کارنامه مرحوم آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی در حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی کمتر مورد کنکاش قرار گرفته است. اگرچه در دوره نخست مرحوم هاشمی طرح موسوم به تعدیل به اجرا گذاشته شد اما در دوره دوم و با مداخله شخص ایشان، این طرح متوقف و توجه به فرودستان، کارگران و فقرا در اولویت قرار گرفت.
تامین۲۴/ این شیفت یا تغییر سیاست در دوره دوم ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی، تاکنون کمتر مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است. با این حال درست در همین دوره دوم بود که لایحه فقرزدایی توسط دولت ایشان طراحی و اجرا شد و به طور کلی، توجه به فرودستان و حاشیه‌نشینان در اولویت سیاست اقتصادی دولت هاشمی قرار گرفت. این پرونده تلاشی است در جهت نمایش تصویری کمتر دیده شده از کارنامه ایشان در حوزه رفاه و سیاست اجتماعی. هاشمی دست‌کم از دوره دوم به بعد به کارگران و مسئله فقر و نابرابری در جامعه ایران متمرکز شد. با این حال امروز نیاز به بازیابی و توجه به این روی دیگر سیاست‌های هاشمی اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه باتوجه به آمارها و گزارش‌های رسمی از وضعیت فقر و نابرابری در ایران، نیاز به یک سیاست اجتماعی در خدمت اقشار فرودست، امروز بیش از هر زمان دیگری حس می‌شود.
هاشمی حامی کارگران
سهیلا جلودارزاده / عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی
حمایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از قانون کار و کارگران موجب شد تا احقاق حقوق کارگران در مرکزیت گفتمان انقلاب اسلامی جای گیرد. حمایت هاشمی از قانون کار، کارگران را دلگرم کرد. در واقع اگر حمایت‌های آقای هاشمی رفسنجانی نبود، قانون کار فعلی تصویب نمی‌شد. در واقع حمایت‌های آقای هاشمی امید تازه‌ای در جامعه کارگری ما ایجاد کرده بود. حمایت آیت‌الله هاشمی از جامعه کارگری موجب شد این گروه دلگرمی بزرگی برای احقاق حقوق خود داشته باشد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با حمایت خود از قانون کار و کارگران، احقاق حق را در گفتمان اصلی انقلاب اسلامی جای داد. از همان ابتدای ایجاد و تأسیس خانه کارگر، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حامی آن بود. ما نیز در سال‌های گذشته در چارچوب حمایت‌های وی توانستیم با ناملایمات روزگار مقابله کنیم. آیت‌الله هاشمی در طول ریاست مجلس شورای اسلامی به نهادینه کردن جایگاه کارگران در مناسبات اجتماعی پایبند بودند. همچنین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تلاش کردند حمایت از کارگران را با قانون کار قوام بخشند. در نهایت با تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام با فرمان امام(ره)، قانون کار تصویب شد تا قوت قلبی برای کارگران در دفاع از حقوق‌شان باشد. از خداوند می‌خواهیم که روح آیت‌الله هاشمی را با شهدا محشور گرداند؛ چراکه او در تمام عمر با برکت‌‌اش تلاش کرد توشه خوبی برای ملاقات با خداوند جمع کند.
