گشایش اقتصادی، پیشرفت تکنولوژی و تجربه موفق استارت‌آپ‌ها در ایران دستاورد مهمی به همراه داشته و آن بازگشت برخی از نخبه‌ترین و باهوش‌ترین جوانان ایرانی به کشور است، برخی از جوانان ایرانی که تجربه کار در سیلیکون‌ولی کالیفرنیا را داشته‌اند. از سوی دیگر دولت هم پارک علم و فناوری احداث کرده که بر سردر آن می‌توان نشانه‌هایی سیلیکون‌ولی ایران را مشاهده کرد. این روند می‌تواند به جذب هرچه بیشتر جوانان مبتکر در بخش استارت‌آپ‌ها کمک کند.
تامین ۲۴/ با اینکه ایران سال‌ها و حتی دهه‌ها از اقتصاد جهانی دور بوده و همواره هدف اعمال تحریم‌ها قرار داشته است، شرایط در حال تغییر است و اقتصاد ایران در آستانه تحول قرار دارد. هرچند توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها یکی از دلایل پویا شدن اقتصاد ایران به شمار می‌رود، اما نمی‌توان نقش تکنولوژی را در این زمینه انکار کرد. اقتصاد ایران به لطف تکنولوژی تحرک بیشتری پیدا کرده و جوانان تحصیل‌کرده و مبتکر ایرانی از پیشرفت تکنولوژی برای ایجاد فرصت‌های اقتصادی و شغلی استفاده می‌کنند.
الجزیره در گزارشی با اشاره به رونق کسب‌وکارهای نوین اینترنتی یا همان استارت‌آپ‌های ایرانی نوشت: «در ایران ده‌ها میلیون نفر از تلفن همراه استفاده می‌کنند و نیمی از آن‌ها گوشی هوشمند در اختیار دارند. جمعیت جوان ایران حدود 32 میلیون نفر برآورد می‌شود. جوانانی که بین 20 تا 32 سال دارند و اغلب علاقه‌مند به تکنولوژی هستند. آمار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حاکی از آن است که تا مارس 2017 نرخ نفوذ اینترنت 65 درصد و نرخ نفوذ تلفن همراه نزدیک به 130 درصد خواهد بود. ایرانیان نیز مانند اغلب کشورهای دیگر بیشتر با گوشی‌های هوشمند خود به اینترنت متصل می‌شوند و گوشی هوشمند نخستین ابزار آن‌ها برای استفاده از اینترنت به شمار می‌رود.
با توجه به استقبال گسترده مردم از گوشی‌های هوشمند و اینترنت، جوانان مبتکر و باهوش ایرانی نیز بنیان‌گذاری استارت‌آپ‌ها را آغاز کرده‌اند. در سه سال گذشته پهنای اینترنت در ایران گسترش یافته و بخش‌های بیشتری تحت پوشش اینترنت 4G قرار دارند. درنتیجه موفقیت استارت‌آپ‌ها نیز بیشتر شده است.»
الجزیره در ادامه می‌نویسد: «از آنجایی که اجرای توافق هسته‌ای لغو برخی تحریم‌ها را به دنبال داشته، سرمایه‌گذاری هم از منابع داخلی و هم منابع خارجی به‌تدریج در حال افزایش است. در همین حال اکوسیستم ابداع و نوآوری بین استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران خطرپذیر، که برای تامین مالی ایده‌های جدید آمادگی دارند، در حال گسترش است.»
البته ایرانیان هنوز به بسیاری از خدمات اینترنتی متداول در کشورهای دیگر مانند اوبر، پی‌پال و آمازون دسترسی ندارند. بنابراین، استارت‌آپ‌هایی مانند اسنپ و Tap30 به این منظور طراحی شده‌اند که خدماتی مانند اوبر در اروپا را به ایرانیان ارائه دهند. زرین‌پال نیز نسخه ایرانی پی‌پال به شمار می‌رود و دیجی‌کالا نسخه محلی آمازون است. گشایش اقتصادی، پیشرفت تکنولوژی و تجربه موفق استارت‌آپ‌ها در ایران دستاورد مهم دیگری نیز به همراه داشته و آن بازگشت برخی از نخبه‌ترین و باهوش‌ترین جوانان ایرانی به کشور است. برخی از جوانان ایرانی که تجربه کار در سیلیکون‌ولی کالیفرنیا را داشته‌اند اکنون به ایران بازگشته‌اند. از سوی دیگر دولت هم پارک علم و فناوری احداث کرده که بر سردر آن می‌توان نشانه‌هایی سیلیکون‌ولی ایران را مشاهده کرد. این روند می‌تواند به جذب هرچه بیشتر جوانان مبتکر در بخش استارت‌آپ‌ها کمک کند.
سیلیکون‌ولی، از کالیفرنیا تا تهران
دویچه وله نیز با اشاره به رشد استارت‌آپ‌ها در ایران می‌نویسد: «استارت‌آپ‌ها را شرکت‌های نوپا تعریف کرده‌اند که در زمینه تکنولوژی فعالیت دارند. موج تولد و رشد استارت‌آپ‌ها از سیلیکون‌ولی کالیفرنیا به ایران هم رسیده است.»
