مشاغل خانگی؛ گشایشگر قفل اشتغال
کسب و کارهای خانگی به عنوان راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر دنیا محسوب می شوند و قابلیت انجام این نوع کسب و کار در «منزل» با مزایای بسیاری برای شاغلان آن همراه است.
در حال بارگذاری...
تامین۲۴/ مشاغل خانگی فرصتی برای رفع معضل بیکاری و ایجاد شغل های جدید است و می تواند علاوه بر اینکه در رشد و توسعه اقتصادی تاثیر گذارد، در زمینه توسعه اجتماعی نیز باعث تغییرات مثبت شود.
در سبک زندگی ایرانیان فرهنگ کار با ارزش بوده و در دین مبین اسلام نیز تامین معاش خانواده به مثابه جهاد تلقی شده است. با وجود این، آن گونه که شایسته است از ظرفیت مشاغل خانگی بهره گرفته نشده در حالی که هر خانه می تواند یک واحد تولیدی و خدماتی باشد و در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نیز موثر واقع شود.
مشاغل خانگی بسیار متنوع است و در زمینه های صنایع دستی، تولید و خدمات کشاورزی، دامپروری و شیلات، فعالیت های تولیدی- صنعتی، کسب و کارهای با گرایش فناوری اطلاعات و سایر خدمات دسته بندی می شود و روز به روز در حال افزایش است.
به گزارش ایرنا ، به لحاظ قانونی به استناد اصول 28 و 43 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با توجه به سند چشم انداز بیست ساله، قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در سال 1389 تصویب شده است و براساس این قانون، ستادی متشکل از 9 وزارتخانه و 11 سازمان و نهاد دیگر متولی امر ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی شدند.
در این گزارش سعی شده است وضعیت موجود مشاغل خانگی مورد بررسی قرار گیرد و با شناسایی چالش ها و فرصت های آن، دورنمایی برای برنامه ریزی های توسعه محور ارائه شود.
در این باره گفت و گویی داشته ایم با مسلم خانی، استاد دانشگاه و مشاور و مدرس کسب و کار و مرتضی پرهیزکار عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی و متخصص کارآفرینی که هریک نظرات کارشناسی خود در خصوص مشاغل خانگی را بیان کرده اند.
خانی با اشاره به قدمت کسب و کارهای خانگی در ایران گفت: مطالعات نشان می دهد که از دوره قزلباش ها به بعد ایجاد شغل درون منزل وجود داشته و بانوان ایرانی و برخی از مردان که در حوزه کشاورزی و دامداری فعال بودند، اوقات فراغت خودشان را با کسب و کارهایی که در منزل قابل انجام بود می گذراندند.وی ادامه داد: مشاغل خانگی در بسیاری از کشورهای دنیا نیز دیرینگی دارد.
خانی افزود: تفاوتی که ما با کشورهای دیگر داریم این است که آنها زودتر از ما به فکر ساماندهی و حمایت و مدیریت مشاغل خانگی افتادند ولی در ایران عملا از سال 1389 قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به تصویب رسید.
این مدرس کسب و کار و کارآفرینی گفت: در حال حاضر 307 شغل خانگی به عنوان رشته های شغلی دارای مجوز از تایید و تصویب ستاد ساماندهی مشاغل خانگی به طور رسمی اعلام شدند و این رشته ها رو به افزایش هستند و طبق آخرین آمار حدود 407 رشته شغلی وجود دارد.
خانی با بیان اینکه قانون ساماندهی و حمایت مشاغل خانگی براساس اقتضائات فرهنگی و اجتماعی تدوین شده گفت: قانون گذار سه شرط برای مشاغل خانگی تعیین کرده است؛ اولا این مشاغل باید در منزل قابل انجام باشد ثانیا مزاحمتی برای همسایگان نداشته باشد و ثالثا اینکه بازار آن شغل بیرون از منزل باشد.
وی افزود: در بسیاری از کشورها شرط سوم وجود ندارد و لذا دامنه مشاغل خانگی بسیار گسترده تر است به طوری که در برخی کشورها هزار شغل خانگی تعریف شده وجود دارد.
خانی اظهار کرد: کشور چین در حوزه مشاغل خانگی پیشتاز و پیشرو بوده و حدود 1040 شغل خانگی دارد و بیش از 30 درصد از محصولاتی که در بازار چین وجود دارد و اغلب آنها نیز صادر می شود، محصولاتی است که در منازل تهیه می شود.
