پرستاران خانگی غیرحرفه‌ای، چالشی برای نظام سلامت
بسیاری از موسسات اعزام پرستار خانگی، از نیروهایی استفاده می‌کنند که هیچ تخصصی در حوزه سلامت ندارند .
در حال بارگذاری...
تامین۲۴/ شاید نتوان کشوری را پیدا کرد که در آن پرستاران خانگی، هیچ تخصصی در حوزه سلامت نداشته باشند. اما در ایران بیکاری و بازار کساد بسیاری از مشاغل باعث شده بازار بی‌ضابطه و غیرقابل‌کنترلی به نام «پرستاری در منزل» شکل بگیرد؛ بازار حساسی که هیچ نظارت قانونی بر آن اعمال نمی‌شود. این بازار به حدی آشفته و بی‌قیدوبند است که هر فردی با هر سطح تحصیلات می‌تواند یک‌شبه تبدیل به یک پرستار منزل شود .
کم نیستند سالمندانی که نیاز به مراقب شبانه‌روزی دارند و یا معلولانی که به مراقبت‌های 24ساعته نیازمند هستند. همچنین بسیاری از بیماران هستند که به دلیل ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن، نیاز به کمک پرستاران خانگی دارند. تلنبار شدن این نیازهای ضروری و نبود هیچ مرجع علمی و قانونی برای پاسخگویی به این نیازها، پدیده پرستاران خانگی غیرحرفه‌ای را شکل داده است؛ پدیده‌ای که قطعا می‌تواند سلامت گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه را تحت تاثیر قرار دهد و چه‌بسا اوضاع جسمی و روحی آن‌ها را بدتر کند. از طرفی با توجه به افزایش روزافزون جمعیت سالمندان کشور، روزبه‌روز نیاز به خدمات پرستاران خانگی بیشتر از قبل خواهد شد و در این شرایط اگر متولیان نظام سلامت، برای پاسخگویی به این نیاز بهداشتی و درمانی جامعه، فکری عاجل نکنند، قطعا در سال‌های آینده بازار آشفته پرستاری در منزل آشفته‌تر از امروز خواهد شد.
بازی موسسات اعزام پرستار با سلامت مردم
اگر گشتی در فضای مجازی بزنید و یا به آگهی‌های منتشرشده در رسانه‌ها نگاهی بیندازید، با انبوهی از تبلیغات پرستاری در منزل مواجه می‌شوید. از یک طرف، عده‌ای تبلیغ می‌کنند که می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان، پرستار مطمئن و کارکشته‌ای را به خانه شما بفرستند و از طرف دیگر، عده‌ای هم در رسانه‌های مختلف مدام آگهی جذب نیروی پرستار خانگی انتشار می‌دهند. بسیاری از این شرکت‌ها فقط گواهی ثبت شرکت دارند و در تماس با آن‌ها متوجه می‌شوید که بیشتر آن‌ها هیچ مجوزی از سوی وزارت بهداشت ندارند. مدیر یکی از این موسسات فعال، مدعی است که چون این موسسات از ثبت شرکت‌ها مجوز دارند، پس دیگر نیازی به اخذ مجوز از وزارت بهداشت یا سایر نهادهای متولی نظام سلامت نیست. دکتر یعقوب جعفری، عضو شورای عالی نظام پرستاری کشور، در گفت‌وگو با آتیه‌نو، این استدلال را خطرناک می‌داند و می‌گوید: «هر موسسه‌ای که به مردم خدمات بهداشتی و درمانی ارائه می‌دهد، باید فعالیتش تحت نظارت متولیان نظام سلامت باشد، در غیر این صورت فعالیتش قانونی نیست.» به اعتقاد جعفری، «اینکه موسسه‌ای با عنوان اعزام پرستار خانگی، با جان و سلامت مردم بازی کند و متولی اصلی نظام سلامت هم هیچ نظارتی بر فعالیت این‌گونه موسسات نداشته باشد، تهدید جدی برای سلامت سالمندان، معلولان، بیماران مزمن و همه گروه‌هایی است که نیاز به خدمات پرستاری در منزل دارند.» البته این مقام مسئول تاکید دارد: «الان شرایط طوری شده که اگر فردی به خدمات پرستاری در منزل نیاز داشته باشد، معمولا هیچ گزینه‌ای جز مراجعه به موسسات اعزام پرستار ندارد. در این شرایط نباید به استقبال مردم از این موسسات چندان خرده گرفت، زیرا بسیاری اوقات هیچ جایگزین قانونی و مطمئنی برای این موسسات پیش‌بینی نشده است.» ارائه مجوزهای قانونی به شرکت‌های قانونی مشاوره و ارائه‌دهنده خدمات پرستاری، راهکاری است که به گفته جعفری می‌تواند وضعیت پرستاری در منزل را به ریل علمی آن برگرداند.
