از زمان عملی شدن توافق هسته‌ای ایران و گروه ۵+۱ نزدیک به یک سال می‌گذرد. بسیاری، به‌خصوص در ایران، دوران پساتوافق را فرصت طلایی منحصربه‌فردی تصور می‌کردند. هرچند هنوز این فرصت‌های طلایی از راه نرسیده‌اند اما نشانه‌هایی وجود دارد که ثابت می‌کند ایران قادر است هرچه بیشتر روابط خود را با جهان توسعه دهد. نگاهی به آسمان ایران گواهی بر این مدعاست.
تامین۲۴/ واشینگتن‌پست در این زمینه می‌نویسد: «ترافیک هوایی بین‌المللی در آسمان ایران به‌شدت رونق گرفته است. برای مثال تنها در ماه گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (زمانی که توافق هسته‌ای هنوز اجرا نشده بود)، 140 پرواز بیشتر صورت گرفته است».
نقشه‌های گردآوری‌شده از آمار پروازها به و از ایران حاکی از ضخیم‌تر شدن مسیرهای پروازی به ایران است. به این معنی که در هر مسیر تعداد پروازهای بیشتری صورت می‌گیرد. همچنین مسیرهای جدیدی نیز در این نقشه‌ها مشاهده می‌شود. کارشناسان می‌گویند بخشی از این رشد ناشی از افزایش ظرفیت پروازهای ترافیک هوایی بین‌المللی است. در ماه‌های اخیر شماری از خطوط هوایی بین‌المللی شامل ایرفرانس، بریتیش ایرویز و کی‌ال‌ام پرواز به ایران را از سر گرفته‌اند.
این در حالی است که پیش از این تحریم‌های آمریکا مانع فروش قطعات یدکی هواپیما به ایران می‌شد و بسیاری از خطوط هوایی بین‌المللی در زمان تحریم‌ها پرواز به ایران را متوقف کرده بودند. اما اکنون بوئینگ و ایرباس قراردادهای بزرگی برای فروش هواپیما با ایران منعقد کرده‌اند. در حال حاضر نه‌تنها هواپیماهای بیشتری به ایران پرواز می‌کنند بلکه ایران‌ایر نیز در آینده نه‌چندان دور تعدادی از هواپیماهای ساخت آمریکا و اروپا را دریافت خواهد کرد. البته برخی کارشناسان در مورد توانایی ایران برای مدیریت و استفاده از هواپیماهای جدید ابراز تردید می‌کنند. برای مثال پهنای باند فرودگاه‌ها را برای استفاده از هواپیماهای غول‌پیکر مناسب نمی‌دانند.
رونق توریسم و تجارت
این روزنامه آمریکایی در ادامه می‌نویسد: «ایران‌ایر و توپولوف‌های روسی سال‌ها آسمان ایران را در سلطه خود داشته‌اند و تعدد سانحه‌های هوایی در این سال‌ها موجب شد مسافران بیشتری به استفاده از خطوط هوایی اروپایی و عربی تمایل نشان دهند. با این حال سفارش خرید هواپیماهای جدید چشم‌انداز رشد تجارت و توریسم در ایران را به تصویر می‌کشد».
ری تکیه، تحلیلگر امور خاورمیانه و کارشناس شورای آتلانتیک که به طور تخصصی موضوع ایران را تحلیل می‌کند، می‌گوید: «ایران از اقتصادی که به حاشیه رانده شده بود و از شرایط دشوار سال 2013، به سوی رشد حرکت می‌کند. آمار جدید صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که توافق هسته‌ای اقتصاد ایران را، که در وضعیت نامناسبی قرار داشت، متحول کرده است. به گزارش صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد ایران در سال مالی جاری 5/4 درصد رشد می‌کند».
واشینگتن‌پست در ادامه با اشاره به مساحت ایران که چهاربرابر کالیفرنیاست می‌نویسد: «خوش‌بینی‌های زیادی در مورد رشد اقتصادی ایران وجود دارد. ایران منابع غنی نفت را در اختیار دارد، فرهنگ و تمدن ایرانیان غنی است و از سوی دیگر تجارت و پتانسیل‌های توریستی در ایران ریشه تاریخی دارد».
تکیه می‌گوید: «با وجود تمامی امیدواری‌هایی که نسبت به اقتصاد ایران وجود دارد، نقاط تیره‌ای نیز در آن دیده می‌شود. دولت حسن روحانی به دنبال تعامل با غرب و جذب سرمایه‌های خارجی به‌عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی است، اما برخی محدودیت‌ها در داخل و برخی در ایالات‌متحده با موضع‌گیری‌ها و اقدامات خود مانع به نتیجه رسیدن این طرح می‌شوند.» این تحلیلگر مشهور امور ایران می‌افزاید: «برخی اقدامات تند و سختگیرانه تاثیری منفی بر فضای تجارت با ایران بر جا می‌گذارد و در حال حاضر نیز می‌توان نتیجه این اقدامات را در آینده پس از توافق هسته‌ای ایران مشاهده کرد».