پناهگاه جامعه کارگری
ابوالقاسم سرحدی‌زاده / وزیر سابق کار و امور اجتماعی
رحلت آیت‌الله هاشمی غم‌انگیز است اما غم‌انگیزتر از آن ظلمی است که در این اواخر بر او و برای بدنام کردن او و خانواده‌اش انجام شد. وزیر کار و امور اجتماعی دولت میرحسین موسوی اظهار داشت: ما شنیده بودیم که مرسوم است انقلاب‌ها فرزندان خود را می‌خورند اما فکر می‌کردیم در انقلاب اسلامی این اتفاق نخواهد افتاد و انقلاب ما از این مسائل مستثنی است. در سال‌های اخیر تلاش‌های هدفمند برای بدنام کردن چهره آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و اعضای خانواده‌اش در جامعه صورت گرفته بود. امروز همان کسانی که این رفتارها را در حق هاشمی روا داشتند در سوگ او اشک تمساح می‌ریزند و همین باعث می‌شود تا غم از دست دادن او سنگین‌تر شود. مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از عناصر سرزنده و تاثیرگذار انقلاب اسلامی ایران بود. برای همین همیشه می‌گفتند انقلاب زنده است تا هاشمی زنده است. هاشمی رفسنجانی یکی از فرزندان رشید انقلاب بود و در سوگ ایشان باید تسلیتی جداگانه به انقلاب اسلامی ایران گفت. انقلاب اسلامی ایران را در همه جای دنیا به نام امام خمینی می‌شناسند. در کنار نام امام خمینی، نام آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز ثبت شده است. بنابراین حتی با تمامی ظلم‌های روا شده نسبت به وی، نقش ایشان از کارنامه انقلاب زدودنی نیست. مرحوم هاشمی رفسنجانی چه در سال‌های قبل از انقلاب و چه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چهره‌ای فعال و موثر بود و به موازات همین ویژگی همواره در تمامی این ادوار شخصیت ایشان مورد هجوم قرار گرفت. جدا از هجمه‌هایی که در سال‌های قبل از انقلاب از سوی عوامل ضدانقلاب نسبت به او صورت گرفت، در سال‌های اخیر شاهد بودیم که این هجمه‌ها به شکل دیگر و از سوی کسانی که نه او و نه انقلاب را می‌شناختند وارد شد که آخرین آن سلب صلاحیت ایشان بود. بعید است بعد از فوت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی چهره‌ای مانند او یافت شود. انقلاب اسلامی مهره موثری را از دست داد. بنابراین تنها می‌توانم بگویم خدا به مردم و انقلاب اسلامی رحم کند بلکه از میان همین مردم بالاخره فردی مانند او برخیزد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از پناهگاه‌های موثر جامعه کارگری در دوران پس از انقلاب بود. همیشه به اتکای پشتیبانی او بود که جریان‌های صنفی پس از انقلاب و به ویژه خانه کارگر توانستند به فعالیت خود در تمامی ادوار ادامه دهند. البته نمی‌توان گفت تمامی تصمیمات و سیاست‌های او دارای تبعات منفی نبوده اما به طور قطع تمامی این اقدامات در راستای متعالی شدن وضعیت جامعه صورت گرفته است، بنابراین نباید با دید مغرضانه در مورد کارنامه هاشمی قضاوت کرد و او را به جانبداری از سرمایه‌داری صرف متهم ساخت. برای حفظ دستاوردهای انقلاب و استمرار آن واقعا پیدا کردن جانشینی برای ایشان سخت است. به جرات می‌توان گفت چهره‌هایی مانند هاشمی حکم گوهرهای ارزشمندی داشتند که توانستند در سال‌های قبل و بعد از انقلاب همچون سنگری مقاوم در برابر دشنام و نفاق تاب بیاورند.
هاشمی تاریخچه انقلاب
دکتر منصور اعتصامی / معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان تامین‌اجتماعی
در فراز و نشیب‌های انقلاب اسلامی چه پیش از پیروزی شکوهمند و چه پس از آن، مردان بزرگی این عرصه را محل حرکت مخلصانه و مجاهدانه خود قرار دادند، انسان‌هایی بودند که با شیفتگی نسبت به بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره)، دین خود را در حد توان به این نهضت بزرگ ادا کردند. از جمله این بزرگان مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی(ره)، مرحوم آیت‌الله انواری، مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی و بسیاری دیگر را می‌توان نام برد، لکن چهره‌ای درخشان در این بین وجود دارد که از سال‌های بسیار دور در خدمت این حرکت عظیم الهی بود و از جان و مال خود در راه تحقق آرمان‌های قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام دریغ نمی‌کرد. او کسی نیست جز مرحوم آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی. آن یار دیرین امام و رهبری تا زمان رحلتش در مناصب متعدد خدمتگزار مردم، انقلاب اسلامی، نظام اسلامی و ولایت‌فقیه بود. محبت و ارتباط ٥٩ ساله با رهبری حکایت عاطفی لطیفی است که هرگز فراموش نمی‌شود و جملات و عبارات زیبا در توصیف این علاقه و ارتباط از یادها نمی‌رود. صدا و سیما در این چند روز به وفور از این عبارات استفاده کرد. ای کاش این اقبال قبل از رحلت آیت‌الله (ره) نیز اتفاق می‌افتاد که باعث برکت و احترام به آن شخصیت می‌شد. به هرحال، زندگی آیت‌الله فقید با حضور ارزشمند ایشان در تمامی عرصه‌های انقلاب اسلامی و پذیرش مسئولیت‌های سنگین نشان از هویت مستحکم، مردمی و اثرگذاری برجسته دارد. به گونه‌ای که این رفتار ایشان را تبدیل به عنصری تاریخ‌ساز کرد. لذا با مرور زندگی وی می‌توان تاریخچه انقلاب اسلامی را ورق زد. با وجود اختلاف سلیقه برخی از علماء و بزرگان با ایشان، همواره ارتباطات خود را بر اساس حضوری تعاملی رقم می‌زد؛ یعنی اختلافات و تفاوت‌های نظری و فکری هرگز منجر به تخاصم و مقابله با افراد نمی‌شد. با آنکه بعضا صاحبان سلیقه‌ها و تفکرات سیاسی متفاوت و بعضا متضاد نقدهای تند و متاسفانه توهین‌آمیز ابراز می‌کردند، اما این امر هرگز در سیره اخلاقی آن مرد روزهای سخت و رفیق رهبری که مبتنی بر آرامش و گذشت بود، تاثیری نگذاشت. بر ماست که این تجربه و گوهر وجودی را به خوبی درک کرده و با الگوگیری از آن به سوی رشد، صلاح و فلاح جامعه حرکت کنیم. این اقدام می‌تواند الگوی مناسبی از اعتدال و تدین و حرکت بر مدار توجه و محبت بر مردم، اسلام و اهل‌بیت علیهم‌السلام تلقی شود. باشد که عبرت گیریم. فَاعتبروا یا اولی‌الابصار (پس عبرت بگیرید ای صاحبان بصیرت)
جای خالی آیت الله برای کارگران
اسماعیل حق‌پرست / دبیر اجرایی خانه کارگر تهران
هیچکس نمی‌تواند جای خالی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را برای کارگران و اقشار فرودست جامعه پر کند. در واقع وی یکی از امیدهای کارگران برای بهبود وضعیت زندگی شان بود؛ چراکه او جایگاه بارزی در میان کارگران و اقشار محروم داشتند. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی همواره در فعل و انفعالات سیاسی کشور نقش پررنگی داشت که با این سابقه، کارگران و اقشار محروم شناخت همه‌جانبه‌ای از شخصیت ایشان داشتند. چشم امید کارگران به هاشمی بود. کارگران به عنوان نیمی از جمعیت کشور همواره با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی همراه بودند و حالا که او در میان ما نیست جای خالی او بیش از هر زمانی احساس می‌شود. تلاش‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای بهبود وضعیت صنعت کشور و سازندگی انکارناپذیر است. در زمان‌های مختلف او تلاش داشت وضعیت کارگران را بهینه کند. از طرف دیگر، پررنگ‌تر شدن نقش کارگران در مناسبات اجتماعی از جمله دغدغه‌های او بود. برای نمونه یکی از کارهایی که وی انجام داد، تصویب قانون کار بود. تلاش‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۶۹ نتیجه داد و قانون کار در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد. اهمیت تصویب قانون کار به اندازه‌ای است که کارگران هم‌اکنون می‌توانند با اتکا به آن به تمامی حقوق خود دست یابند و در صورتی که به آن تعرض شود، از آن با قدرت دفاع کنند. رسیدگی‌های آیت‌الله هاشمی به محرومان و کارگران همواره قابل توجه بود. همواره برای ما جای تعجب داشت که چرا شخصی که در مقام رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام حضور داشت تا این میزان دلسوز کارگران و اقشار محروم باشد. همین رسیدگی‌ها و دلجویی‌ها موجب شد تا خالصانه دریابیم که آیت‌الله خارج از دایره روابط قدرت به فکر بهبود معیشت اقشار محروم است. به همین دلیل است که جامعه کارگری در مراسم بزرگداشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حضور پیدا کرد تا قدردانی خود را از زحمات و تلاش‌های ایشان اعلام کند. برای روح ایشان طلب مغفرت و علو درجات می‌کنیم. امیدواریم راه و منش هاشمی در حمایت از کارگران و نیروهای کار ادامه یابد.
منبع : ماهنامه قلمرو رفاه