چانه‌زنی برای دستمزد
در حال حاضر وضعیت ارائه خدمات پرستاری در منزل به گونه‌ای است که هر فردی می‌تواند با پر کردن فرم درخواست کار در این موسسات و بدون گذراندن هیچ دوره آموزشی، راهی خانه‌های مردم شود و از سالمندان و بیماران مراقبت کند. از نگاه این پرستاران خانگی فاقد تخصص، که البته آن‌ها هم از سر اجبار و بیکاری به این کار کشیده شده‌اند، هیچ تفاوتی بین نظافت منزل و پرستاری بیماران وجود ندارد. اینکه موسسه اعزام پرستار در کدام نقطه شهر واقع شده باشد و یا اینکه مدیر آن تا چه حد منصف باشد، حقوق و دستمزد پرستاران خانگی را تعیین می‌کند. هزینه روزانه اعزام پرستار در شهری مثل تهران از 50 هزار تومان شروع می‌شود. حال اگر همین پرستار بخواهد به صورت شبانه‌روزی در منزل بیمار باشد، این هزینه ممکن است به روزی 200 هزار تومان هم برسد. البته این نرخ‌ها در شهرهای کوچک‌تر کمتر از کلان‌شهرهاست. نکته مهمی که نباید فراموش کرد این است که همه این مبالغ به جیب پرستار خانگی نمی‌رود، بلکه در بهترین حالت، فقط نیمی از این مبلغ به پرستار خانگی می‌رسد و بقیه هزینه‌های دریافت‌شده از خانواده‌ها به جیب این موسسات می‌رود. بنابراین می‌بینیم که با ثبت یک شرکت و انتشار چند آگهی برای جذب پرستار خانگی، می‌توان خیلی راحت و بدون دغدغه به سودهای کلان رسید. در این میان، اگر هم فردی از خدمات ارائه‌شده از سوی پرستار خانگی ناراضی باشد و یا حتی آن فرد به نیتی غیر از پرستاری به خانه مردم رفته باشد، تقریبا هیچ مرجع قانونی وجود ندارد که به طور ویژه به تخلفات این شرکت‌ها رسیدگی کند.
پرستاران حرفه‌ای به خانه‌ها نمی‌روند
مراکز قانونی ارائه‌دهنده خدمات پرستاری در منزل بسیار اندک و انگشت‌شمارند، به طوری که گفته می‌شود در کل کشور 200 مرکز قانونی ارائه خدمات پرستاری در منزل هم نداریم که البته به گفته مسئولان وزارت بهداشت، بسیاری از این مراکز اصلا فعال نیستند. تعداد ناچیز این موسسات و نامشخص بودن مراکز قانونی و غیرقانونی برای مردم باعث شده استقبال از موسسات غیرمجاز خدمات پرستاری در منزل زیاد باشد. که این موسسات غیرقانونی، گاهی عرف بازار را می‌شکنند و با گرفتن دستمزدهای پایین، مردم را به سمت خود می‌کشانند. اگر نیاز به پرستاری تحصیل‌کرده داشته باشید، که قادر باشد خدمات درمانی به بیمار ارائه بدهد، بعید است بتوانید پرستاری پیدا کنید که حاضر باشد با مبلغی کمتر از 3 میلیون تومان در ماه به خانه شما مراجعه کند. اینکه پرستاران حرفه‌ای ما نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند در منازل کار کنند و بر اساس آمارهای سازمان نظام پرستاری، حداقل 15 هزار پرستار بیکار داریم، تناقض معناداری را پدید می‌آورد که حل آن جز با مدیریت علمی‌تر نظام بهداشت و درمان میسر نیست.
