندارند که می‌توانند به گونه‌ای دیگر از این ظرفیت زمانی استفاده کنند. دیدار با سالمندانی که در آسایشگاه‌ها به سر می‌برند و کسی را ندارند، می‌تواند یکی از این اقدامات به حساب آید. همچنین می‌توان در این ایام بیشتر به خود اندیشید و تفکر پیرامون خود را در پیش گرفت. فرید براتی سده، روانشناس، در گفت‌وگو با «آرمان» به چگونگی استفاده از این ظرفیت زمانی می‌پردازد.

ابتدا از ظرفیت نوروز برای انجام سفر بگویید و اینکه آیا سفر می‌تواند منجر به آرامش درونی در افراد شود؟

بله، نوروز به این دلیل که وقت آزاد زیادی را در اختیار افراد قرار می‌دهد، می‌تواند برای انجام سفر مورد استفاده قرار گیرد. اختلالات روحی و روانی، منشأ بسیاری از بیماری‌های جسمانی اعم از بیماری‌های قلبی و عروقی، گوارش و... در انسان است و در درمان آن باید ابتدا روح و روان انسان را درمان کرد. در واقع پرداختن به تفریح و ایجاد یک فضای شاد و هیجان انگیز می‌تواند در انسان اثر درمانی و رهایی از تنش را داشته باشد. سفر هر چند کوتاه مدت می‌تواند فرصتی طلایی برای رسیدن به شادی، بازنگری در گذشته و تغییر رفتار مناسب در انسان باشد. صنعتی شدن و رشد انواعی از فناوری‌های ارتباطی در جوامع امروزی با فراهم نمودن زمینه‌های توسعه، از فشارهای یدی و جسمانی انسان تا حدود بسیار زیادی می‌کاهد، اما با توجه به اینکه این نوع پیشرفت‌ها بر پایه فکر و ذهن انسان ترسیم و نیازمند تلاش‌های فکری افراد است، طبیعی به نظر می‌رسد که فشارها، خستگی‌های ذهنی و استرس‌های ناشی این پیشرفت‌ها نیز نسبت به گذشته افزایش یابد. در این شرایط سفر کردن و تفریحات سالم انسان را از یکنواختی خارج کرده و باعث می‌شود انسان‌ها با سفر کردن برای مدتی هر چند کوتاه از دغدغه‌ها و مشکلات زندگی رها شوند. البته چشم و همچشمی و تبعیت از مد در انتخاب مقصد سفر نقش دارد که افراد بسیاری را برای مثال روانه جاهای پر خرج می‌کند.

مقصد بسیاری از سفرهای ایرانیان شمال کشور است. شلوغی در این مکان‌ها افراد را از فلسفه سفر کردن و ایجاد آرامش دور می‌کند. پیشنهادات شما برای جایگزینی این سفرها چیست؟

پیشنهاد من طبیعتگردی است و نباید در انتخاب مقصد سفر، خیلی تابع مد و چشم و همچشمی بود. ارتباط نزدیک با طبیعت از لحاظ روانی برای ایجاد آرامش موثر بوده و به همراه شروع دوره شهر نشینی ایده کاهش فشارهای روحی با ایجاد ارتباط با طبیعت نمایان شده است. زندگی شهری باعث ایجاد استرس می‌شود. مناظر طبیعی را به عنوان یک عامل کاهش دهنده استرس معرفی می‌کنم. ارتباط با طبیعت و لذت بردن از مناظر زیبای آن، ساده ترین راه ممکن برای کسب آرامش و تلطیف روح و روان انسان است.

عده‌ای هم هستند که به هر دلیلی سفر نمی‌روند یا نمی‌توانند سفر کنند. با توجه به زمان زیادی که در فرصت نوروز وجود دارد، پیشنهاد شما به کسانی که در خانه هستند، چیست؟

