نایب‌رئیس انجمن میکروب‌شناسی ایران به وضعیت هشداردهنده عفونت‌های بیمارستانی در ایران اشاره کرده و می‌گوید: عفونت بیمارستانی در تمام کشورهای دنیا ازجمله کشور ما وجود دارد، به گونه‌ای که شیوع این عفونت‌ها در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌نیافته کمتر است، اما نسبت به کشورهای درحال‌توسعه شیوع بیشتری دارد.
تأمین ۲۴/ آنطور که آمارهای رسمی می‌گوید حدود 10 درصد از بیماران بستری در مراکز درمانی، اسیر عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند. بنابراین با توجه به آمار نسبی بیماران بستری در کشور، می‌توان تخمین زد که سالانه حدود 600 هزار بیمار گرفتار عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند.
اینکه عفونت بیمارستانی در کشور ما به نسبت سایر کشورهای درحال‌توسعه شیوع بیشتری دارد، زنگ خطر جدی برای نظام سلامت است. حتی به اعتقاد این متخصص، متاسفانه این عفونت‌ها گاهی موجب مرگ بیماران در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها هم می‌شود و به همین دلیل نیاز است خیلی فوری برای مقابله با این عفونت‌ها و یا پیشگیری از آن‌ها راهکارهایی اندیشیده شود.
شیوع عفونت بیمارستانی در همه مناطق کشور یکسان نیست، به طوری که به گفته پژواک خاکی، در کشور ما شیوع عفونت‌های بیمارستانی در مناطق دورافتاده به دلیل نبود امکانات و کمبود نیروی انسانی نسبت به کلان‌شهرهایی ازجمله تهران بیشتر است. به همین دلیل تجهیز بیمارستان‌ها به آزمایشگاه‌های مجهز می‌تواند یکی از راهکارهای مهم برای مقابله و یا کاهش این عفونت‌ها باشد.
مسئله خیلی مهم‌تر این است که گاهی گزارش‌های عفونت بیمارستانی در کشور ما مخدوش می‌شود و نتیجه درستی به تصمیم‌گیران نمی‌دهد.
دکتر پژواک خاکی، نایب‌رئیس انجمن میکروب‌شناسی ایران دلیل این مسئله را این موضوع می‌داند که افزایش سرعت در انتقال نمونه‌ها و دقت در بررسی‌ها می‌تواند از روش‌های پیشگیری از این عفونت‌ها باشد. متاسفانه در کشور ما انتقال میکروارگانیزم‌ها (نمونه) وضعیت خوبی ندارد، به گونه‌ای که گاهی هنگام انتقال نمونه از بیمارستانی فاقد آزمایشگاه به آزمایشگاه مرجع، به دلیل کاهش سرعت، دقت و... میکروارگانیزم دچار تغییر می‌شود و یا از بین می‌رود. همین مسئله موجب می‌شود متخصص آزمایشگاه نتواند گزارش درستی ارائه و یا نتیجه غلطی را گزارش کند و حتی ممکن است نتیجه بررسی منفی کاذب را نشان دهد. بنابراین دقت و سرعت در بررسی نمونه‌های عفونت بیمارستانی دو عامل مهم برای رسیدن به نتیجه درست و مقابله با عفونت بیمارستانی است.
در این بین، تقریبا می‌توانیم بگوییم که هیچ آمار دقیقی از میزان عفونت‌های بیمارستانی در مراکز خصوصی وجود ندارد، در حالی که در اغلب این مراکز، که اتفاقا بسیاری اوقات ظاهر شیکی هم دارند، عفونت‌های بیمارستانی رواج دارد. نایب‌رئیس انجمن میکروب‌شناسی ایران معتقد است: «متاسفانه در کشور ما به‌خصوص بیمارستان‌های خصوصی به دلیل مسائلی مانند رسانه‌ای شدن و یا تاثیر منفی در عملکرد بیمارستانی، استقبال خوبی از ارائه آمار عفونت‌های بیمارستانی نمی‌کنند، اما در بیمارستان‌های دولتی، آمار عفونت‌های بیمارستانی را در اختیار کمیته کشوری قرار می‌دهند.»
نبود آمار کاملا دقیق از میزان عفونت‌های بیمارستانی موجب شده تدوین برنامه و استراتژی‌های مقابله با عفونت‌های بیمارستانی هم با مشکل مواجه شود.
یک چشمه از عوارض مصرف غیرضروری داروها
عفونت بیمارستان می‌تواند به‌راحتی به «مرگ خاموش» بیماران منجر شود، در حالی که شاید اگر اعتباربخشی درستی در آزمایشگاه‌ها صورت می‌گرفت و پیشگیری در اولویت بود، در حال حاضر عفونت‌های بیمارستانی به یکی از عمده دلایل تشدید بیماری بدل نمی‌شد.
افزایش بهداشت محیط در بیمارستان‌ها و نظارت بیشتر بر عملکرد مراکز درمانی نیز راهکارهای ساده و کم‌هزینه‌ای است که می‌تواند بیمار را در مقابل عفونت‌های بیمارستانی واکسینه کند.