مشاغل خانگی معاف از مالیات هستند
خانی در مورد مکانیزم های تشویقی برای توسعه کسب و کار های خانگی گفت: معمولا در همه کشورهای دنیا مشوق هایی برای توسعه مشاغل خانگی وجود دارد و در ایران نیز معافیت کامل مشاغل خانگی از مالیات، اعطای بخشی از بیمه سهم کارفرمای شاغلین خانگی و اعطای تسهیلات وام از جمله مکانیزم های تشویقی است.
وی ادامه داد: در کشورهای دیگر معمولا شاغلین مشاغل خانگی از پرداخت بیمه سهم کارفرما به طور کامل معاف هستند اما در ایران الگوی بیمه قالیبافان برای شاغلین مشاغل خانگی استفاده می شود و مبلغ بیمه ارزان تری نسبت به خویش فرماها و خوداشتغالان دارند.
بیش از 96 درصد مشاغل خانگی مستقل است
خانی در مورد انواع مشاغل خانگی گفت: مشاغل خانگی به دو شکل مستقل و شرکت های پشتیبان مشاغل خانگی وجود دارد که مشاغل خانگی مستقل در ایران پیشینه بسیار داشته، معمولا به صورت انفرادی انجام می شود و بیشترین طرفدار را دارد و طبق آخرین گزارش ها، از مجموع مجوزهایی که تاکنون صادر شده است بیش از 96 درصد مشاغل خانگی مستقل است و تنها 4 درصد از مشاغل خانگی به صورت گروهی و در قالب شرکت های پشتیبان مشاغل خانگی است.
این مدرس کسب و کار و کارآفرینی در مورد چالش های مشاغل خانگی مستقل گفت: این مشاغل در فتح بازار و مشتری یابی مشکلات جدی دارند و در بسیاری از موارد پایداری لازم را نداشته همچنین امکان استفاده و تهیه مواد اولیه ارزان قیمت را ندارند و موضوع عدم استانداردها و عدم برندینگ نیز از جمله چالش هایی است که در مورد مشاغل خانگی مستقل وجود دارد.
وی ادامه داد: جهت رفع چالش های مشاغل خانگی مستقل، در بسیاری از کشورها از الگوی هلدینگ های کسب و کار یا شرکت های مادرتخصصی به منظور ساماندهی مشاغل خانگی یا کسب و کارهای کوچک استفاده می شود.
خانی تصریح کرد: در الگوی شرکت مادر تخصصی که ترجیحا تعاونی است، در موضوع مشخصی به ساماندهی مشاغل خانگی می پردازد و به صورت خوشه ای عمل می شود.
وی با بیان اینکه شرکت های مادرتخصصی به عنوان پشتیبان مشاغل خانگی مزیت های بسیار دارد، گفت: شناسایی خانه های کار، آموزش به اعضای خود، تامین مواد اولیه با قیمت مناسب، تدوین استانداردهای لازم تهیه محصولات و خدمات، نظارت بر کیفیت تولیدات و از همه مهمتر برندینگ محصولات از جمله کارکردها و مزایای اصلی این مجموعه ها است.
خانی در مورد تسهیلات شرکت های مادرتخصصی گفت: در حالی که تسهیلات برای مشاغل خانگی مستقل بین 5 تا 15 میلیون است، گروه شرکت های پشتیبان مشاغل خانگی بیش از یکصد میلیون تسهیلات بدون بهره می توانند دریافت کنند.
مشاغل خانگی از الگوی مستقل به سمت الگوی شرکت های مادرتخصصی پیش برود
خانی تاکید کرد: متاسفانه دیدگاه قالب مردم به مشاغل خانگی سنتی، محدود و انفرادی است و باید فرهنگ کار جمعی و گروهی در این زمینه تقویت شود و توصیه کارشناسی درخصوص مشاغل خانگی این است که فرهنگسازی و ترویج مشاغل خانگی از الگوی مستقل به سمت الگوی شرکت های مادرتخصصی پیش برود.
ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به خوبی عمل نکرده است
وی با اشاره به عملکرد نامطلوب ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی گفت: این ستاد طبق آیین نامه و دستورالعمل های اجرایی به خوبی عمل نکرده است و به عنوان نمونه، در قانون شهرداری ها مکلف به ایجاد بازارچه های فصلی، دوره ای و مداوم برای مشاغلین خانگی شدند تا شاغلین محصولات و خدماتشان را ارائه کنند اما آنطور که شایسته است به این موضوع توجه نشده و وحدت رویه ای در این مورد وجود ندارد.