من به این سوال با آموزه‌های قرآنی پاسخ می‌دهم. در سوره مومنون گفته شده است که به راستى که مومنان رستگار شدند، همان‌هایی که در نمازشان فروتن هستند و آنها که زکات می‌دهند، اما موضوعی که در این سوره بین نماز و زکات فاصله‌ای قرار می‌دهد، بحث به بطالت نگذراندن وقت است. بنابراین در این سوره آمده است که مومنانی رستگار می‌شوند که علاوه بر نماز و زکات، وقت خود را به بطالت نگذرانند. به هر حال همه نمی‌توانند به سفر بروند و به این صورت تجدید قوا کنند و انرژی به دست آورند. استفاده از اینترنت و گذران وقت در شبکه‌های مجازی به طور کلی بد نیست، اما نباید همه زمان خود را در این شبکه‌ها سر کرد. کسانی که نمی‌توانند در نوروز سفر کنند، می‌توانند به طبیعت اطراف شهر خود بروند یا حتی از روستاهای مجاور دیدن کنند. کتاب خواندن در این فرصت هم می‌تواند برای آنها کمک کننده و مفید باشد. دید و بازدیدهای مرسوم نوروزی و سر زدن به افراد فامیل هم فرصت مناسبی است که نوروز در اختیار ما قرار می‌دهد. توجه به زوایای شهروندی و حقوق شهروندی نیز در این ایام می‌تواند مفید واقع شود.

نظرتان در مورد بازدیدهایی مثل رفتن به آسایشگاه‌های سالمندان و دیدار با سالمندانی که کسی را ندارند، چیست؟

ما نباید در ایام نوروز سالمندان را فراموش کنیم. بهترین فرصت برای دید و بازدید و سرزدن به خانه بزرگ‌ترها و در کنار آنها بودن، همین ایام نوروز است. دیدن بزرگ‌ترها و بودن درکنار آنها از نظر بهداشت روانی می‌تواند تاثیرات مثبتی بر افراد به ویژه سالمندان داشته باشد و همه سالمندان به لحاظ روانی به دیدن و در کنار دیگران بودن نیاز دارند. باید توجه داشت که چشم سالمندان در آسایشگاه‌ها به در است و نباید آنها را از یاد برد. با انجام چنین دیدارهایی، بزرگ‌ترها احساس می‌کنند هنوز جایگاهشان حفظ شده و هنوز نزد فرزندانشان ارج و قرب دارند و همین باعث می‌شود بهداشت روانی آنها حفظ شود و احساس هویت کنند. در درجه دوم در همه این دید و بازدیدها یک کارکرد حمایتی و حمایت شدن وجود دارد. سالمندان در این بازدیدها با احساس اینکه فرزندانمان هنوز هم ما را دوست دارند و هنوز به ما سر می‌زنند، امنیت روانی پیدا می‌کنند و با در کنار هم بودن احساس «حمایت شدن» می‌کنند. سالمندان به‌شدت به این احساس نیاز دارند که تصور کنند توسط فرزندانشان حمایت می‌شوند و همین که آنها احساس کنند فرزندانشان کنارشان بوده و با آنها در تعامل و ارتباط هستند، حس نزدیکی و حمایت به آنها دست می‌دهد.

آیا می‌توان از ظرفیت نوروز برای فکر کردن به خود استفاده کرد؟ این اندیشه درباره خود به چه صورت است؟ آیا باید کتابی خوانده شود؟

حتما نباید برای تفکر به خود کتابی خوانده شود. ما می‌توانیم صفات مثبت را در نظر بگیریم و ببینم چقدر این صفات را در خود پرورش داده‌ایم و چقدر از آنها غافل هستیم. روانشناسی مثبتگرا یکی از آخرین یافته‌های روانشناسی است که از مطالعه تجربیات انتزاعی مثبت، مانند شادی، سعادت و خوش‌بینی گرفته تا مطالعه ویژگی‌های شخصیتی مثبت، مانند شجاعت، حکمت و مطالعه نهادهای مثبت مانند ساختارهای اجتماعی را شامل می‌شود که می‌تواند مدنیت و شهروندی مسئولانه را پرورش دهد. برخلاف هیجان‌های منفی که باور مردم درباره عملکردهای مختلف را محدود می‌کند، هیجان‌های مثبت ذهنیت مردم را بیشتر باز نگه می‌دارند و آنها را تشویق می‌کنند تا از اندیشه یا عمل، مرزهای جدیدی را به وجود بیاورند که باید توجه کرد چنین ظرفیتی در نوروز ما وجود دارد.

منبع: روزنامه آرمان - رامین علیزاده