دکتر داوود یادگاری، رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در گفت‌وگو با آتیه‌نو از منظر دیگری به بحث عفونت‌های بیمارستانی نگاه می‌کند و می‌گوید: «آن‌قدر مصرف بی‌رویه و غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها در جامعه زیاد شده که بیماران دچار عفونت‌های بیمارستانی، به بسیاری از داروهای مقابله با عفونت‌های بیمارستانی هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند.»
اما مسئولان وزارت بهداشت اعتقاد دارند مسیرهای طی‌شده و برنامه‌های اجراشده در سال‌های اخیر، برای رفع این معضل بوده و این تلاش‌ها همچنان ادامه دارد. دکتر محمد آقاجانی، معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» درخصوص مشکل عفونت‌های بیمارستانی و تلاش‌های این وزارتخانه برای مهار آن می‌گوید: «بخش عمده‌ای از منابع طرح تحول سلامت، صرف ارتقای هتلینگ بیمارستانی و ارتقای تجهیزات پزشکی و بهداشت بیمارستان‌ها شده است که در این زمینه دستاورد خوبی در حوزه کاهش عفونت‌های بیمارستانی داشته‌ایم.» به گفته این مقام مسئول، اگرچه در چند سال اخیر چهره بیمارستان‌ها دگرگون شده است اما رفع همه کمبودها در این حوزه و برطرف کردن کامل فرسودگی همه مراکز درمانی منوط به تأمین اعتبار، حمایت بخش خصوصی و اجماع ملی است.
مقاومت دارویی ایجادشده در بسیاری از بیماران، عامل مهمی است که به اعتقاد یادگاری، فرآیند درمان بیماران مبتلا به عفونت‌های بیمارستانی را مختل کرده است. دفع غیراصولی زباله‌های بیمارستانی در برخی مراکز درمانی، جدی نگرفتن بهداشت در برخی قسمت‌های بیمارستان مثل رختشوی‌خانه و سرویس‌های بهداشتی، شست‌وشوی ناکافی دست‌ها، نظارت نکردن بر رفت‌وآمد ملاقاتی‌های بیماران و استفاده نکردن از روش‌های نوین جهانی برای ارتقای بهداشت محیط‌های درمانی، از دیگر دلایلی است که موجب شده عفونت‌های بیمارستانی همچنان قربانی بگیرد.
افزایش دقت در گزارش‌دهی عفونت بیمارستانی
طی چند سال اخیر وضعیت عفونت بیمارستانی در مراکز درمانی تامین‌اجتماعی تا حد زیادی کنترل شده است. دکتر محمدعلی همتی، معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی، توضیح داده که در سال 91، از هر 173 بستری یک مورد عفونت بیمارستانی گزارش می‌شد که این رقم در سال 94 با توجه به افزایش بستری‌ها به یک گزارش عفونت بیمارستانی در هر صد بستری رسیده که حاکی از افزایش دقت در گزارش دهی‌هاست. همتی در ششمین کنگره تخصصی استانداردهای تجهیزات پزشکی و مواد حوزه کنترل عفونت و استریلیزاسیون در سالن همایش‌های رازی یادآور شد: «در سال 91، هزار و 51 عفونت ادراری، هزار و 683 عفونت جراحی، هزار و 172 عفونت تنفسی و 369 عفونت خونی در بیمارستان‌های تامین‌اجتماعی گزارش شد که به دلیل دقت در گزارش‌دهی‌ها این آمارها اکنون بیشتر شده است.» وی با اشاره به اعلام آمار 8 تا 10 درصدی عفونت بیمارستانی در کشور تاکید کرد: «این رقم در بیمارستان‌های تامین‌اجتماعی 7/5 تا 19 درصد ذکر شده که در برخی از بخش‌های ویژه به 6/14 درصد هم می‌رسد.»
همتی با اشاره به 70 بیمارستان و بیش از 10 هزار تخت بیمارستانی تحت پوشش تامین‌اجتماعی گفت: «سازمان تامین‌اجتماعی بعد از وزارت بهداشت، دومین تولیدکننده درمان در کشور است و یک‌دهم درمان کشور را تولید می‌کند و کنترل عفونت‌های بیمارستانی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های این سازمان است، زیرا کنترل عفونت‌های بیمارستانی در کاهش مرگ‌ومیرها حائز اهمیت است.» وی با اشاره به اقدامات سازمان تامین‌اجتماعی در خصوص کنترل عفونت‌های بیمارستانی یادآور شد: «در سال 94، اتوکلاو و ابزار شست‌وشوی وسایل جراحی برای 10 بیمارستان تامین‌اجتماعی خریداری شد و امسال 10 بیمارستان دیگر از نظر فضا و تجهیزات پزشکی بازسازی خواهند شد.»
معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی افزود: «همچنین امسال تمام بیمارستان‌های بزرگ تامین‌اجتماعی، سامانه استانداردسازی سیستم‌های هوارسان را خواهند داشت.»
با مجموع این اقدامات انجام‌شده، می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده آمار عفونت‌های بیمارستانی در مراکز درمانی تامین‌اجتماعی روند نزولی داشته باشد و بیماران با فراغ خاطر از خدمات درمانی این سازمان بهره ببرند.
منبع: آتیه نو، سمیرا عظیمی نژاد