خانی ادامه داد: همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئولیت راه اندازی نمایشگاه دائمی محصولات مشاغل خانگی را دارد اما این فضا نیز ایجاد نشده است و علی رغم تاثیر بسزایی که می تواند در ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی داشته باشد، همچنان جای آن خالی است.
پندارهای مربوط به مشاغل خانگی جدی نبوده
وی با بیان اینکه پندارهای مربوط به مشاغل خانگی جدی نبوده گفت: باورهای نادرستی در مورد مشاغل خانگی وجود دارد و تصور عموم این است که اگر کسی نتواند در بیرون از منزل شغلی پیدا کند و استخدام شود به ناچار شغل خانگی ایجاد می کند و یا اینکه مشاغل خانگی مختص زنان است و آن هم زنان سرپرست خانوار که البته این باور هم اشتباه است و باور اشتباه دیگر این است که مشاغل خانگی برای افراد غیرتحصیلکرده است و قشر تحصیلکرده آمادگی پذیرش برای راه اندازی کسب و کار خانگی را ندارند.
خانی اضافه کرد: نظام مالی کشور نیز شرکت های پشتیبان مشاغل خانگی را اگر چه به رسمیت شناخته اما معمولا مشاغل خانگی مستقل و فردی مورد توجه بوده است.
توسعه کسب و کار خانگی راه حلی برای اشتغال بانوان تحصیلکرده
وی توسعه کسب و کار خانگی راه حلی برای اشتغال بانوان تحصیلکرده دانست وگفت: در صورت توسعه شرکت های پشتیبان مشاغل خانگی، تعداد زیادی از قشر تحصیلکرده می توانند مشاغل خانگی داشته باشند که در این راستا با توجه به نرخ بیکاری 40 درصد برای بانوان تحصیلکرده این الگو می تواند آنها را وارد چرخه تولید اقتصادی کند و در کنار مدیریت زندگی و خانواده در منزل فعالیت اقتصادی نیز داشته باشند.
همچنین تدوین دوره های آموزشی دانش اجتماعی به صورت عمومی و اختصاصی برای توسعه حرفه ای مشاغل خانگی موثر است.
خانی مقوله آموزش در حوزه کسب و کار خانگی را مهم دانست و درباره توانمندسازی شاغلین کسب و کار خانگی گفت: شاغلین کسب و کارهای خانگی در استفاده از روش های مدیریت کسب و کار و تولید کالاهای باکیفیت، حضور صاحبان مشاغل خانگی در نمایشگاههای بین الملل، اعطای کارت بازرگانی و آموزش های حین کار باید دوره های عمومی و تخصصی بگذرانند که متاسفانه در این زمینه اهمال فراوان شده است.
خانی گفت: باوجود فعالیت های موثر سازمان های متولی از جمله کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری تا کنون کمتر از 50 هزار شغل خانگی ایجاد شده است.
ظرفیت ایجاد یک میلیون و 500 هزار شغل خانگی وجود دارد
این مدرس کارآفرینی اظهار کرد: با استفاده از الگوی شرکت های مادرتخصصی و پشتیبان مشاغل خانگی می توان قریب به یک میلیون و 500 هزار شغل خانگی در ایران ایجاد کرد که این مشاغل به دلیل الگوی خوشه ای پایدار هستند و می توانند در تولید ناخالص داخلی نیز سهیم باشند.
خانی تاکید می کند: براساس الگوی خوشه ای کسب و کار خانگی با استفاده از شرکت های مادرتخصصی می توان ظرف مدت 3 سال مشاغل خانگی در ایران را توسعه داد.
مشاغل خانگی گنجی پنهان در اقتصاد
پرهیزکار به عنوان متخصص کارآفرینی مشاغل خانگی را گنجی پنهان در اقتصاد دانست و با اشاره به تنوع و تکثر مشاغل خانگی گفت: در قانون مشاغل خانگی، مشاغلی هستند که مختص محیط روستایی هستند و یا در شهر قابلیت انجام دارند به طوری که از تولید صنایع دستی تا پرورش غاز و اردک و پرورش قارچ را دربر می گیرد.
وی افزود: تنوع در انجام مشاغل خانگی نیز زیاد است به طوری که بعضی از آنها توسط خانم ها انجام می شود و در واقع خانم ها از فرصت در منزل بودن برای تولید استفاده می کنند که می تواند صرفا به مصرف خانواده برسد و یا بخشی از آن فروخته شده و به اقتصاد خانواده کمک کند.
پرهیزکار اظهار کرد: مشاغل خانگی فامیلی نیز وجود دارد که در آن نوع مشاغل معمولا خانم ها مسئولیت تهیه و بسته بندی و آماده سازی را برعهده دارند و مردان خانواده مسئول توزیع و فروش هستند.
