غذا از نیازهای اساسی و نخست انسان محسوب می شود که نقش مهمی در سلامت و پیشرفت جوامع دارد اما سالیانه افراد زیادی در جهان به دلیل سوءتغذیه و فقر جان خود را از دست می دهند، از این رو سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو) ۱۶ اکتبر را برای جلوگیری از فقر و گرسنگی «روز جهانی غذا» نامگذاری کرده است.
تامین ۲۴/ غذا از نخستین نیازهای تمامی موجودهای زنده محسوب می شود که نقش اساسی آن در زندگی و رشد و نمو انکارشدنی نیست و همین امر از عوامل پیشرفت در عرصه صنعت و کشاورزی به شمار می رود.
پروردگار نیز در قرآن کریم با توجه به این نیاز مهم انسان و دیگر موجودات، برخی از سوره ها را با عنوان خوراکی ها نام گذاری کرده و در بعضی از آیه ها به خواص خوردنی ها و در برخی دیگر به حیوان های پدیدآورنده غذاهای مناسب و مطلوب آدمی اشاره کرده است.
همین نیاز نخستین انسان باعث شد تا مشغولیت ذهنی بیشتر مردم جهان دستیابی به غذا باشد. کمبود غذا و مواد غذایی که بدن به آن نیاز دارد برای بسیاری از مردم جهان، مشکلی بزرگ محسوب می شود زیرا با آلودگی و تخریب محیط زیست مسایل گوناگونی به وجود آمده که در کاهش منابع غذایی جهان مؤثر است. «گرما، خشکسالی، فرسایش خاک، بارش باران های اسیدی و سیاست های بعضی از کشورهای قدرتمند در برابر کشورهای در حال توسعه» از جمله عوامل گرسنگی و سوء تغذیه مردم جهان به شمار می رود.
البته نباید فراموش کرد که فقر نیز یکی از عوامل مهم ایجاد سوء تغذیه است. این مهم سبب ایجاد ناتوانی جسمی و ذهنی می شود اما فقر تنها علت این معضل نیست و عوامل فرهنگی، اجتماعی، بهداشت و سلامت عمومی جامعه در ایجاد این امر موثر هستند.
در ایران نیز به منظور تدوین سیاست ها و برنامه های اجرایی غذا و تغذیه، جدول ملی ترکیبات غذایی ایران به عنوان یک ضرورت و دستاورد ملی در مطالعات و بررسی های تغذیه ای منتشر و در دسترس سیاستگذاران و متخصصان قرار گرفته و این جدول شامل ترکیبات مواد غذایی خام و پخته است که مهمترین ابزار و منبع اطلاعاتی برای تعیین و برآورد ارزش تغذیه ای مواد غذایی مانند پروتئین، چربی، انرژی و ... محسوب می شود.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو) که در 1945میلادی به وسیله 44 کشور عضو سازمان ملل متحد و با هدف زدودن فقر و گرسنگی در جهان تشکیل شد، در بیستمین کنفرانس خود در نوامبر 1979میلادی، 16 اکتبر سالروز تاسیس این نهاد را «روز جهانی غذا» نام گذاری کرد که همه ساله مراسمی در بیش از 150کشور جهان برای بزرگداشت آن برگزار می شود و از طرف فائو شعاری در زمینه های همچون سوء تغذیه، گرسنگی و راه های بر طرف کردن کمبود مواد غذایی و کاهش گرسنگان جهان تعیین می شود که در سال جاری عنوان «شعار آب و هوا در حال تغییر است، کشاورزی و غذا نیز باید تغییر کند» انتخاب شده است.
جمعیت جهان به طور مداوم همزمان با این تغییرات اقلیم در حال رشد است و انتظار می رود تا ۲۰۵۰ میلادی به 9.6 میلیارد تن برسد، پس برپایه این روند بایستی کشاورزی و نظام های غذایی با این تغییرها هماهنگ شوند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت 16 اکتبر روز جهانی غذا با «خدیجه رحمانی» استاد تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به گفت و گو پرداخته است.
رحمانی با اشاره به نقش تغذیه در سلامت انسان ها گفت: با توجه به اینکه مواد غذایی تاثیر بسزایی در سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان ها دارد و برای تضمین این مهم افراد باید از تغذیه سالم و صحیح برخوردار باشند. به همین سبب هرگونه اختلال در دریافت مواد مغذی از غذاها به سوءتغذیه نیز منجر می شود. همچنین تغذیه خود نیز عامل بروز بسیاری از بیماری ها شده و برپایه دیدگاه عموم، لاغری بیش از اندازه به معنای سوء تغذیه است در صورتی که ایجاد هر گونه کمبود در ریز مغذی های بدن، این مشکل را در افراد ایجاد می کند. بنابراین هر گونه کمبود یا استفاده زیاد مواد مغذی در بدن را سوءتغذیه می گویند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: از دوران نخستین تا کنون کشورهای استعمارگر سعی می کردند تا کشورهای ضعیف را از لحاظ غذایی به خودشان وابسته کنند و آنها را به طرف تک محصولی شدن هدایت می کردند تا از لحاظ تغذیه نفوذ کاملی بر آنها داشته باشند. به همین سبب بحران غذا همیشه به عنوان یک مساله مهم و جدی در دنیا مطرح بوده است که اکنون به شکل دیگری یعنی مواد غذایی تراریخته وجود دارد؛ یعنی دست کاری های ژنتیکی که در مواد غذایی صورت می گیرد، باعث بروز سوءتغذیه و انواع بیماری ها می شود. همین امر باعث شد تا اطمینان در سلامت مواد غذایی به عنوان یک اصل مهم در سلامت جامعه مطرح باشد.
