خطر بیخ گوشمان است؛ خطر بی‌آبی. کارشناسان محیط‌زیست و متخصصان منابع آبی هشدار می‌دهند تا ۷ سال دیگر منابع آبی ایران محدودتر می‌شوند. این پیام را بیش از همه شهرها و مناطقی که با خشکسالی روبه‌رو هستند درک می‌کنند، یکی از آن‌ها مردم بیرجند.
تامین ۲۴/ مردمی که بیش از همه با بیابان‌های فراخ و دشت‌های وسیع روبه‌رو هستند. آن‌ها مفهوم واقعی و راستین گردوغبارهای بی‌امان را درک می‌کنند. شاید برای همین است که «ام‌الفروه نخعی»، دختر بیرجندی، از همان کودکی در فکر اختراع وسیله‌ای بود تا از هدر رفتن بی‌رویه آب جلوگیری کند. این فکر در او زمانی بالنده شد که با وجود همه مشکلات و مصائب زندگی در شهری دوردست، وارد دانشگاه شد و رشته شیمی خواند. او که چونان همه مردم کویر بااراده بود، محکم پا به عرصه وسیعی گذاشت تا بتواند به قول خودش «به بشریت و انسانیت خدمت» کند. این دختر سعی کرد دستگاهی برای تصفیه پساب اختراع کند. همچنین گام بعدی‌اش را در دستگاه جلوگیری از هدررفتن آب گذاشت. وقتی از دانشگاه مشهد فارغ‌التحصیل شد، بلافاصله شرکت خودش را راه‌اندازی کرد، با این امید که ایده‌هایش را در مورد خدمت به مردم جدی‌تر اجرایی کند. حالا خیلی از دوستانش با پروژه‌های بسیار قوی محیط‌زیستی با او همراه شده‌اند. آرزوی آن‌ها ایجاد شرایط بهتر زندگی برای مردم است. در این میان قطعا اگر شرایط با آن‌ها یاری کند به کسب‌وکار پردرآمدی هم می‌رسند. ام‌الفروه حالا سرشار از انرژی و امید است. می‌گوید: «تنها انگیزه درونی می‌تواند باعث کارهای بزرگ شود.»
دستگاه صرفه‌جویی آب به‌زودی وارد بازار می‌شود
ام‌الفروه متولد سال 66 است. اهل و ساکن بیرجند. کارشناسی ارشد شیمی خوانده با گرایش معدن. از همان سال‌های نخست دانشجویی در فکر اجرایی کردن رویاهای کودکی‌اش بود و در این راه تلاش بسیار کرد: «اینکه من چندین دستگاه اختراع کردم، هیچ‌گاه بدون برنامه و کارهایم یهویی نبوده است. همه دغدغه من از کودکی بودند. من به‌تدریج همه این کارها را انجام دادم. چون دوست داشتم حتما برای کم‌آبی کاری کنم و به مردم کمک کنم.» دغدغه‌های محیط‌زیستی یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های او برای ساخت دستگاه‌های مختلف تصفیه پساب و ذخیره آب است: «استادان دانشگاه در رسیدن به اهدافم بسیار مرا کمک کردند. یادم می‌آید در دوره کارشناسی، ما را به تصفیه‌خانه بردند. آنجا با مشکلات و موانع و آسیب‌هایی که تصفیه‌خانه داشت آشنا شدیم و دیدیم که بیشتر از روش‌ها قدیمی استفاده می‌شود. این مسئله مرا به فکر انداخت و مدام ذهنم درگیر آن بود. این روند ادامه پیدا کرد تا اینکه دانش و انگیزه‌ام برای ساخت دستگاه تصفیه پساب بیشتر شد.» اما برعکس آنکه خیلی‌ها فکر می‌کنند همه اختراع‌ها یکباره اتفاق می‌افتد، نخعی می‌گوید: «مقاله‌های زیادی در زمینه پساب خواندم. شاید بیش از 300 مقاله را قبل از اختراع به صورت دقیق مطالعه و بررسی کردم. روش‌های قدیمی را شناختم تا بتوانم روشی جدید پیدا کنم.» تمام هدفش این بود که بتواند برای نوع بشر کاری کند و حالا دستگاه صرفه‌جویی که او ساخته به‌شدت مورد توجه قرار گرفته است: «این دستگاه 80 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند. اگر وارد بازار شود، می‌تواند کمک بزرگی به حفظ منابع آبی ایران کند. در حال حاضر رای‌زنی‌های متعددی برای تولید انبوه آن شده و قرار است به‌زودی به دست مصرف‌کننده‌ها برسد.»
راه‌اندازی شرکت فارغ‌التحصیلان شیمی
«یکی از مهم‌ترین برنامه‌های من بعد از فارغ‌التحصیلی راه‌اندازی شرکتم بود. ابتدا مجوز تاسیس گرفتم و بعد کارم را آغاز کردم. البته هنوز خیلی از بسترها فراهم نیست اما برای من مهم این بود که می‌خواستم ایده‌هایم را رشد دهم. بسیاری از دوستانم در این راه با من همراه شدند. آن‌ها از بهترین فارغ‌التحصیلان رشته شیمی هستند و پایان‌نامه‌های بسیار خوبی را دفاع کرده‌اند. فکر می‌کنم ما با هم می‌توانیم ایده‌های بزرگی را اجرایی کنیم.»