دکتر حیدر علی عابدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، نیز در گفت‌وگو با آتیه‌نو، راه‌حل ساماندهی خدمات پرستاری در منزل را جدی گرفتن این مسئله از سوی متولیان نظام سلامت میف‌داند و می‌گوید: «اگر سیستم مراقبت در منزل به شکل علمی و اصولی اجرا شود، بسیاری از خانواده‌ها سالمندان خود را به خانه سالمندان نخواهند فرستاد.» به گفته این نماینده مجلس که خود از اساتید دانشگاه در رشته پرستاری است، «با توسعه مراقبت‌های پرستاری در منزل باید به سمتی برویم که از ظرفیت مغفول‌مانده پرستاران در این عرصه بهره بگیریم.» وی از زاویه دیگری نیز به موضوع نگاه می‌کند و می‌گوید: «با توسعه مراقبت‌های پرستاری در منزل از هزینه‌های درمانی در بیمارستان‌ها هم کاسته می‌شود و نیاز به تخت بیمارستانی هم فروکش خواهد کرد. درواقع، با جدی گرفتن خدمات پرستاری در منزل می‌توانیم بحث پیشگیری را در جامعه توسعه دهیم و از بار هزینه‌های نظام سلامت کم کنیم».
ساماندهی پرستاری در منزل
بی‌سروسامانی خدمات پرستاری در منزل، موضوعی نیست که وزارت بهداشت آن را تکذیب کند. چندی پیش، محمد میرزابیگی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، با صراحت به رسانه‌ها اعلام کرد: «نیاز مردم به خدمات پرستاری در منزل توسط افرادی پاسخ داده می‌شود که عمدتا از لباس پرستاری سوءاستفاده می‌کنند. بخش بسیار اندکی از این خدمات ممکن است توسط پرستاران ارائه شود، اما آن‌ها هم سلیقه‌ای برخورد می‌کنند، چراکه ساماندهی‌شده نیستند.» چند ماه قبل هم احمد نجاتیان، مدیرکل دفتر ارتقای سلامت و خدمات بالینی پرستاری وزارت بهداشت، از تصویب و ابلاغ آیین‌نامه‌ای برای سروسامان دادن به بازار خدمات پرستاری در منازل خبر داد، آیین‌نامه‌ای که وزارت بهداشت امید دارد با اجرای آن در سال 95، بخشی از مشکلات این حوزه مرتفع شود. به گفته این مقام مسئول، «آیین‌نامه قبلی ارائه خدمات مراقبت پرستاری در منزل حدود ۱۸ سال پیش در وزارت بهداشت تصویب شد. از همان زمان توجه جدی به گسترش این مراکز و نظارت بر آن‌ها صورت نگرفت. در دولت یازدهم، کارگروه ویژه‌ای در بحث ساماندهی پرستاری در منزل تشکیل و مدل‌های روز این سطح از مراقبت در دنیا بررسی شد. در این راستا، آیین‌نامه جدیدی توسط مقام عالی وزارت بهداشت نیز تصویب و ابلاغ شده است. با این آیین‌نامه می‌توان گام بزرگی در جهت ارائه مراقبت‌های پرستاری در منزل برداریم.»
تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در منزل، نظارت بر مراکز فاقد مجوز و سخت‌گیری بیشتر در ارائه مجوز خدمات پرستاری در منزل، ازجمله مفاد این آیین‌نامه است. حال باید منتظر ماند و دید که آیا با ابلاغ گسترده این آیین‌نامه در چند ماه پایانی سال، گشایشی در ارائه این خدمات حاصل می‌شود و یا اینکه این موسسات غیرمجاز همچنان در این حوزه حساس به جولان خود ادامه خواهند داد.
منبع : هفته نامه آتیه نو / سمیرا عظیمی نژاد