همچنین نوع فرآیندهایی که در غذاها انجام می شود مواد غذایی مغذی را با تغییر روبرو می سازد و همین امر اثر مهم و جدی بر سوءتغذیه افراد و در نهایت جامعه می گذارد که از نمونه های بارز آن می توان به انواع فست فودها اشاره کرد، این نوع از غذاها تنها کالری بدن را تامین می کند و فاقد هرگونه مواد مغذی هستند و مواد مضر آنها بسیار بیشتر از غذاهای دیگر است.
این استاد تغذیه در ادامه انواع شیرینی ها و شکلات ها را از جمله مواد غذایی مضر دانست و اظهار کرد: نوع چربی هایی که در تهیه این نوع از مواد استفاده می شود بسیار بیشتر از دیگر مواد غذایی است. باید دانست، اینک شکر، نمک و چربی سه عامل عمده بیماری های قلبی و عروقی، سرطان و دیابت هستند که در جامعه بروز پیدا کرده است که در ایران پس از حوادث بالاترین آمار مرگ و میر را به خود اختصاص داده اند. نقش مواد غذایی در بروز بیماری ها از دو دیدگاه عوامل عفونی یا باکتریایی و دیگری کاهش ارزش مواد غذایی بررسی می شود. به همین دلیل سیاستگذاران حوزه تغذیه باید نهایت تلاش خود را انجام دهند تا مواد غذایی سالم و ایمن در دسترس افراد قرار بگیرد.
وی با اشاره به الگوی نامناسب مصرف مواد غذایی در ایران توضیح داد: در دهه های پیش فقر اقتصادی و فرهنگی و نبود آگاهی در زمینه مواد غذایی، علت نامناسب بودن الگوی غذایی جامعه بود اما اکنون عوامل روانی و اجتماعی باعث بروز سوءتغذیه و استفاده از الگوی نامناسب غذایی شده است زیرا جهان به هر مقدار که به طرف صنعتی شدن پیش می رود به همان اندازه نیز مصرف غذاهای صنعتی رواج پیدا می کند که ارزش غذایی بسیار کمتری نسبت به غذاهای دیگر دارند.
موضوعی که در الگوی غذایی سالم به آن توجه شده استفاده از غذاهای سالم و تازه است که این امر می تواند ارزش تغذیه ای زیادی داشته اما انواع غذاهای صنعتی که در حال حاضر به دلیل سهولت در دسترسی از آنها استفاده می شود، فاقد این مهم هستند.
رحمانی درباره مصرف مواد غذایی در ایران یادآور شد: انستیتوهای تغذیه ای در ایران نشان می دهد که تنها یک چهارم جامعه از مواد غذایی صنعتی به میزان مناسبی استفاده می کنند در صورتی که نیمی از افراد دریافت کالری بسیار بالایی دارند و این موضوع سبب افزایش وزن و در پی آن بروز بیماری های مختلف می شود. به همین دلیل، الگوی مصرف مواد غذایی در ایران نیاز به اصلاح دارد که در این امر رسانه ها می توانند نقش موثری ایفا کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره جایگزینی مواد غذایی سالم به جای دارو، تصریح کرد: برای اینکه بتوان یک الگوی غذایی مناسب را ارایه داد باید مواد غذایی را از نظر ارزش تغذیه ای به گروه های اصلی نان و غلات، سبزیجات، گوشت، حبوبات و لبنیات تقسیم کرد و برای اینکه همه مواد وارد بدن افراد شود بایستی روزانه از هر گروه به مقدار لازم استفاده کنند و اگر در دریافت این مواد غذایی اختلالی به وجود آید بدن به طرف بیماری های متعدد سوق پیدا می کند. به همین دلیل استفاده از این غذاهای اصلی در هر وعده غذایی می تواند از بروز بیماری جلوگیری کند و جایگزین دارو شود. باید توجه داشت که این مواد باید سالم و ایمن باشد تا مشکلی در تامین نیازهای ضروری ایجاد نشود.
وی در پایان جلوگیری از اسراف مواد غذایی را از راهکارهای جلوگیری از سوءتغذیه و فقر دانست و گفت: توجه به اسراف مواد غذایی یکی از مساله های مهم و حایز اهمیت است که می تواند توزیع و دسترسی مواد غذایی را برای جامعه یکسان و از دور ریز آن جلوگیری کند. متاسفانه به دلیل های مختلف عده ای از افراد جامعه بیش از نیاز خود مواد غذایی تهیه و از کالری آن استفاده می کنند و عده ای دیگر به سبب فقر با سوء تغذیه روبرو هستند. از این نظر باید گفت، در جامعه اسراف از خرید تا مصرف وجود دارد که اگر در جامعه دستور اسلام درباره تغذیه رعایت شود در سلامتی افراد بسیار موثر خواهد بود.
سیاست گذاران و برنامه ریزان غذایی باید توجه زیادی به غذاهای تراریخته نشان دهند و فرهنگ سازی درست، جامعه را با الگوی صحیح غذایی آشنا کنند.
منبع: خبرگزاری ایرنا