تکیه می‌گوید: «در سال‌های تحریم ایران پس از انقلاب اسلامی، این کشور همواره راه‌هایی برای خودکفایی پیدا کرد. این میل به حفاظت از خود به‌سرعت از بین نمی‌رود. در این بین بیشترین مراقبت‌ها در مورد آمریکاست و به همین دلیل است که در آینده قابل‌پیش‌بینی نمی‌توان انتظار داشت که بسیاری از شهرهای آمریکا مانند شهرهای آسیایی یا حتی اروپایی در فهرست پروازهای ایران قرار بگیرند».
قطب فرودگاهی منطقه
افزایش ترافیک پروازهای بین‌المللی در آسمان ایران در حالی اتفاق می‌افتد که روی زمین نیز پیشرفت‌هایی در شرف وقوع است. تهران می‌خواهد به قطب فرودگاهی منطقه تبدیل شود. هدفی بسیار بلندپروازانه که در آن رقابت با غول‌های ترافیک هوایی منطقه مانند ترکیه و دبی پیش رو است.
وال‌استریت ژورنال در این زمینه می‌نویسد: «فرودگاه بین‌المللی تهران در مراحل اولیه بهینه‌سازی تدریجی است که بخشی از طرح بلندمدت برای تقویت تجارت و تبدیل ایران به یک قطب منطقه‌ای پس از توافق هسته‌ای به شمار می‌رود. بخش اصلی این طرح احداث دو ترمینال جدید و بخش تجارت آزاد فرودگاهی است که شامل حوزه‌هایی برای صنعت، لجستیک، هتل‌ها و مراکز کنفرانس می‌شود. هرچند این طرح هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، دولت حسن روحانی امیدوار است توسعه طرح مشهور به شهر فرودگاه امام خمینی (ره) شرکت‌های خارجی و ناوگان‌های هوایی بین‌المللی را ترغیب کند که تهران را به دیگر قطب‌های منطقه‌ای ترجیح دهند».
این پروژه می‌تواند تجارتی چندین میلیارد دلاری برای شرکت‌های املاک منطقه‌ای و بین‌المللی، شرکت‌های ساختمان‌سازی و مدیریتی فراهم کند. در حال حاضر برخی شرکت‌های فعال در عرصه ساخت‌وساز ازجمله شرکت‌های فرانسوی که فرودگاه شارل دوگل را مدیریت می‌کنند، برای مشارکت در پروژه شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) با ایران وارد مذاکره شده‌اند. همچنین غول هتلداری فرانسه، یعنی آکورهتل، قراردادی برای احداث هتل‌های زنجیره‌ای نووتل و آیبیس در ایران منعقد کرده که به فرودگاه امام خمینی متصل می‌شوند. ابراز تمایل شرکت‌های بین‌المللی برای حضور در این پروژه‌ها نشان‌دهنده منافع این شرکت‌ها در پروژه‌های مربوط به زیرساخت‌های مرتبط با فرودگاه‌هاست. علی صباغی، مشاور ارشد رئیس شهر فرودگاهی امام خمینی (ره)، می‌گوید: «امیدواریم این پروژه با دیگر طرح‌های توسعه‌ای موفق فرودگاهی در مناطقی نظیر امارات متحده عربی و ترکیه رقابت کند. برای مثال، منطقه مرکز جهانی دبی که در سال 2010 افتتاح شد، شامل پروژه‌ای فرودگاهی با ظرفیت 160 میلیون مسافر در سال و حمل‌ونقل 12 میلیون تن کالاست. در اطراف این فرودگاه نیز منطقه‌های ویژه‌ای برای امور لجستیکی، نگهداری هواپیما، ساختمان‌های مسکونی و بخش‌های مرتبط در نظر گرفته شده است. هتل هیلتون نیز در حال ساخت ساختمانی 535 واحدی در این پروژه است.» صباغی می‌گوید: «این آمار و ارقام بسیار بزرگ هستند و بدون زیرساخت لازم و کار جدی نمی‌توان به آن دست یافت. اما در صورتی که در بازه زمانی 15ساله سهم خود را از بازار برداشت کنیم، درواقع سهم دیگر قطب‌ها را کاهش داده‌ایم.» به گفته او، این رقابت بسیار دشوار است اما دولت ایران موانع پیش روی دست یافتن به این هدف را از میان برداشته است.
منبع: هفته نامه آتیه نو / واشینگتن‌پست، وال‌استریت ژورنال
مترجم : آزاده افتخاری