استارت‌آپ‌ها در جهان در دوران حباب اقتصادی در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ پا گرفتند، یعنی زمانی که بازارهای بورس شاهد رشد سریع سهامشان به دنبال رشد بخش اینترنت و فعالیت‌های مرتبط با آن بودند. سرانجام جریان روبه‌رشد و جوان استارت‌آپ‌ها در دنیا به ایران نیز وارد شد. دیجی‌کالا یکی از شناخته‌شده‌ترین و موفق‌ترین استارت‌آپ‌های ایران و دارای یکی از پربیننده‌ترین وب‌سایت‌های تجارت دیجیتال خاورمیانه است. این استارت‌آپ با بیش از 1000 همکار از سوی برخی تحلیلگران٬ نسخه ایرانی «آمازون» خوانده می‌شود. دیجی‌کالا در غیاب رقبای بین‌المللی در زمینه فروش آنلاین محصولات دیجیتالی در ایران فعالیت دارد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از 9 هزار کسب‌وکار اینترنتی دارای نماد اعتماد مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ایران وجود دارند. بیش از نیمی از این کسب‌وکارها در تهران هستند و پس از آن اصفهان، خراسان رضوی، فارس و آذربایجان شرقی قرار دارند.
البته تمرکزگرایی تنها مسئله استارت‌آپ‌ها و کارآفرینی دیجیتال در ایران نیست. استارت‌آپ‌های ایرانی که تعداد کمی از آن‌ها موفقیت لازم برای شناخته شدن را به دست آورده‌اند، هنوز نتوانسته‌اند در تمامی حوزه‌ها وارد دنیای کسب‌وکار الکترونیک شوند. آرش زاد، کارآفرین و مدیر مجموعه زیگزاگ‌لب، به دویچه وله می‌گوید: «به طور کلی می‌توان گفت ما در حوزه تجارت الکترونیک رشد خوبی داشته‌ایم اما هنوز در سایر حوزه‌ها مثل حوزه‌های آموزش، سلامت، موسیقی، گردشگری و بسیاری موارد دیگر جای کار زیادی وجود دارد.» او از «کمبود نیروی کار متخصص، نبود امکان استفاده از برخی زیرساخت‌های فنی به خاطر تحریم‌ها، نبود امکان تبادل مالی با خارج از کشور و نبود قوانین مناسب» به‌عنوان چالش‌های اصلی کار استارت‌آپ‌ها در ایران نام می‌برد.
فریدون کورنگی، بنیان‌گذار و مدیرعامل «مپس» (مجتمع پارس سامانه‌های دانش‌پویا)، هم به مسئله قوانین در ایران اشاره می‌کند. او به دویچه‌وله می‌گوید: «قوانین تجاری مسلما یکی از مشکلات اساسی در ایران هستند، چون ۶۰ سال پیش تدوین شده‌اند. اگر بخواهید استارت‌آپ راه بیندازید، فرایند ثبت شرکت، گرفتن شماره مالیاتی، و گرفتن بیمه کاری، و... واقعا دست‌وپاگیر است.»
روند تکمیلی تدریجی
تحلیلگران می‌گویند با وجود موفقیت‌های استارت‌آپ‌های ایرانی، که در برخی موارد غافلگیرکننده بوده‌اند، تبدیل شدن سیلیکون‌ولی ایران به آنچه به‌واقع در کالیفرنیا وجود دارد، روندی تدریجی و تکاملی را می‌طلبد. به گفته آن‌ها، آنچه در سیلیکون‌ولی مشاهده می‌شود به طور تکاملی اتفاق افتاده است. به بیان دیگر نمی‌توان تنها تکه‌هایی از سیلیکون‌ولی را در ایران اجرا کرد و انتظار داشت اکوسیستمی برای توسعه فناوری در سطح بالا ایجاد شود. برخی کارشناسان حوزه تکنولوژی نیز بر این باورند که ورود رقبا به بازار ایران می‌تواند به رونق استارت‌آپ‌ها کمک کند. البته آماده کردن زیربنای مناسب برای ورود رقبای خارجی چالشی جدی پیش روی سیلیکون‌ولی ایران به شمار می‌رود. البته برخی تحلیلگران نیز نگاه بدبینانه‌تری دارند. آن‌ها می‌گویند لغو تحریم‌ها به پیشرفت استارت‌آپ‌ها در ایران کمک می‌کند اما در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت امکان تبدیل شدن به نسخه ایرانی سیلیکون‌ولی وجود ندارد. به گفته آن‌ها ایران در مدت 5 تا 8 سال می‌تواند در سطح ترکیه در حوزه استارت‌آپ‌های منطقه فعالیت کند و این پیش‌بینی محافظه‌کارانه به واقعیت نزدیک‌تر است.
منبع: هفته نامه آتیه نو