ام‌الفروه می‌گوید: «فارغ‌التحصیلی برای ما یک واژه است، درحقیقت ما هنوز دانشجو هستیم و روی پروژه‌ها و تحقیقات مختلف کار می‌کنیم و همین باعث می‌شود انگیزه بسیار داشته باشیم. درواقع این انگیزه درونی است که باعث پیشرفت می‌شود، چون مشکلات بیرونی تنها عامل بازدارنده هستند. پیشنهادهای بسیاری برای کار در جاهای مختلف داشته‌ام اما ترجیح دادم در بیرجند باشم و همانجا فعالیت کنم تا بتوانم کارهایم را پیش ببرم و کسب‌وکار خودم را داشته باشم چون احساس می‌کنم بیرجند دارای پتانسیل‌های بسیاری است و اگر به آن توجه نشود، به‌تدریج از بین خواهد رفت.»
دستگاه تصفیه پساب چه می‌کند؟
ام‌الفروه نخعی درباره اختراع دستگاه تصفیه پساب که در جشنواره خوارزمی لوح سپاس گرفته، توضیحات مفصلی می‌دهد: «دستگاه تصفیه پساب با استفاده از بستر ثابت فلزی و پلیمری با ویژگی تثبیت مواد سنتزشده، ساخته شده است. به علت بحران آب در منطقه خاورمیانه، این اختراع می‌تواند کمک زیادی به بازچرخش آب کند. این نوآوری موجب استفاده صحیح از پساب در کشاورزی و کارخانه‌ها می‌شود و از هدررفت پساب جلوگیری می‌کند.» گفته می‌شود در دیگر دستگاه‌های تصفیه پساب از نانو فیلترها، زئولیت‌های جاذب، گرافن‌ها و نانو ذرات آهن استفاده می‌شود که به دلیل نوع ماده به‌کاررفته، فیلترها نیاز به شستشو و تعویض مکرر دارند. ام‌افروه می‌گوید: «در این دستگاه بستر غیرغشائی فتوکاتالیستی تصفیه پساب از هیچ غشائی استفاده نشده به همین علت فیلترهای دستگاه تصفیه پساب نیاز به شستشوی مکرر یا تعویض ندارند.» او درباره ویژگی‌های دیگر این دستگاه توضیح می‌دهد: «از روش‌های منحصربه‌فرد بستر غیرغشائی فتوکاتالیستی تصفیه پساب، ذرات ناشی از پراکنده شدن سموم، حشره‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها، روغن‌ها، رنگ و سموم برای سنتز نانو ذرات و نوع تثبیت آن روی این دستگاه استفاده شده است. نمونه صنعتی و مشتری‌پسند بستر غیرغشائی فتوکاتالیستی تصفیه پساب می‌تواند در هربار بارگیری مخزن، 6 تا 7 لیتر پساب را به حدود همان مقدار آب با استانداردهایی در حد آب آشامیدنی تبدیل کند که برای مصارف کشاورزی و صنعت بسیار مناسب است.» این مخترع از حذف کامل مواد سمی پساب‌ها در بستر غیرغشائی فتوکاتالیستی این دستگاه می‌گوید و اینکه تمامی مواد آلی سرطان‌زا ازجمله کلرات‌ها، که به‌هیچ‌وجه در تصفیه معمول حذف نمی‌شوند، در این نوآوری حذف خواهند شد. حالا باید دید روش استفاده از بستر غیرغشائی فتوکاتالیستی چگونه است؟ زمان ماندن پساب به 3 ساعت کاهش می‌یابد و تمامی سموم، حشره‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها، رنگ‌روغن‌ها و نیز باکتری‌های گرم منفی و نزدیک به 97 درصد گرم مثبت از بین می‌روند. نخعی عضو بنیاد ملی نخبگان است. کسی که دستگاهی را اختراع کرده که ویژگی آن قابل‌حمل بودنش است و همچنین برای تهیه زیرساخت‌ها و انتقال به مناطق کمتر توسعه‌یافته و روستایی نیاز به صرف هزینه ندارد که این ازجمله مهم‌ترین مزایای عمده این دستگاه است. او حالا با پیشینه ساخت چندین دستگاه در زمینه حفظ و صیانت از محیط‌زیست، ایده‌های بزرگ‌تری در سر می‌پروراند. ایده‌هایی که هرکدام می‌توانند به مردم نه‌تنها بیرجند و ایران، بلکه جهان کمک کنند. او بر این باور است که با اتکا به خود و انگیزه درونی می‌توان همه این آرزوها را تحقق بخشید و به‌خوبی در این راه پیش رفت.
منبع: هفته نامه آتیه نو/ فاطمه علی اصغر