وی ادامه داد: شکل دیگری از مشاغل خانگی آنهایی هستند که پیش از این نیز وجود داشته و در حال حاضر با تکنولوژی آمیخته شده از قبیل مشاوره، نویسندگی، ویراستاری که در منزل انجام می شود.
پرهیزکار در رابطه با تاثیر مشاغل خانگی گفت: مشاغل خانگی خرد در تولید ناخالص داخلی (GDP) خیلی تاثیرگذار نیست و ارزش افزوده اقتصادی محدود دارد اما به دلیل اینکه روح مشارکت در بانوان را زنده نگه می دارد و باعث پرورش خلاقیت می شود، در کنار ارزش های اقتصادی، ارزش های فرهنگی و اجتماعی دارد و تولید ارزش می کند.
وی درباره انواع دیگری از مشاغل خانگی اضافه کرد: امروزه با رشد و توسعه فناوری اطلاعات مشاغلی از جمله طراحی وب سایت، مدیریت سایت و شبکه های اجتماعی، گردآوری و تحلیل اطلاعات، رصد محصول یا موضوعی خاص در اینترنت وجود دارد که این مشاغل، خوداشتغال یا بدون مرز هستند.
مشاغل خانگی به خوداشتغالی گره خورده است
پرهیزکار با بیان اینکه مشاغل خانگی به خوداشتغالی گره خورده است، گفت: خوداشتغالی فرصتی خوب و یکی از گزینه های جدی در اشتغال است و می تواند یکی از زمینه های اشتغال در عصر جدید به ویژه در شهر تهران باشد اما ظرفیت آن برای اشتغال زایی و رفع بیکاری شناخته شده نیست.
وی با بیان اینکه افراد خوداشتغال چابک تر هستند و بسیاری از هزینه های خدماتی را ندارند و از معضلات شهری از جمله روزمرگی، رفت و آمد و ترافیک نیز به دور هستند، افزود: 15 درصد از جمعیت شاغل کشور انگلستان خوداشتغال هستند و شامل مشاوران، محققان، معلمان خصوصی، طراحان و از این قبیل مشاغل می شود که البته می توان پزشکان، وکلا، بازیگران و ورزشکاران را نیز خوداشتغال در نظر گرفت.
حدود 4 میلیون جمعیت در سن فعالیت می توانند خوداشتغال شوند
پرهیزکار گفت: وضعیت خوداشتغالان و تعداد آنها مشخص نیست اما با فرض 23 میلیون جمعیت فعال، 10 تا 15 درصد می توانند خوداشتغال باشند و به بیانی دیگر، حدود 4 میلیون جمعیت در سن فعالیت که اغلب جوان هستند و شغلی ندارند،می توانند خوداشتغال شوند.
پرهیزکار افزود: متاسفانه برنامه های آموزشی برای مشاغل خانگی و خوداشتغالی بسیار محدود است و سیستم های پشتیبانی و ساختار شبکه ای برای ارتباط بین این مشاغل وجود ندارد.
خوداشتغالی در رشته های IT در تولید ناخالص داخلی سهم دارد
این متخصص کارآفرینی با بیان اینکه خوداشتغالی در رشته های IT در تولید ناخالص داخلی سهم دارد گفت: اینگونه مشاغل دانش بنیان هستند و با استفاده از فناوری انجام می شود و در برخی کشورها از جمله در هندوستان عده قابل توجهی از جوانان با استفاده از فناوری اطلاعات و ابزارهای فناوری سهمی در تولید ناخالص ملی ایفا می کنند.
پرهیزکار تصریح کرد: متاسفانه مشاغل مربوط به فناوری اطلاعات و فضای مجازی باوجود اینکه ضریب نفوذ اینترنت در کشور ما بالا است اما رشد چشمگیر نداشته و فرهنگ کار در منزل نهادینه نشده است چراکه در تفکر قالب افراد، کسی که بیرون از منزل فعالیت می کند شاغل محسوب می شود.
وی افزود: زمانی طرح دورکاری توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام شد اما تداوم نداشت و علت عمده آن فراهم نبودن بسترها و شرایط فرهنگی و اجتماعی است.
لذا به نظر می رسد به منظور توسعه کسب و کارهای خانگی و کارآفرینی خانگی باید اقدامات فرهنگی، اجتماعی، آموزشی صورت گیرد ضمن اینکه تعهدات قانونی مسئولین و متولیان امر نیز باید به درستی انجام شود.